Στο προηγούμενο μάθημα αναφερθήκαμε σε αυτή τη κοινωνία που υποδέχτηκε αυτή τη κατάσταση της μεγάλης έκτασης του χριστιανισμού κατά τη διάρκεια όλων αυτών των αιώνων σε όλη την Οθωμανική αυτοκρατορία, κυρίως αυτών που ανεξαρτοποιήθηκαν από το Ισλάμ, γιατί το αντίστροφο από το Ισλάμ προς το χριστιανισμό δεν υπήρχε περίπτωση να συμβεί, όπως οι Εβραίοι άλλαζαν θρήσκευμα και οι Αρμένιοι, δηλαδή άπιστοι άλλαζαν θρήσκευμα προς τους πιστούς, σε μια κοινωνία η οποία είναι πυραμιδική όπως σας είπα, δηλαδή χωρίζεται στους Ασκερί, σε αυτούς που συμμετέχουν στη διοίκηση και το στρατό και είναι αφορολόγητοι, αλλά είναι και στο έλεος η ζωή τους του Σουλτάνου και σε αυτούς που είναι φορολογούμενοι, αλλά που η ζωή τους δεν είναι παραδόξως στο έλεος του Σουλτάνου, δηλαδή ο Σουλτάνος δεν μπορεί να διατάξει την εκτέλεση κανενός φορολογούμενου εάν δεν περάσει πρώτα από δίκη....ενώ για τους Ασκερί δεν μεσολαβούσε καμία ειδοποίηση, όταν η ζωή κυλάει κανονικά, άμα γίνεται πόλεμος είναι άλλη ιστορία, αλλά για πάρα πολύ μεγάλο διάστημα η ζωή κυλούσε κανονικά.
Μιλήσαμε και για αυτό το κύμα της αλλαγής θρησκεύματος, εντοπίσαμε σε πια σημεία της Βαλκανικής έγιναν μαζικοί εξισλαμισμοί, έγιναν πολλοί ατομικοί, αλλά έγιναν και μαζικοί εξισλαμισμοί και σας θυμίζω ότι ένα τέτοιο μέρος ήταν η δυτική Θράκη που έχουμε εμείς σήμερα, ήτανε η Βοσνία, η Ερζεγοβίνη, η Αλβανία, κοντά στη Κοζάνη και στη Πτολεμαΐδα και βέβαια η Κρήτη η οποία είχε και πολύ εκτεταμένο αυτό το φαινόμενο, η Κρήτη στο 17ο αιώνα άλλαξε θρήσκευμα σε τουλάχιστον 40% του πληθυσμού και μετατράπηκε σε αυτό που ονομάζεται στη βιβλιογραφία τουρκοκρητικοί, οι οποίοι δεν υπάρχουν φυσικά στη Κρήτη πλέον, διότι έφυγαν από τη Κρήτη, όταν άρχισαν οι Έλληνες τις επαναστάσεις τους το 19ο αιώνα, οι κρητικοί αν θυμάστε στο 1860-70-80-90 είχανε αλλεπάλληλες εξεγέρσεις, αρκετοί τουρκοκρητικοί όπως και άλλοι μουσουλμάνοι έφυγαν τότε από τη Κρήτη γιατί η κατάσταση ήτανε έκρυθμη και βέβαια με την ανταλλαγή των πληθυσμών και οι τελευταίοι, το ενδιαφέρον είναι ότι αυτοί οι τουρκοκρητικοί κατά τη διάρκεια των επαναστάσεων της Κρήτης παρ' όλο που ήταν ελληνόφωνοι, ήταν φανατικά εναντίον των Ελλήνων, δεν θυμάμαι αν σας διάβασα τις αναμνήσεις ενός που έζησε την επανάσταση και γράφει για τη Κρήτη, η νήσος Κρήτη προ της ελληνικής επαναστάσεως κατοικείτο από 160000 χριστιανούς και 130000 Οθωμανούς, εννοεί μουσουλμάνους, οι οποίοι ήταν φανατικότεροι και των Οθωμανών αυτών, διψόντες χριστιανικού αίματος, τα αιμοβόρα αυτά θηρία.. συνεχίζει με τέτοιο κλίμα για αυτούς τους τουρκοκρητικούς, δηλαδή μέσα σε 200 χρόνια οι άνθρωποι αυτοί είχαν απόλυτα εγκλιματισθεί στη πλευρά των Τούρκων παρ' όλο που είχαν κρατήσει την ελληνοφωνία τους, γιατί το κεντρικότερο σημείο που σε προσδιόριζε την εποχή εκείνη ήταν το θρήσκευμα.
Τώρα θυμάστε ότι καταλήξαμε το μάθημα λέγοντας για ποιους λόγους πιστεύουν οι μελετητές ότι παρουσιάστηκε αυτό το φαινόμενο, δηλαδή να αλλάζουν τόσοι άπιστοι προς το Ισλάμ, τόχει το Ισλάμ αυτό και το έχει και τώρα, δηλαδή ως θρησκεία αυτό που συμβαίνει είναι εντυπωσιακό όπως ξέρετε και δεν αυξάνεται ο αριθμός των μουσουλμάνων μόνο γιατί παράγουν πολλά παιδιά, αυτό είναι γεγονός, η μέση μουσουλμανική οικογένεια έχει πάρα πολλά παιδιά, αλλά και ότι εξισλαμίζονται πολλοί άνθρωποι και σήμερα και είναι μια θρησκεία που επεκτάθηκε πάρα πολύ γρήγορα....ενώ οι άλλες θρησκείες χρειάζονται χρόνο για να ωριμάσουν, το Ισλάμ πολύ γρήγορα επεκτάθηκε τον 7ο αιώνα...και είχε αυτά τα φαινόμενα.
