Το πως και ποιες είναι οι προτεραιότητες του κάθε τόπου ήταν δικό τους θέμα διότι καθώς δεν υπήρχε κοινότητα, ο κάθε τόπος ήταν ένα μικρό βασίλειο, το κάθε χωριό ήτανε μια μικρή ήπειρος, οι διάφοροι Δημογέροντες οι οποίοι κάθε τόσο εκλέγονταν πρέπει να λύσουν τα προβλήματα και βέβαια, μια και δεν έχουνε καμία νομική βοήθεια, υπήρχαν δύο πονήματα τα οποία είναι φιλικά στη περίοδο της τουρκοκρατίας, ο Κωνσταντίνος Αρμενόπουλος ένας στέλεχος της ορθόδοξης εκκλησίας και νομικός δημιούργησε ένα πολύ σπουδαίο νομικό έργο που ονομάζεται, Λόγιον των νόμων και το Πρόχειρο των νόμων, αυτό το έργο έχει μείνει γνωστό ως Εξάμηλος, εκτός από την Εξάμηλο του Αρμενόπουλου, αν ήταν κανείς τυχερός μπορούσε ενδεχομένως να βρει ένα άλλο βιβλίο που προέρχεται από το Μανουήλ Μεταξά που ονομάζεται ο Νομοκάδων, αν περισσότερο μπορούσες να έχεις στην απόδοση της δικαιοσύνης ήταν η μνήμη των τοπικών ανθρώπων ποια είναι τα έθιμα μας, κάποιες κοινότητες παρέμειναν έτσι στοιχειώδης, οι Δημογέροντες ήταν τοπικοί από τις κοινότητες, άλλες όμως κοινότητες ήταν πιο περίπλοκές, σε κάποιες περιοχές δημιουργήθηκαν πρωτοβάθμιες, δευτεροβάθμιες και τριτοβάθμιες εκπροσωπίσεις τοπικής αυτοδιοίκησης, η περιοχή του Ζαγορίου, αυτό που λέμε Ζαγοροχώρια, κάθε χωρίο έβγαζε τους δικού του Δημογέροντες, παλιά κάθε χωριό ένας εκπρόσωπος συναντιόντανε στο χωριό Καπέσοβο που ήταν το κέντρο της τοπικής αυτοδιοίκησης των Ζαγορίων για να συζητήσει θέματα που αφορούσαν όλο το Ζαγόρι, αλλά μετά το 16ο και κυρίως μετά το 18ο αιώνα επιδιώκουν πολλοί από αυτούς να μπούνε στη τοπική αυτοδιοίκηση με αποτέλεσμα να υπάρχουν εσωτερικές συγκρούσεις, πολλές φορές φτάνουν και σε αίμα και δημιουργούνται αυτά που λέγονται, ταρά, δηλαδή φατρίες, τα κόμματα, δημιουργούνται κόμματα και σε αρκετά σημεία γίνονται σκληρότατες συγκρούσεις.
Να σας πω χαρακτηριστικά το 18ο αιώνα στη Σάμο, η Σάμος είναι από αυτή τη παλαβή χώρα το πιο παλαβό σημείο της, δεν ξέρω αν ξέρετε, η Σάμος είναι κάτι ειδικό, η Σάμος είναι μια περίπτωση έτσι όχι χαρακτηριστική αλλά δείχνει πράγματα, η Σάμος έμοιαζε ακατοίκητη στα 1550, γιατί 100 χρόνια μετά από την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως, δεν ήταν ακατοίκητη, αν την έβλεπε το μάτι σου υπήρχαν λίγοι κάτοικοι πάνου στα βουνά, αλλά κατέφθασε κάποια στιγμή στη Σάμο, καθώς τα καλοκαίρια ο οθωμανικός στόλος έβγαινε το καλό καιρό από τη Κωνσταντινούπολη και έκανε περιοδείες στα νησιά, την εποχή εκείνη γύρω στο 1550-60 ήταν ένας γαλλικής καταγωγής, ήτανε Γάλλος που είχε γίνει μουσουλμάνος και ήταν Καπουτάν Πασάς, αυτός λοιπόν, υπήρχαν και Ιταλοί, Γάλλοι που