Τώρα, το γιατί λοιπόν άλλαξαν θρήσκευμα, σας θυμίζω ότι σύμφωνα με τους μελετητές, πρώτον οφείλεται στις καλύτερες συνθήκες στις οποίες ζούσε κάποιος εφ' όσον ήταν μουσουλμάνος, δηλαδή ήταν πολίτης πρώτης κατηγορίας, είχε μια ασφαλέστερη ζωή, είχε καλύτερη τύχη στο δικαστήριο, πληρώνεις λιγότερους φόρους, όλα αυτά ήταν ελκυστικά για πολλούς ανθρώπους, για άλλους δεν ήταν, πάρα πολλοί άνθρωποί δεν άλλαξαν θρήσκευμα, αλλά λέμε γι' αυτούς που άλλαξαν θρήσκευμα, δεύτερον τα ιδρύματα, τα διάφορα μουσουλμανικά ιδρύματα τα οποία λειτουργούσαν και προσέλκυαν ανθρώπους στη νέα θρησκεία και τρίτον οι Σούφοι μια ομάδα εξαιρετικών θα έλεγε κανείς μουσουλμάνων ήταν μια γέφυρα στη πράξη μεταξύ απίστων και πιστών και στην Οθωμανική αυτοκρατορία υπήρχαν πάρα πολλοί Σούφοι αναλογικά και τέλος ο φόβος, είναι και αυτός μια παράμετρος που έπαιξε ρόλο.
Τώρα θα πούμε λίγα πράγματα για τους δύο παράγοντες στους οποίους δεν έχουμε αναφερθεί, δηλαδή αυτά τα ιδρύματα και τους Σούφοι, για να δούμε γιατί έπαιξαν ρόλο, όταν μια μουσουλμανική δύναμη καταλαμβάνει μια περιοχή, πρέπει να δημιουργηθούν κάποια κτίσματα τα οποία συνάδουν με το Ισλάμ, βέβαια εκείνης της εποχής, δεν ξέρω τώρα τι ακριβώς γίνεται,...το πρώτο κτίσμα δε το συζητούμε είναι το τζαμί, δηλαδή θα κατακτηθεί μια περιοχή θα ενταχθεί μέσα στη διοίκηση του Ισλάμ, δεν μπορεί παρά να υπάρξει τζαμί, όπως σας είπα αυτό είναι σχετικά εύκολο, διότι οι μεγαλύτερες εκκλησίες ή συναγωγές μιας πόλεως θα διαλεχτούν και θα γίνουν τζαμιά με το σκεπτικό ότι δεν μπορούν τα τζαμιά να είναι κατώτερα σε μέγεθος από τις εκκλησίες, οι μεγάλες εκκλησίες είναι χαμένες από χέρι, επομένως θα υπάρξουν τζαμιά γρήγορα από αυτή τη διαδικασία, όμως δε θα αρκεστούν σε αυτό οι μουσουλμάνοι, εκείνη την εποχή κτίζανε πάρα πολλά τζαμιά, κτίζονταν δηλαδή γρήγορα πολλά τζαμιά σαν δωρεά, γιατί ο μουσουλμάνος οφείλει να κάνει 5 πράγματα στη ζωή του, από αυτά τα 5 πράγματα το πιο σπουδαίο είναι να κάνει έργα φιλανθρωπίας και κοινωνικής προσφοράς, αυτό είναι το μεγαλύτερο, όλα τα άλλα είναι δεύτερα, και στο Ισλάμ τα διάφορα ιδρύματα τα οποία χρειάζεται μια κοινωνία, τα έργα που χρειάζεται μια κοινωνία για να ζήσει καλύτερα, το Ισλάμ περιμένει από το πιστό να τα κάνει, δηλαδή γυρνάει τα μάτια του στο πιστό και του λέει, τι κάνεις; γιατί δεν το κάνεις; όσο πιο εύπορος είναι ο πιστός τόσο πιο πολύ υπάρχει κοινωνική πίεση να πράξει αυτό το οποίο αναμένει η κοινωνία, μπορεί να είναι ένα ίδρυμα, μπορεί να είναι ένα κτίσμα, να είναι σχολείο, να είναι νοσοκομείο, να είναι ένα καλντερίμι, να είναι μια πλατεία, να είναι μια βρύση στο χωριό, ότι χρειάζεται η κοινωνία, αυτά θα τα κάνει ο πιστός....όπως καταλαβαίνετε τα τζαμιά που είναι ακριβό κτίσμα, περιμένει κανείς να τα κάνει με όσα έχουν οι άνθρωποι για να ευχαριστήσουν τον Αλλάχ, κτίσανε ένα τζαμί ή κάτι παρόμοιο, να σκεφτείτε μέσα στη Κωνσταντινούπολη μέσα σε 100 χρόνια από την κατακτηση της κτιστήκαν 300 τζαμιά, από το 1453 έως το 1553 δηλαδή σε 100 χρόνια, 300 τζαμιά, είναι απίθανη αριθμοί, γέμισε η πόλη με τζαμιά.
Τώρα το δεύτερο κτίσμα, το λέω απλώς γιατί συνδυάζεται με τα τζαμιά, γύρω από τα τζαμιά κτίζονται συνήθως κτίσματα τα οποία συνδέονται με τον ιερό νόμο και το κεντρικότερο κτίσμα από αυτά είναι ο Μεντρεσές ή Μαντράσα, ο Μεντρεσές θα λέγαμε είναι το σχολείο στο οποίο πηγαίνει ο μουσουλμάνος, όλοι οι μουσουλμάνοι περνάνε από αυτό, είτε για μικρό διάστημα ή για μεγάλο διάστημα σπουδών, διότι υπήρχανε Μεντρεσέδες που είχανε πολύ υψηλού επιπέδου σπουδές και μακρές σπουδές, άλλοι ήτανε πιο μέτριοι, μέσα στους Μεντρεσέδες υπάρχουν και τα Μεκτέ δηλαδή σχολεία για παιδάκια για να μάθεις τα γράμματα και βέβαια να μάθεις να διαβάζεις το Κοράνι, γιατί το Κοράνι είναι γραμμένο στα αραβικά, έτσι το υπαγόρευσε ο θεός, η αραβική γλώσσα είναι ιερή γλώσσα, δεν είναι απλώς μια γλώσσα, είναι ιερή γλώσσα, γιατί ο Αλλάχ επέλεξε σε αυτή τη γλώσσα να γραφτεί το θέλημα του, η Μεντεσέδες δεν είναι κάτι σαν τα κατηχητικά τα δικά μας, διότι στα δικά μας κατηχητικά είναι μια ενασχόληση δίνονται ειδικές κατευθύνσεις στα παιδιά, εκεί κάνεις κυρίως εγκύκλιες σπουδές, φυσικά γίνεται και κατήχηση, δεν το συζητούμε, οι Μεντεσέδες είναι χαρακτηριστικό κτίσμα στο μουσουλμανικό κόσμο, έχουνε παραλληλόγραμμο σχήμα, όπως ένα Α4 και είναι κτισμένα ολόγυρα, δηλαδή στο κέντρο υπάρχει βλέπουν τα δωμάτια προς την αυλή και η είσοδος είναι από τη στενή πλευρά, τώρα σε αυτό το περίγραμμα υπάρχουν αλλεπάλληλοι χώροι, είτε είναι χώροι διδασκαλίας είτε είναι βιβλιοθήκη...είτε είναι χώροι εστίασης σε κάποιους μεγάλους Μεντεσέδες μπορεί να υπάρχουν και εστίες για να διαμένουν φοιτητές, μαθητές που έρχονται από μακρύτερα μέρη, όλα αυτά όμως είναι γύρω γύρω και κάθε χώρος στο Μεντεσέ έχει το δικό του θόλο, δηλαδή αν δεις μια αεροφωτογραφία μιας πόλεως μουσουλμανικής αμέσως καταλαβαίνεις τους Μεντεσέδες γιατί έχει θόλους γύρω γύρω...και βέβαια ο καλός δωρητής άμα είναι και ευκατάστατος καλύπτει τους θόλους με μέταλλο, το καλύτερο είναι το χρυσό, χρησιμοποιείται επίσης ο χαλκός στην αρχή είναι φωτεινός, αλλά μετά με το χρόνο πρασινίζει, για αυτό από πάνω τα βλέπεις πράσινα αυτά.....αυτό το κτίσμα είναι ιερό κτίσμα όπως καταλαβαίνετε και δωρητής το κάνει δεν υπάρχει άλλος να το κάνει και είναι πάντα κοντά σε ένα τζαμί, λογικό είναι για αυτή τη διαδικασία....
Τώρα πάλι για θρησκευτικούς λόγους θα δημιουργηθούν άλλα δύο κτίσματα οπωσδήποτε, το ένα είναι το χαμάμ, το χαμάμ είναι τα δημόσια λουτρά τα δημόσια λουτρά όπως ξέρετε υπήρχαν στην αρχαία Αθήνα, στην αρχαία Ελλάδα δημόσια λουτρά, βρίσκονταν κάπου εκεί στο Μοναστηράκι, γιατί εκεί υπάρχουν υπόγεια ύδατα, λεγόντανε βαλανία, τα αρχαία λουτρά, βαλανία, τα οποία πήραν οι Ρωμαίοι και τα ονόμασαν Μπάνιο και τιο πήραν οι Άραβες και έκαμαν τα δικά τους θαυμάσια λουτρά και τα πήρανε οι Οθωμανοί που κάνανε ακόμα ωραιότερα λουτρά, θέλω να πω, εδώ πέρα είναι μια σκυτάλη για τα δημόσια λουτρά και το Βυζάντιο είχε λουτρά, αλλά βέβαια στο μουσουλμανικό κόσμο τα δημόσια λουτρά πήραν πολύ μεγάλη διάσταση, ήταν απαραίτητο κτίσμα στις πόλεις, είναι πολύ ακριβό κτίσμα το χαμάμ, ήτανε πολύ ακριβή δωρεά για να το κτίσει κάποιος έπρεπε να έχει μεγάλα αποθέματα χρημάτων, γιατί χρειάζεται να γίνουν κατασκευές καυστήρες, υπόγειες κατασκευές, παροχές ύδατος, ατμοί οι οποίοι βγαίνουν κτλ. και τώρα το τζαμί το οποίο είπαμε και ο Μεντρεσές αφορά μόνο μουσουλμάνους, στο Μεντρεσέ δεν πήγαινε κανένας άπιστος, αλλά στα χαμάμ πήγαιναν όλοι......και πιστοί και άπιστοι, ήτανε τα χαμάμ πάρα πολύ αγαπητοί χώροι, όλοι ήθελαν να πηγαίνουν, ήταν μερικά χαμάμ πολύ μεγάλα τα οποία είχανε 4 διαμερίσματα, ένα για τους άντρες πιστούς, ένα για τις γυναίκες πιστές, ένα για τους άντρες απίστους και ένα για τις γυναίκες απίστους, γιατί πρώτα πρώτα άντρες και γυναίκες δεν μπορεί να είναι μαζί στον ίδιο χώρο και δεύτερο ούτε πιστοί και άπιστοι, οπότε τα μεγάλα χαμάμ είχαν 4 χώρους, τα μικρότερα χαμάμ δύο χώρους, τα ακόμη μικρότερα ένα χώρο, στη περίπτωση αυτή τους χωρίζανε, δηλαδή μέσα στη μέρα είχε 4 ωράρια για να βολευτεί η κατάσταση, στα χαμάμ πλήρωνες κάτι για να μπεις μέσα, γιατί το χαμάμ είναι ακριβό στη χρήση του, χρειάζεται υπάλληλοι από κάτω γαι να βάζουνε κάρβουνα, ξύλα, καθαριότητες και γι' αυτό πλήρωνες ένα ποσό, όχι όμως πολύ μεγάλο, γενικά ο μέσος άνθρωπός μπορούσε να πάει στα χαμάμ και ήταν πάρα πολύ ευχάριστος χώρος, διότι ερχόσουνα με το μπουζουκάκι σου, μπορούσανε να αρχίσουνε τραγούδια, να αρχίσουνε ωραίες καταστάσεις, γενικά έτσι χαλάρωνες μέσα στον ατμό και γινόντανε ωραίες συζητήσεις, να τα ανέκδοτα, να τα αστεία, να τα κουτσομπολιά καταλαβαίνετε όλα αυτά, οι γυναίκες λέγανε διάφορες συνταγές, τα κουτσομπολιά παίρνανε και δίνανε και όταν τέλειωνε αυτή η ιστορία, αυτός ο κύκλος σε παρελάμβανε και ένας μασέρ ή μια μασέρ και έβγαινες πεντακάθαρος και πάρα πολύ ευτυχής, είχες χαλαρώσει σε αυτή τη διαδικασία και γενικά οι γυναίκες μέναν πάρα πολύ ώρα στο χαμάμ, γιατί στη περίοδο αυτή οι γυναίκες, δεν μιλώ για τις μουσουλμάνες οι οποίες ήτανε ακόμη πιο αυστηρά κλεισμένες μέσα στο σπίτι, αλλά και οι άπιστες γυναίκες κατά μίμηση των πραγμάτων και αυτές ήταν κλεισμένες στα σπίτια τους δεν ήταν εύκολο να κινηθείς, οπότε το να πας στο χαμάμ ήταν μια ωραία δικαιολογία, έλεγες στον άντρα σου, άντρα μου θα πάω στο χαμάμ, άντε πήγαινε και αυτός ήθελε να πας, πήγαινες στο χαμάμ και ξεχνούσες να φύγεις, ήταν ένας ευχάριστος χώρος.