είχαν γίνει μουσουλμάνοι και πήρανε θέσεις στην Οθωμανική διοίκηση, αυτός λοιπόν, έφθασε κάποια στιγμή στη Σάμο και άραξε ο στόλος και βγήκανε να δούνε το νησί, αλλά δεν είδαν ανθρώπους στο νησί, αντιθέτως ήτανε ένα νησί που μάγεψε τον Καπουτάν Πασά και είπε σαν και αυτό κανένα άλλο, καταπράσινο, να τρέχουνε νερά, να έχουν καταρράκτες, πανέμορφο, η Σάμος έχει καεί εκατό φορές και ακόμη η καψερή είναι πράσινη, δηλαδή είναι ένα νησί που έχει το κλίμα το τοπικό και γύρισε πίσω στο Σουλτάνο και είπε, στην αυτοκρατορία μας υπάρχει ένα σημείο που είναι χωρίς κατοίκους και πρέπει να αποκτήσει κατοίκους και τότε βγήκε ένα διάταγμα, είναι ένα κείμενο που δίνει μια διαταγή και είναι γνωστό ως ο περίφημος της Σάμου το 1562 με τον οποίο καλούν κατοίκους από άλλα νησιά, όποιος θέλει να έρθει να εγκατασταθεί στη Σάμο και θα έχει ειδικές φορολογικές, φορολογική μεταρρύθμιση σε όλα τα επίπεδα, μεταξύ των οποίων, σας διαβάζω, η εσωτερική της Σάμου διοίκηση διενεργείται από χριστιανό, όποιον εκλέγουν οι κάτοικοι, ουδείς Οθωμανός δύναται να κατοικήσει, τι προς ώραν διατρίψει εξάλλου, αφού ο Σουλτάνος απαγορεύει σε οποιοδήποτε μουσουλμάνο να βγει έστω και για μια ώρα στη Σάμο, για να έλθουν και άλλοι να κατοικήσουν και να γίνει ελκυστική η Σάμος, όπως και έγινε, ήλθαν από όλα τα νησιά και κατοικήσανε, οι κάτοικοι είναι απαλλαγμένοι του φόρου της δεκάτης έναντι ετησίας πληρωμής 45000 γροσίων με όλα τα προϊόντα της νήσου, δηλαδή με αυτό, γιατί οι κάτοικοι πλήρωναν κατ' αποκοπή, γιατί σας το λέω αυτό, διότι στη Σάμο, η Σάμος είναι 4 νησιά, το εννοώ είναι τέσσερα, Βαθύ και Καρλόβασι δεν υπάρχει, δεν ξέρω αν ξέρετε, το Κάπρι, ένα νησί της Ιταλίας, εκεί είναι το Κάπρι και το άλλο Κάπρι, πας στο άλλο Κάπρι και έχει, πωλούνται τουριστικοί χάρτες, το Κάπρι είναι τόσο, του νησιού, όχι το άλλο και η Σάμος είναι το ίδιο, δηλαδή Βαθύ και Καρλόβασι είναι άλλο, δεν υπάρχει περίπτωση και αυτός είναι ο λόγος που το νησί είναι ορεινό νησί, γιατί σας το λέω αυτό, γιατί τελικά η Σάμος απέκτησε καράβια δηλαδή ταχέως αναπτύχθηκαν αντίπαλες ομάδες οι οποίες διεκδικούσαν τη διοίκηση της Σάμου, συγκρούονταν μεταξύ τους και το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα φτάσανε σε τέτοια διαμάχη μεταξύ τους που η μια φατρία κάλεσε τους Τούρκους να έρθουν με στρατό στη Σάμο γιατί δεν μπορούσαν να βρουν μια λύση μεταξύ τους και τέτοια ιστορία έχουμε και σε άλλα σημεία του ελληνισμού, δηλαδή καλούνται οι Τούρκοι με στρατό γιατί μεταξύ τους δεν σταματούν τις συγκρούσεις, δεν είναι δύσκολο να το φανταστούμε αυτό, εξ' αυτού υπάρχουνε εντάσεις, αυτές οι εντάσεις