Τώρα, το άλλο κτίσμα το οποίο συνδυάζεται πάλι με όλο το πληθυσμό, είναι το Ιμαρέτ, το Ιμαρέτ το λέμε εμείς στα ελληνικά, το Ιμαρέτ θα το μεταφράζαμε πτωχοκομείο, χώρος βοήθειας, στους έχοντες ανάγκη και πεινόντες, αυτό στηρίζεται σε μια πλευρά του Ισλάμ που θεωρεί ότι στις περιοχές που διοικεί το Ισλάμ δεν πρέπει να υπάρχουν άνθρωποί που πεθαίνουν από τη πείνα, για να αντιμετωπιστεί αυτό κτίζονται αυτά τα Ιμαρέτ, τα οποία μπορούσαν να είναι χώρος για αστέγους σε κάποια έκτακτη κατάσταση, αλλά αυτό που τακτικά προσφέρουν, καθημερινά προσφέρουν συσιτιό, πάλι και αυτά κάποιος δωρητής τα είχε κτίσει, τα είχε προσφέρει και συνήθως προσφέρονταν μια σούπα η οποία στηριζόνταν στην εξής λογική, τα Ιμαρέτ ζητούσαν από τους σφαγείς των ζώων να τους δίνουνε τα τμήματα των ζώων που πετιούνται κανονικά, δηλαδή τα ακροπόδαρα, οι κοιλιές κτλ. τα έπαιρναν αυτά τα έπλεναν καλά, τα έβαζαν σε μεγάλο καζάνι, τα βράζανε και όπως καταλαβαίνετε αυτή η απλή σούπα στην οποία βάζανε και κάτι να σε κρατήσει, έγινε αγαπητή και πολλοί αγαπούν την ώρα που ξυπνούν να τρώνε μια τέτοια σούπα, η οποία τέλος πάντων είναι απλή και θρεπτική, φυσικά βάζεις και λίγο ψωμί, το Ιμαρέτ ήτα;ν κεντρικό κτίσμα, σημαντικό κτίσμα σε κάθε πόλη, αυτά τα κτίσματα που σας λέω υπήρχαν σε όλες τις πόλεις μας΄απλώς ή τα κρεμίσαμε ή δεν ξέρουμε ότι υπάρχουν ή στις βόριες πόλεις έχουν μείνει , δηλαδή Σέρρες, Καβάλα, θεσσαλονίκη δε το συζητούμε, στην Κομοτινή, υπάρχουν πολλά, στη Λάρισα, όλα αυτά είναι παζάρι, δηλαδή δεν ξέρουν καν οι μαγαζάτορες ότι από πάνω είναι ένα κτίσμα οθωμανικό που μπορεί να είναι Ιμαρέτ, διότι ενσωματώθηκε, τα άλλα τα καταστρέψαμε και στην Αθήνα υπάρχει ο Μεντρεσές στο κέντρο της Αθήνας, υπάρχουν τα ερείπια του Μεντρεσέ, τα ερείπια του Ιμαρέτ και φυσικά αρκετά τζαμιά, τα οποία υπάρχουν στο κέντρο της πόλης, εκεί στη ρωμαϊκή αγορά ολόγυρα, μάλιστα στη ρωμαϊκή αγορά υπάρχει το τζαμί, το Φετιχέ τζαμί που είναι το σπουδαιότερο τζαμί της Αθήνας σε καλή κατάσταση, τώρα μάλιστα το έχουν καλύψει γιατί το αναπαλαιώνουνε και αυτό λέγεται Φετιχέ τζαμί, διότι το έκτισε ο Μωάμεθ ο πορθητής, Φετίχ στα τούρκικα, θα πει πορθητής, όταν μπήκε ο Μωάμεθ ο πορθητής στην Αθήνα δημιούργησε ένα τζαμί, αυτό είναι ακριβώς το τζαμί του Μωάμεθ και είναι ακριβώς στο κέντρο της πόλης, ολόγυρα υπάρχουν ερείπια και άλλων τζαμιών...
Άλλο κτίσμα που υπάρχει σε κάποια πόλη, μεγάλο όμως αυτό που θα πούμε τώρα, σε πολύ μεγάλη και έχει έντονη οικονομική δραστηριότητα είναι το Μπεζεστένι, το Μπεζεστένι είναι ένα κτίσμα πολύ ισχυρά καμωμένο με λιθοδομή δηλαδή, του οποίου τα ανοίγματα είναι ψηλά, ψηλά ούτως ώστε να μη μπορεί να τα φτάσει ένας ληστής, είναι γι' αυτό περικλυστώ και κλείνει με πάρα πολύ γερή πόρτα η οποία φυλάσσεται 24 ώρες το 24τράωρο, το Μπεζεστένι είναι αγορά, είναι κλειστή αγορά, όχι οι μεγάλες, εκτεταμένες κλειστές αγορές που υπάρχουν στο μουσουλμανικό κόσμο, αλλά είναι ένα κτίσμα, ένα παράλληλο κτίσμα, βέβαια στις μεγάλες πόλεις μπορεί να είναι πιο μεγάλο ή να υπάρχουν και άλλα Μπεζεστένια, τώρα γιατί είναι αυτό τόσο οχυρό; γιατί μέσα σε αυτό γίνονται οι συναλλαγές των πιο ακριβών ειδών της αγοράς, δηλαδή διαμάντια , μαργαριτάρια, δαμασκηνά υφάσματα, σπαθιά διακοσμημένα με πολύτιμους λίθους, αυτό είναι πολύ επικίνδυνο να είναι φθηνά η αγορά και είναι σε μια ασφαλισμένη αγορά που είναι το Μπεζεστένι, όποιος είχε κατάστημα στο Μπεζεστένι ήταν πολύ ισχυρός έμπορος, αν έχετε διαβάσει το αυτοβιογραφικό σημείωμα του Αδαμάντιου Κοραή, ο Κοραής στη πρώτη του φράση λέει, ο πάππος μου διέθετε κατάστημα εν τω Μπεζεστενίο της Σμύρνης, δηλαδή είναι σαν να λέει, προέρχομαι από μεγάλη οικογένεια, όπως και προέρχονταν, γιατί ο παππούς του είχε κατάστημα στο Μπζεστένι της Σμύρνης. Τα Μπεζεστένια φυλάσσονταν επί 24ώρου βάσεως από ενόπλους γιατί ήταν το ξερολούκουμο για τις ομάδες των ληστών που θα μπορούσαν να το κτυπήσουν, επίσης κάποια Μπεζεστένια παρείχαν και δυνατότητα φύλαξης τιμαλφών ή ρευστού, σαν να λέμε θυρίδες τραπέζης, γιατί υποτίθεται ότι ήταν το πιο ασφαλές σημείο της πόλεως.
Οι πόλεις λοιπόν αποκτούσανε αυτές τις ανατολίτικες αγορές που ο μουσουλμανικός κόσμος το έχει πάρει από την Αραβία αυτό, αγαπάει γιατί είναι το παζάρι σε κάποιους δρόμους, κάποιοι δρόμοι είναι του παζαριού δηλαδή και μάλιστα ο κάθε δρόμος έχει μια ειδίκευση, σε αυτόν το δρόμο είναι οι χαλκοματάδες, στον άλλο οι παπουτσήδες κλπ. και αυτό δημιουργεί ένα κλίμα μέσα στη πόλη, ζωντάνια είναι το κέντρο της πόλης αυτό και κάποιες φορές αυτοί οι δρόμοι είναι καλυμμένοι, το μεγάλο κλειστό παζάρι της Κωνσταντινούπολης είναι δωρεά του Μωάμεθ του πορθητή ο οποίος ήταν μεγάλος δωρητής και δώρισε στη Κωνσταντινούπολη πολλά κτίσματα, έκτισε 44 μήλους, βιβλιοθήκες , παζάρια και βέβαια δικό του κτίσμα είναι το Καπητσατζή, η αγορά της Κωνσταντινούπολης που είναι ένα μέγάλο κτίσμα και έχει μέσα θα σας γελάσω πόσες χιλιάδες καταστήματα, χιλιάδες δρόμους, δεκάδες τζαμιά, δεκάδες βρύσες και όλα έχουν πύλες από τις οποίες μπαίνεις, δηλαδή μιλάμε για μια δωρεά που ήτανε ο προϋπολογισμός του κράτους και πρέπει να σας πω, ταυτίζονταν το δημόσιο ταμείο με το ταμείο του Σουλτάνου, αφού ο Σουλτάνος είναι το κράτος, το δημόσιο ταμείο φυσικά ταυτίζεται, ήταν κουβαρντάς ο Μωάμεθ, θα μπορούσε να τα δώσει αλλού, τα έδωσε σε πάρα πολλά τέτοια κτίσματα, τζαμιά, Μεντρεσέδες κτλ.
Τώρα εκτός από αυτά τα κτίσματα, κάτι το οποίο κτίζεται πάλι από δωρητές, είναι Καραβάν Σεράγια, τα Καραβάν Σεράγια είναι επίσης κτίσματα τετραγωνισμένα και κατά κανόνα παραλληλόγραμμο, πάλι είναι κτισμένα ολόγυρα και έχουν εσωτερική αυλή, είναι διώροφα κτίσματα, διότι το κάτω είναι χώρος για τα ζώα, δηλαδή έχει παχνιά, έχει νερά, γιατί εκατοντάδες ή και χιλιάδες ζώα μπορεί να σταυλίζονται εκεί πέρα και στον επάνω όροφο αναπαύονται οι έμποροι, τότε σε αυτές τις εποχές ένα καραβάνι μπορούσε να έχει δεκάδες ζώων και γενικά οι έμποροι απέφευγαν να ταξιδεύουν μόνοι τους, συνδυάζονταν πολλοί έμποροι για να έχουν ασφάλεια, διότι ένα καραβάνι φορτωμένο με εμπορεύματα ήτανε επίσης στόχος ληστών, αν ήσουν περισσότεροι ένοιωθες μια μεγαλύτερη ασφάλεια να αντιμετωπίσεις αυτή τη βία και βέβαια στην ύπαιθρο δημιουργούνταν χάνια, χάνι, μικρά πανδοχεία δηλαδή, πάλι πάνω σε εμπορικούς δρόμους για να μπορεί να αναπαύονται οι έμποροι, γενικά το Ισλάμ έχει μεγάλη σχέση με το εμπόριο και την οικονομία, καμία θρησκεία δεν έχει τέτοια σχέση με το εμπόριο, σας θυμίζω ότι ο ιδρυτής του Ισλάμ ήταν έμπορος, ο ίδιος ο Μωάμεθ ήταν έμπορος και υπάρχουν ολόκληρα κεφάλαια στα ιερά τους κείμενα που συζητούν για το κέρδος, ποιο είναι το νόμιμο κέρδος, ποιο είναι το άριστο κέρδος και όλα αυτά......