έχουνε άλλα άτομα στη αντεξουσία και φυσικά καθώς αυτές οι εντάσεις δημιουργούν και ένα κλίμα βαρύ μεταξύ των κατοίκων γιατί συνήθως είναι εντάσεις ηγεμονικών στρωμάτων, οι μικρότεροι άνθρωποι άλλος μετέχει στο ένα, άλλος μετέχει στο άλλο ή απλώς δυσφορεί ή ανησυχούν ότι γίνονται πράγματα εις βάρος τους, υπάρχει ένα κλίμα εναντίον των γερόντων, κυρίως στα νησιά, αλλά και σε άλλα σημεία για να παίρνονται αποφάσεις καθαρές και να μη λέει ο ένας, εγώ δεν ήξερα ή αυτό που στείλαμε εγώ δεν έχω λάβει γνώση, υπήρχε σφραγίδα του κοινού, η σφραγίδα ήταν κομμένη σε τόσα μέρη όσα οι Δημογέροντες που έβγαζες, αν ήταν δηλαδή εξάδα οι Δημογέροντες, η σφραγίδα ήταν κομμένη σε έξη, επομένως όποιο έγγραφό έστελνε έξω η κοινότητα, έπρεπε να σφραγισθεί, για να σφραγισθεί έπρεπε να έρθουν και οι έξη με το κομμάτι τους για να γίνει ολόκληρη η σφραγίδα, επομένως δεν μπορούσε να πει κάποιος, εγώ δεν έβαλα, εγώ δεν ήξερα, δεν άκουσα, είμαι άσχετος με αυτό το πράγμα, ο Κωνσταντίνος Μεταξάς αναφέρει αυτός ο λόγιος επτανήσιος που πολέμησε στην επανάσταση του 21 και διοίκησε κιόλας στη διάρκεια της επανάστασης, του έδωσαν την διοίκηση των νησιών του Αιγαίου, γιατί ήταν αυτός νησιώτης από το Ιόνιο οπότε ήξερε από τέτοια και γράφει στα απομνημονεύματα του, εκάστη νήσος εσχημάτησε ιδίαν κοινότητα, η ίδια σφραγίδα εις τέσσερα τεμάχια διηραιμένη, έκαστον τεμάχιον αυτής εφυλάσσετο υπό ένος προεστώτος, οσάκις δε ήθελον να κάμουν συνεγγράφος ομολογία αναφοράς προς την διοίκηση, όφειλον να συμφωνήσουν μεταξύ των πρώτα οι προεστώτες, να συνέρχοσει, να δηλώσουσι τα 4 τεμάχια της σφραγίδος, γιατί ήταν 4 τα άτομα και ούτως σφραγίζοντο τα έγγραφα ταύτα και παν άλλο αφορόν επίσημον τινά υπόθεση, πάντως το 18ο αιώνα αυτές οι εντάσεις δημιούργησαν ένα κλίμα καχυποψίας των κατοίκων για τους δημογέροντες τους και σε κάποιες περιοχές αυτές οι εντάσεις πέρασαν με ένα πικρό τρόπο στον κόσμο, θεωρούσαν ότι οι Δημογέροντες τον εκμεταλεύονται, πως μπορούσε αυτό να γίνει αρκετά βαρύ σαν υποψία, εκτός από την ένταση που σας είπα? δεν μαζεύουν τους φόρους αυτοί? έτσι δεν είναι? πριν τους μαζέψουν τους κατανέμουν, είναι ένα ποσόν, είμαστε 200 άνθρωποι, λέω τώρα, εκείνοι έπρεπε να το κατανέμουν, τελικώς αυτή η κατανομή υπήρχε πολύ μεγάλη καχυποψία ότι σε μένα βάζεις περισσότερα, στον άλλον λιγότερα, ότι έχεις διάφορα συμφέροντα, ξέρετε όλα αυτά, και ακούστε ένα δημοτικό τραγούδι της εποχής που περιγράφει τα αισθήματα, όχι μόνο αναγκαστικά, αλλά ήτανε αρκετά περίεργα, τώρα θα είμαστε καχύποπτοι στην εξουσία, θα έχουμε παλιό, " 'ασπρος αετός καθόντανε στου Σμόλιγκα τη ράχη, ο Σμόλιγκας είναι το δεύτερο ψηλότερο βουνό της Ελλάδας, βαστούσε και στα νύχια του ανθρώπινο κεφάλι, άρα το σκηνικό είναι ότι ο Σμόλιγκας κρατάει ένα κεφάλι κομμένο, πολλές φορές το τσίμπαγε, πολλές φορές του λέει, κεφάλι κακοκέφαλο πολύ κακό κεφάλι, σαν τι κακό εμούκαμες και έπεσες στα φτερά μου και έπεσες στα νυχάκια μου στα νυχοπόδαρα μου, αυτή είναι η ερώτηση του αετού στο κομμένο κεφάλι, γιατί έπεσες στα νυχάκια μου και τώρα απαντάει το κομμένο, συ ήρθες και έπεσες και προεστός της χώρας στους πλούσιους έβαζες εκατό και στους φτωχούς διακόσια και μια γύρα κακόγυρα τη μοίρα πεντακόσια που είχε το μέλι το καλό και το πλατύ αδράχτι, έχουμε δηλαδή θέματα και κατά διάφορες περιοχές εντονώτερα ή λιγότερα, στις περιοχές που υπήρχαν πολλές συντεχνίες, όπως καταλαβαίνετε, δηλαδή στις πόλεις οι συντεχνίες έπαιξαν μεγάλο ρόλο στις τοπικές συνεδρίες και στην επίλυση των τοπικών ζητημάτων γιατί είχαν και το κώδικα, είχαν την δικιά τους, μάλιστα σε κάποιες πόλεις κάποια δραστηριότητα οικονομική ήταν η κεντρική δραστηριότητα, ας πούμε αυτό που σας είπα για την Ύδρα, η Ύδρα ένα πράγμα είχε το ναυτικό δεν είχε κάτι άλλο, όλοι οι κάτοικοι της Ύδρας εξαρτιόνταν από το ναυτικό, για αυτό και την είχαν την Ύδρα οι καραβοκυραίοι, σήμερα έχουμε τους εφοπλιστές, μόνο που τότε ήταν πολλοί αν θυμάστε γιατί είχαν μετοχικό κεφάλαιο, στη Φιλιππούπολη το σημερινό Πλούτιν της Βουλγαρίας, το Πλούτιν ζούσε από τη παραγωγή μάλλινων υφασμάτων που ήταν ειδικά καμωμένα και στην ουσία η πόλη διοικούνταν από τους τεχνίτες της παραγωγής αυτών των μάλλινων υφασμάτων, για αυτό γρήγορα μπήκαν μετά το 17ο αιώνα οι συντεχνίες έχουνε μπει στη διοίκηση σε κάποιες περιοχές τις έχουν και στα χέρια τους, η τοπική αυτοδιοίκηση όπως σας είπα, ρόλο παίζει ο ιερέας, ρόλο μπορεί να παίξει και ο Επίσκοπος και ο Μητροπολίτης διότι άμα γίνει μια ιστορία και υπάρχει μια αναστάτωση, θα πάει κάποιος στον Επίσκοπο, στο Μητροπολίτη και θα πει, έλα να το βοηθήσει γιατί στη τάδε πόλη, στο τάδε χωριό σκοτώνονται, μπορεί βέβαια και η εκκλησία να είναι μέσα στο σκοτώνονται, δηλαδή σε αρκετές συγκρούσεις είναι μέσα και η εκκλησία ή τμήμα της εκκλησίας και ένα άλλο τμήμα της εκκλησίας να προσπαθεί να σώσει τις καταστάσεις, καταλαβαίνετε πως είναι, ειδικά η εκκλησία είχε παντού ρόλο, γιατί όλοι περίμεναν από αυτή γιατί είχε το κύρος, ήταν και θεσμικός παράγοντας και βέβαια όταν υπήρχαν μεγάλες συγκρούσεις μεταξύ χριστιανών και δεν έκαναν πέρα, όταν επενέβαινε η εκκλησία και καλούσανε να επέμβει, τι όπλο είχε να τους συμμαζέψει? ένα ήτανε η νουθεσία, εντάξει είναι αναγκαίο να το πεις, το όπλο της ήταν