ποιος τρόπος θεωρείται στη Σαρία ότι είναι ο πρέπον και δεν είναι τοκογλυφικός τρόπος, αλλά αυτός που προβλέπει η Σαρία είναι μικρότερος από τους τρέχοντες τραπεζικούς τόπους και φυσικά στις μουσουλμανικές χώρες τι να κάνουν οι τράπεζες δεν μπορεί να τα βγάλουν πέρα γιατί υπάρχει ανταγωνισμός ,οπότε έχουνε προσαρμοσθεί και οι μουσουλμανικές τράπεζες και οι αραβικές, στους κανονικούς τόπους απλώς κάνεις μια συναλλαγή, στη συναλλαγή ανταλλάσσονται κάποια χαρτιά με τα οποία εσύ λες πως κάνεις δωρεά το ένα και το άλλο, για να μη φαίνεται ότι έχουμε πατήσει το Κοράνι και τη Σαρία, τι έπρεπε να κάνουν οι άνθρωποί δεν μπορεί να είναι έξω από το κόσμο......θέλω να πω ότι το Ισλάμ έχει μεγάλη σχέση με την οικονομία και το εμπόριο, για αυτό και κτίσματα του κεντρικά σχετίζονται με το εμπόριο, δηλαδή αν είσαι καλός μουσουλμάνος κάνεις δωρεές και μέσα στις δωρεές που κάνεις είναι και εμπορικά κτίσματα, βέβαια αυτά τα κτίσματα έχουνε έξοδα, γιατί όταν πας στο Καραβάν Σεράϊ πληρώνεις για να διανυκτερεύσεις, εντάξει έκανε ο άλλος τη δωρεά, αλλά δεν μπορεί να αντέξει τόσα πολλά έξοδα, βέβαια σε κάποια από αυτά σε δωρεές των πιστών, ο σωστός δωρητής, ας πούμε ενός Ιμαρέτ, το Ιμαρέτ εκ των πραγμάτων θα είναι παθητικό, δεν υπάρχει περίπτωση, ούε ο άλλος μπορεί να πληρώσει, εντάξει στο Χαμάμ πληρώνεις, στο Καραβάν Σεράϊ πληρώνεις, αλλά στο Ιμαρέτ από τη φύση του είναι δωρεάν αυτό το οποίο παρέχει. Τώρα για να μπορεί να λειτουργήσει ένα Ιμαρέτ ο σωστός δωρητής κάνει δωρεές στο Ιμαρέτι, έτσι ώστε το Ιμαρέτ νε έχει εισοδήματα για να μπορέσει να ανταπεξέλθει, δηλαδή κάνουν δωρεά παξιμαδάκια στη κεντρική αγορά για να έχει έσοδα, για να μπορεί το Ιμαρέτ να ανταποκρίνεται ή άμα έχει γη, αυτά λέγονται Πάκτσο, οι περιουσίες που συνδέονται με την διαδικασία και λειτουργία ενός φιλανθρωπικού ιδρύματος και ενός χώρου προσφοράς ονομάζονται Πάκτσο, για αυτό εμείς το ξέρουμε γιατί τα μοναστήρια μας έχουνε γαίες βακουφικές, λέμε, η τάδε περιοχή είναι βακούφη της μονής Πεντέλης, όταν έγινε το σκάνδαλο του Βατοπεδίου, συνεχώς ήτανε αυτή η λέξη στις εφημερίδες γιατί αυτές οι περιοχές εκεί στη λίμνη Λαγκαδά είναι βακούφη της μονής Βατοπεδίου, έτσι μας έλεγαν οι εφημερίδες, λογικό είναι, η λέξη Βακούφη είναι γενική λέξη και Βακούφια μπορεί να ήταν μουσουλμανικά κτήματα ή εβραϊκά ή χριστιανικά, αυτό ονομάζεται Βακούφη, ότι υποστηρίζει τη καλή λειτουργία ενός.....αυτά τα ιδρύματα ήταν στη καθημερινότητα των ανθρώπων, για τους απίστους που εμάς μας ενδιαφέρει γιατί μιλάμε για τους χριστιανούς, δεν ήταν τα τζαμιά, δεν ήταν οι Μεντεσέδες, αλλά τα άλλα ήταν ιδρύματα στα οποία βρίσκονταν οι άνθρωποι μαζί, δηλαδή στα χαμάμ ας πούμε ήταν ξακουστά γιατί μπορεί μέσα στο χώρο να μην ήταν μαζί, αλλά στο έξω χώρο πολλές φορές βρισκόντανε και τα λέγανε και τραγουδούσανε μαζί, ήταν χώρος συνύπαρξης, γενικά στη περίοδο αυτή ζούσες με το δικό σου κόσμο, δηλαδή στο δικό σου Μιλέτι, δεν ήταν πολλές οι αναμείξεις, ζούσανε οι άνθρωποι μαζί αλλά παράλληλα, δεν έκαναν δηλαδή ούτε εύκολα παρέες μεταξύ τους, ούτε δένονταν, μπορεί να είχαν μια καλημέρα, αλλά κατά κανόνα ήταν ο καθένας στο δικό του θρησκευτικό κλίμα, η άλλη ομάδα την οποία αναφέραμε και έπαιξε ρόλο στις αλλαγές θρησκεύματος, αυτή έπαιξε μεγάλο ρόλο στην αλλαγή θρησκεύματος, είναι αυτή η Σιουφοί που σας είπα, οι Σιούφοι είναι μια τάση, ο Σιουφισμός είναι μια τάση του Ισλάμ, δεν αναφέρεται σαν αίρεση, το Ισλάμ έχει ένα αναγνωρισμένο σχίσμα σε Σουνίτες και Σουίτες, αυτό το σχίσμα έγινε τον 7ο αιώνα και οι Σουνίτες είναι η συντριπτική πλειοψηφία του Ισλάμ και οι Σουίτες είναι της τάξεως του 10%, μια χώρα είναι πραγματικά σουιτική είναι το Ιράν, δηλαδή η Περσία και δευτερευόντως το Ιράκ το οποίο έχει πλειοψηφία σουιτικού πληθυσμού της τάξεως του 60τόσο %, από εκεί και πέρα Σουίτες υπάρχουν σπαρμένοι σε άλλες χώρες, οι σαφής πλειοψηφία είναι οι Σουνίτες.