ο αφορισμός, η απειλή αφορισμού, τη περίοδο της τουρκοκρατίας οι αφορισμοί διαβάζονται στο τέλος της λειτουργίας, όταν άρχισε ο ελληνικός διαφωτισμός και μάλιστα στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα έγινε επαναστατικός, δηλαδή ριζοσπαστικός, άρα αντιπυρικαλιστικός, ο διαφωτισμός μπορούσε να είναι, απλός, να έχει στοιχεία για την λειτουργία της κοινωνίας και στοχασμοί για την κοινωνία, δεύτερον μπορούσε να είναι άθρησκός, μπορούσε να είναι άθεος, ολότελα άθεος, όπως ξέρετε στη γαλλική επανάσταση επικράτησαν κατά διαστήματα άθεοι τελείως, άλλαξαν και τα ονόματα των μηνών, έγιναν ρωμαϊκά, διέγραψαν τα χριστιανικά ονόματα, αλλά κατά κανόνα ήταν αντικληκαριστικός, δηλαδή θεωρούσε την εκκλησία ως φορέα διαφθοράς, εξαπάτησης του λαού κτλ. για αυτό και αυτό ήταν σύνηθες, μπορούσε κάποιος να ήταν θρησκευόμενος αλλά ήτανε αντικληκαριστής, το λέω αυτό γιατί το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, όταν πια αρχίζουν να βγαίνουν επαναστατικά κείμενα και στις αρχές του 19ου που πια ετοιμάζεται η επανάσταση ακόμη περισσότερο, η εκκλησία σιγεί, βεβαίως βεβαίως, ζητά να συγκεντρωθούν αυτά και να καούν στην αυλή του Πατριαρχείου έχουμε πολλές τέτοιες διαταγές, αλλά σε αυτά τα κείμενα, ανάμεσα στα οποία είναι και ο ανώνυμος ο Έλλην, είναι η ελληνική νομαρχία του ανωνύμου του Έλληνος, σε αυτά ο ανωνυμός έλεγε σε κάποιο σημείο, εξαιρώντας την εκκλησία δεν το συζητούμε, γιατί είναι διαφωτισμός την εκκλησία και λέει σε κάποιο σημείο, στα Ιωάννινα η ανάγνωση των αφορισμών είναι μεγαλύτερα από την ανάγνωση των ύμνων της εκκλησίας, δηλαδή είναι τόσοι πολλοί, μετά το τέλος της λειτουργίας που ονοματίζονται ας πούμε υποψήφιοι για αφορισμό που βαριέσαι να τους ακούς, υπερβάλει βέβαια, όταν είσαι σε μια ιδεολογική φόρτιση τη τρίχα την κάνεις τριχιά, αλλά για την η εκκλησία δεν είχε άλλο μέσο για να επιβάλει και βέβαια ήταν αρκετά ευφυής να μη κάνει πολλούς αφορισμούς, γιατί τι είναι ο αφορισμός? δεν έχω μαζί μου κάποια τρομερά κείμενα, είναι παγιωμένα κείμενα αιώνων, λέει ότι όταν πεθάνεις δεν θα λειώσεις ποτέ, τα βουνά και οι πέτρες θα λιώσουνε, εσύ ποτέ, όλοι σου οι οικογένεια και όλοι οι συγγενείς βοήθεια, δεν είσαι μόνο εσύ, θα πεθάνουν όλοι, και όταν πεθάνεις θα ζεις δίπλα με τους νεκρούς και τους Εβραίους, φοβερό αυτό, επάνω θα είσαι η μοίρα σου, δηλαδή η μοίρα εκεί που θα ενταχθείς θα είναι Εβραίοι και οι καλοί όροι της Παλαιάς Διαθήκης να σε καταριέται η μοίρα του Ντάντε και να μη βγαίνεις ποτέ κτλ. όλα αυτά τα διαβάζεις σήμερα και σου κόβεται η αναπνοή, φανταστείτε τότε πόσο τρόμαζε ο κόσμος με δαύτα και ιδιαίτερα