Τώρα το ενδιαφέρον είναι από το Σιιτισμό, ο Σιιτισμός είναι πιο μυστικιστικός γενικά από το Σουνιτισμό, από το Σιιτισμό έχει προκύψει αυτό το ρεύμα, το ρεύμα των Σούφη που όμως ενώ είναι σιιτικής καταγωγής, ανθεί σε σουνιτικό περιβάλλον, τόσο καλά, αυτοί οι Σούφη δίνουν μεγάλη έμφαση, ο στόχος τους είναι η ένωση τους με το θεό....αυτό είναι ο μυστικισμός, όλες οι θρησκείες έχουν μυστικιστικές ομάδες και τάσεις και η κάθε θρησκεία και η κάθε μυστικιστική ομάδα βρίσκει το δρόμο της για τη βίωση του θείου, αυτές οι σουφιιστικές ομάδες συνήθως για τη βίωση του θείου προτείνουν το χορό, εκστασιακό χορό, κάποιες από αυτές τις ομάδες; χορεύουν αυτό το κυκλικό χορό, διότι σε αυτό το χώρο ανήκουν και οι ομάδες των Ντερβίσηδων που ανήκουν σε αυτή τη τάση του Ισλάμ του Σιούφη, ....αυτός ο κυκλικός χορός στην ουσία σε ζαλίζει και σε φέρνει σε άλλη διάσταση, σε υποβοηθάει δηλαδή να ενωθείς με το θεό, επίσης το τραγούδι, η μουσική , πάρα πολύ η μουσική όρχηση, δηλαδή ο χορός και η ποίηση χρησιμοποιείται ευρύτατα σε αυτές τις ομάδες των Σιούφοι, οι οποίες είναι ομάδες, οι Σιούφοι δεν πιστεύουν στις μαζικές δράσεις, είναι παρεϊστικη η κατάσταση, μικρές ομάδες οι οποίες βρίσκονται σε μικρούς χώρους, αγαπησιάρικα και ψέλνουν και τραγουδούν κλπ. και αυτοί διαγράφουν από τις 5 υποχρεώσεις του πιστού, όλες εκτός από τη φιλανθρωπία, λένε, σιγά μη ο Αλλάχ θέλει να πηγαίνουμε στη Μέκκα μια φορά στη ζωή μας, σιγά μη χολοσκάει αν πάω ή δεν πάω στη Μέκκα, όπως καταλαβαίνετε ο σωστός μουσουλμάνος τα ακούει αυτά και ανατριχιά! ο Σιουφη θα πει, σιγά μη τηρήσω τη νηστεία του Ραμαζανιού, σιγά μη θέλει ο Αλλάχ αυτό το πράγμα, πιστεύουν ότι ο Αλλάχ θέλει μόνο ένα πράγμα την αγάπη και την φιλανθρωπία, τα έργα κοινωνικής προσφοράς και σε αυτά δίνουνε έμφαση και όπως σας είπα, αυτοί λειτουργούν σε μικρές ομάδες, μόνο έτσι λειτουργούν και διαγράφουν κάθε εξουσία, μέσα στις ομάδες τους δεν υπάρχει Ουλεμά, διαγράφουν τους Ουλεμά, δεν έχουν καμία σχέση με τους Ουλεμά, δεν μπαίνουν σε τζαμιά, στις περιοχές που είναι Σιουφή στη Τουρκία ας πούμε που έχει πολλές περιοχές που οι Σιούφοι είναι πλειοψηφία, υπάρχουν τζαμιά που είναι μέσα στις αράχνες, δεν πάνε οι Σιούφοι στα Τζαμιά, δεν τους εμπνέουν καθόλου, θέλουν μικρούς χώρους και είτε βρίσκονται σε σπίτια, είτε κτίζουνε ένα μικρό χώρο για να βρίσκονται που λέγεται Τεκές, δηλαδή μέσα σε αυτό χορεύουν, τραγουδούνε, το ενδιαφέρον είναι ότι στις ομάδες των Σιούφοι, κάποιες ομάδες των Σιούφοι, γιατί οι Σιούφοι είναι πολλές ομάδες που κάθε μια έχει το χαβά της, δηλαδή δεν είναι ένα πράγμα ο Σιουφισμός, γίνεται χρήση αλκοόλ που στο Ισλάμ απαγορεύεται, είναι μαζί άντρες και γυναίκες, δίπλα δίπλα που επίσης στο Ισλάμ αυτό είναι ανήκουστο, δηλαδή οι γυναίκες είναι χωριστά από τους άντρες, όπως ήταν και στο χριστιανισμό μέχρι πρόσφατα, στις εκκλησίες μας ακόμα υπάρχουν γυναικονήτες αλλά δεν χρησιμοποιούνται πλέον, παλιότερα δεν ήταν μαζί άντρες και γυναίκες, στο Ισλάμ αυτό το διατηρούν μέχρι σήμερα, μέσα όμως στους χώρους των Σιούφη είναι για άντρες και γυναίκες και βέβαια σε κάποιους από αυτούς και χρήση ναρκωτικών ουσιών, χασίς δηλαδή, για αυτό και έμεινε τεκές η λέξη σε εμάς ως χώρος χρήσεως ναρκωτικών ουσιών, δε το χρησιμοποιούσαν όλες οι ομάδες, αλλά πρέπει να σας πω, ότι δεν ήταν παράνομο.......θεωρούντανε φυσικό πράγμα και το χασίς θεωρούντανε φυσικό, να σας πω, σε λίγο οι καπνιστές, είμαστε σε μια πορεία που το καπνίζειν τσιγάρο θα γίνει παράνομο, σε 20-30 χρόνια θα είναι παράνομο, ο παππούς μου ΄ή ο παππούς σας που ήτανε καπνιστής σε 200-300 χρόνια θα αντιμετωπίζεται ως ναρκομανής, όμως δεν είναι έτσι, διότι το καπνίζειν είναι κάτι φυσικό μέχρι τώρα, είναι σε πορεία δαιμονοποίησης οπότε θα αποκλειστεί αυτό το πράγμα.