το κομμάτι του , ο Λευτεράκης όπως ξέρετε, ζήτησε και αφορίστηκε και είπε εγώ και τα παπούτσια μου να δικαιώνονται γιατί αμάρτησα, εντάξει όλα αυτά ,αλλά ο χριστιανός ταραζόντανε πολύ γιατί ήταν πραγματικά ψυχοφθόρος ο αφορισμός και έτσι η εκκλησία είχε ένα όπλο στα χέρια της για να επιβάλει τέλος πάντων την τάξη, ακούστε μια εκλογή τοπικής αυτοδιοίκησης στις Σέρρες το 1614 δηλαδή είναι τέλος πάντων πρώϊμη χρονολογία και είναι ακριβώς η καταγραφή της εκλογής εκπροσώπων, κατά έτος 1614 εσυνάχθει άπας ο λαός και η πολιτεία την Αγιοτάτης Μητροπόλεως Σερρών κατ' έμπροσθεν του παναγιωτάτου Μητροπολίτου ημών και Δεσπότου κυρίου Δαμασκηνού και των τιμιοτάτων κληρικών και ευλαβεστάτων ιερέων και των χρησιμοτάτων αρχών, επομένως το 1614 μπροστά στην Αγία Μητρόπολη των Σερρών συγκεντρώθηκαν οι ιερείς, οι Μητροπολίτες, οι άρχοντες και φυσικά ο λαός, άντρες και της συνόδου γενομένης μικροί τε και μεγάλοι με όλονων την οπλήν, την επιθυμία, διάλεξαν και εψήφισαν 12 ανθρώπους, στις Σέρρες διοικούσε δωδεκάδα και επί Βυζαντίου, η τοπική της αυτοδιοίκηση αποτελούνταν από δώδεκα άτομα, συνεχίζεται και επί τουρκοκρατίας δώδεκα άτομα και έτσι εψήφισαν 12 ανθρώπους, δικαίους και καλούς και ενάρετους και τον θεόν φοβούμενοι, καλή επιλογή και έβγαλαν, ποιοι είναι αυτοί οι δώδεκα? πως το εξηγεί, από πάσαν , από κάθε συντεχνία δηλαδή, έναν άνθρωπόν το πλέον δικαιότερον, δηλαδή γραμματικόν όπως ξέρετε το πλέον δικαιότερον και καλλίτερον και ευάρετον και έβαλαν τους με θεόν και με ψυχήν τους να διακρίνουν τα κοινά έξοδα της πολιτείας των Σερρών, δηλαδή να διακρίνουν τα κοινά έξοδα τους, τους φόρους, να κατανέμουν τους φόρους της πόλης των Σερρών, μετά βάρους αλύτρωτου , αρχίζουν τα ωραία πράγματα, δηλαδή το τρομοκρατούν με το καλημέρα, ενώ είναι οι πλέον ενάρετοι κτλ. σου λέει, στάσου και εξ' αρχής να τους έχουμε απειλήσει, με τη βάσανο του αφορισμού να ρίχνουν τα βάρη και τα έξοδα εις τους χριστιανούς πάσα ενού, του καθενός δηλαδή, κατά την δύναμη του και έτσι έγινε αφορισμός τον βγάλανε από τα μάτια, έκαναν ένα πρόχειρο αφορισμό εκεί πέρα για να είναι κομμένα τα ποδάρια των δώδεκα εντίμων και εναρέτων κτλ. και έγινε αφορισμός μετά ομοφορίων και με πετραχειλίων να μην εκτραπούν ούτε πλούσιων, ούτε φτωχών, να μην βάλουν παρά μόνο όσο πρέπει, ούτε στο φτωχό περισσότερα, ούτε στο πλούσιο λιγότερα, να μην εκτραπούν ούτε πλούσιον ούτε φτωχόν, μόνο ότι δώσει ο θεός εις την καρδία αυτών, ότι τους φωτίσει ο θεός, ούτως να ρίξωσι πάσα χριστιανού, δηλαδή η αγωνία τους βλέπεται είναι, η φορολογική κατανομή από όλα τα μέλη της επιτροπής την οποία αναφέρουμε, όμως, πρέπει