Τώρα, γιατί το λέω αυτό, αυτές οι ομάδες, ανάμεσα σε αυτές τις ομάδες είναι και οι Δερβίσικες ομάδες, οι πιο αγαπητές ομάδες ήτανε η ομάδα των Μπεκτασίδων Ντερβίσιδων, Χασίς Μπεκτάς ήταν ο ιδρυτής τους, εκ περσίας προερχόνταν αυτοί οι σπουδαίοι ιδρυτές αυτών των ταγμάτων και ο Νταλατεντιν Ρούμι ο οποίος ίδρυσε το τάγμα τωνν Μαγλεβί Ντερβίσιδων, αυτοί ένω προέρχονταν από τη Περσία έζησαν στη Μικρά Ασία, η Μικρά Ασία έγινε ο χώρος άνθησης των Σούφοι με αποτέλεσμα οι Οθωμανικοί κοινωνία να έχει ένα εντυπωσιακό μεγάλο ποσοστό Σούφοι για των αριθμό των Σούφοι στο Ισλάμ, δηλαδή ένας στους πέντε μουσουλμάνους στην Οθωμανική αυτοκρατορία ήταν Σούφοι που είναι εντυπωσιακά μεγάλο ποσοστό και παραμένει μέχρι σήμερα, η Τουρκία έχει το μεγαλύτερο ποσοστό Σούφοι στο κόσμο και ο ένας στους πέντε κατοίκους της είναι Σούφοι, αυτό που λέμε Αλεβοί, όλο αυτό είναι μια τέτοια τάση, Δερβίσιδες, Αλεβοί είναι μέσα, όλοι αυτοί είναι μέσα στο σουφικό ρεύμα το οποίο, και η Συρία έχει, και το Πακιστάν και η Ινδία και η Αίγυπτος και η βόρεια Αφρική, αλλά κανείς δεν έχει τόσο μεγάλο ποσοστό όπως η Τουρκία, η Τουρκία έχει το μεγαλύτερο ποσοστό Σούφοι σε όλο το μουσουλμανικό κόσμο και όπως θα ξέρετε στη σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας αυτοί οι Σούφοι παίζουν άλλοτε βουβό ρόλο γιατί για πολλές δεκαετίες ήτανε εκτός νόμου και τώρα που είναι στο προσκήνιο είναι συνεχώς στις εφημερίδες μας γιατί ο εκπρόσωπος τους είναι ο Φετουλάχ Γκιουλέν που ήταν μέχρι πρόσφατα σύμμαχος του Ερντογάν και εδώ και ένα χρόνο έχουνε βρεθεί σε αντίπαλα στρατόπεδα, θέλω να πω δεν είναι τυχαίο, σε καμία άλλη χώρα του Ισλάμ δεν ακούς τέτοια πολιτική δύναμη πίσω από Σούφοι, η Τουρκία το έχει εξ' αρχής, δηλαδή από το 1100-1200 μέχρι σήμερα η τουρκική κοινωνία έχει τάση προς το σουφισμό, η πλειοψηφία της είναι σουνιτική, οι τέσσερεις είναι σουνίτες ο ένας είναι Σούφοι, αλλά δεν παύει να είναι εντυπωσιακό ποσοστό και βέβαια οι περιοχές των Σούφοι, κυρίως είναι στην Ανατολή πολλοί οι Σούφοι, δηλαδή στη Μικρά Ασία και οι κύριες περιοχές τους είναι εδώ γύρω από το Ικόνιο, σπουδαία πόλη για τη Μικρά Ασία και εδώ γύρω είναι περιοχή Σούφοι, εκεί είναι η πλειοψηφία των σουφικών πληθυσμών, αλλά βέβαια οι Σούφοι είναι σπαρμένοι και σε όλη την Οθωμανική αυτοκρατορία και παραμένουν μέχρι σήμερα, προσέξτε τώρα, το ενδιαφέρον με τους Σούφοι είναι δύο που μας αφορά εμάς, πρώτον είναι ανοιχτοί σε όλους, λένε στις τελετές μας, εμείς τι κάνουμε, ψέλνουμε και τραγουδάμε για τον Αλλάχ, ο θεός είναι ο Αλλάχ ο οποίος θέλει πολλοί πιστοί, δε πανα είναι Εβραίος, να είναι Αρμένιος, να είναι χριστιανός ορθόδοξος, είναι καλοδεχούμενος, όλοι μαζί θα ψάλουμε στο θεό και δεν σου ζητούμε να άλλάξεις θρήσκευμα, όλοι παιδιά του θεού είμαστε, μάλιστα εξ' αυτού έχουνε συκρικτικές πρακτικές, δηλαδή κάποιοι από αυτούς πηγαίνουνε σε χριστιανικές εκκλησίες, σε διάφορες χριστιανικές εορτές, υπάρχουνε στη Τουρκία εκκλησίες που δεν υπάρχουν πια χριστιανοί για να πάνε και πάνε Τούρκοι, οι Τούρκοι είναι αυτοί, μπορεί να είναι Σούφοι ανάμεσα σε αυτούς που πάνε, οι οποίοι σου λένε, κάποιοι βαπτίσαν τα παιδιά τους, οι χριστιανοί βαπτίζουν τα παιδιά τους και λένε ότι μετά δεν αρρωσταίνουν, ε! να κάνω και μια βάπτιση, δηλαδή γενικά ήταν χαλαροί κατά μέσο όρο και αυτό έκανε το πράγμα ελκυστικό, δηλαδή πήγαινες, περνούσες καλά, τραγουδούσες μαζί τους και όπως καταλαβαίνετε λειτουργούσε σαν χώρος συγκριτικός, η ανάμειξη των θρησκειών, αλλά ωφελημένος από αυτή την ανάμειξη θα είναι το Ισλάμ και όχι οι άλλες θρησκείες, διότι πρώτα πρώτα η ισχυρή θρησκεία είναι το Ισλάμ, αυτή είναι η ελκυστική θρησκεία και δεύτερον εσύ μπορείς να αλλάξεις θρήσκευμα, ο μουσουλμάνος δεν μπορεί να αλλάξει θρήσκευμα, οπότε μέσα στους τεκέδες των Δερβίσηδων άλλαξαν θρήσκευμα πολλοί άνθρωποι, χωρίς να τους ζητηθεί, χωρίς να τους επιβληθεί, αλλά λειτουργούσε σαν γέφυρα αυτή η ιστορία, ψυχολογική γέφυρα, συναισθηματική γέφυρα, προσέξτε είναι πολλές ομάδες Σούφοι και μπορούσες να βρεις πολλά, το άλλο που έπαιξε ρόλο ελκυστικό στο χώρο των Σούφοι είναι ότι οι Σούφοι είναι αντιεξουσιαστές....