να πούμε κατ' αρχήν δύο πράγματα, στους ορεινούς οικισμούς, στα ψηλά βουνά, δε βλέπουμε σχεδόν καθόλου, στα ψηλά βουνά, δεν υπάρχει τοπική αυτοδιοίκηση, γιατί υπήρχαν οι Αρματολοί, οι Αρματολοί στην ουσία έκαναν, αντιμετώπιζαν το σύνολο των πραγμάτων και δεν επέτρεπαν την έκφραση τοπικών προβλημάτων, καταλαβαίνετε, κατά κάποιο τρόπο θεωρούσαν αυτοί αντιπροσωπεύουν το λαό και αυτοί έκαμαν τη διοίκηση, η περιοχή γύρω γύρω όμως που είναι πιο ενδιαφέρουσα από όλες στη τοπική αυτοδιοίκηση, είναι η Πελοπόννησος, η Πελοπόννησο μετά το 1715 ιδίως που ήρθε η δεύτερη τουρκοκρατία, δεν ξέρω αν γνωρίζεται, η Πελοπόννησος είχε δύο βενετοκρατίες και δύο τουρκοκρατίες, κατελήφθει τον 15ο αιώνα από τους Τούρκους, η Πελοπόννησος για τους Βενετούς ήταν πολύτιμη, γιατί είναι η θέση της δεν το συζητούμε, ελέγχει το πέλαγος, για αυτό και οι Βενετοί την είχανε, για αυτό και έχουν κτίσει στη Πελοπόννησο καταπληκτικά κάστρα, δηλαδή δε το συζητούμε, η Πελοπόννησος επί πλέον είναι χώρα, είναι μεγάλη, δεν είναι ένας μικρός τόπος, είναι χώρα, αν και αυτοί λόγο του ότι δεν την είχαν σε τόσο μεγάλη , δίνανε μεγάλες μάχες για να την κρατήσουνε, οι Τούρκοι τελικά κατανίκησαν τους Βενετούς τον 15ο αιώνα, κρατήσανε κάποια σημεία οι Βενετοί, μετά τα χάσανε και αυτά, αλλά δεν ησύχασαν οι Βενετοί να έχουν χαμένη τη Πελοπόννησο και το 1685 έγινε η εκστρατεία του Μοροζίνη τότε είναι που ανατινάχτηκε και ο Παρθενώνας γιατί οι Βενετοί προσπάθησαν να καταλάβουν τη Πελοπόννησο και την Στερεά Ελλάδα και να προχωρήσουν περαιτέρω, το κατάφεραν ως προς τη Πελοπόννησο, η Πελοπόννησος ξανά κατακτήθηκε από τους Βενετούς και διοικήθηκε για περίπου 30 χρόνια ξανά από τους Βενετούς, αλλά το 1715, εκατοτόσα χρόνια πριν την ελληνική επανάσταση, τουρκικές στρατιές και κατεβαίνουνε η θηριώδεις στρατιά η τουρκική για να κτυπήσει τη Πελοπόννησο, στρατοπεδεύει στη Θήβα και τότε οι Πελοποννήσιοι Έλληνες στέλνουν μυστικά στη Θήβα εκπροσώπους, σε αυτή την εκπροσώπηση είναι τα πιο επίσημα ονόματα της χριστιανικής πλευράς και στη Πελοπόννησο πάντα οι χριστιανοί ήταν πλειοψηφία, ποτέ οι Τούρκοι δεν πέρασαν το 10 %, τα 9/10 ήταν χριστιανοί ορθόδοξοι, οι Πελοπόννησος είναι υπό τους Βενετούς, στέλνονται λοιπόν στη Πάτρα δύο επώνυμα πρόσωπα της Πελοποννήσου, μεγάλες οικογένειες, Μητροπολίτες κτλ. συναντούνε στο στρατόπεδο τον αρχηγό της εκστρατείας και δηλώνουν υποταγή στον Ομέρ, πριν ακόμη τα στρατεύματα κτυπήσουν τη Πελοπόννησο, οπότε όταν έρχονται τα στρατεύματα στη Πελοπόννησο και κατανικούν τους Βενετούς, οι Τούρκοι φέρονται φυσικά ως νικητές τους Βενετούς, οι Βενετοί εκδιώκονται, τη γη που είχαν οι Βενετοί την παίρνουν Οθωμανοί Πασάδες και γαιοκτήμονες κτλ. και φυσικά ήτανε η καλύτερη γη της Πελοποννήσου, αλλά δεν πειράχτηκαν καθόλου οι χριστιανοί ορθόδοξοι, διότι θεωρήθηκε ότι παραδόθηκαν και σύμφωνα με τον μουσουλμανικό νόμο, αν παραδοθείς, πρέπει να είναι σεβαστή η ζωή, η περιουσία κτλ. οι μεγάλες οικογένειες και οι μικροί και οι μεγάλοι περάσανε όποια περιουσία είχανε και οι μεγάλες αυτές οικογένειες της Πελοποννήσου έγιναν ακόμη πιο σημαντικές για τη Πελοπόννησο, για αυτό και η Πελοπόννησος είχε τις περίφημες οικογένειες, τους άρχοντες της Πελοποννήσου, σε καμιά άλλη περιοχή του ελληνικού χώρου δεν υπήρχε τόσο πλήρης κοινωνική εκπροσώπηση μεγάλων αρχόντων όπως ήταν στη Πελοπόννησο, στη Πελοπόννησο υπήρχαν καμιά εικοσαριά μεγάλες οικογένειες οι οποίες έλεγχαν ολόκληρες περιοχές, ήταν οι Νοταράδες στη Κόρινθο, οι Λονταίοι, οι Ζαήμηδες στην Αχαϊα και στα Καλάβρυτα, οι Δεληγιανναίοι στην Αρκαδία, οι Ζέμηδες στην Ηλεία, οι Μπενάκηδες στη Μεσσηνία, καλά τη Μάνη δεν την συζητούμε, γιατί η Μάνη είναι Μάνη, είναι άλλο πράγμα, σας έχω πει, η Μάνη δεν ανήκει στη Πελοπόννησο, η Μάνη διοικούνταν από το Καπουδάν Πασά, δηλαδή για την Πελοπόννησο, ο Πασάς της Πελοποννήσου διοικούσε όλη την Πελοπόννησο εκτός από τη Μάνη που θεωρούνταν νησί, δηλαδή διοικούσε ο Καπουδάν Πασάς, αυτές τώρα οι μεγάλες οικογένειες μετά το 1715 παίρνουν μέρος στη κεντρική διοίκηση της Πελοποννήσου, όχι τη τοπική αυτοδιοίκηση, αλλά τη κεντρική διοίκηση, δηλαδή είναι οι Γιανναίοι αφοράς πάρα πολύ τους Λονταίους, ξέρω εγώ, οι Γιανναίοι είναι τα Λαγκάδια η έδρα των Δεληγιανναίων στα Λαγκάδια και η Καρύταινα έτσι ήταν οι περιοχές τους εκεί πέρα, σαν έχεις περιοχές οι χωρικοί, όλες αυτές οι περιοχές της Αρκαδίας και τα χωριά στην ουσία ανήκουν στη δικαιοδοσία των Δελληγιανναίων, κάθε χωριό βεβαίως βγάζει τους δικούς του εκπροσώπους και όλα μαζί τα χωριά συγκεντρώνονται κάπου ως εκπρόσωποι στα Λαγκάδια, στη Καρύταινα και βγάζουν ένα εκπρόσωπο της περιοχής, τελείως τυχαία ανήκει στην οικογένεια Δελληγιάννη, το ίδιο θα συμβεί και στην Κορινθία, το ίδιο θα συμβεί και σε άλλες περιοχές, δεν υπάρχει περίπτωση, οι εκπρόσωποι των διαφόρων περιφερειών της Πελοποννήσου συγκεντρώνονται ορισμένες φορές το χρόνο ως εκπρόσωποι της Πελοποννήσου, στην πρωτεύουσα της Πελοποννήσου, παλιά ήταν το Ναύπλιο, μετά έγινε η Τρίπολη και έτσι δημιουργούνταν ένα σώμα που λέγεται πελοποννησιακή γερουσία, θα την θυμάστε ίσως την πελοποννησιακή γερουσία διότι μόλις έγινε η επανάσταση του 1821 το πρώτο σώμα διοίκησης που γεννήθηκε στον ελληνικό χώρο ήτανε η πελοποννησιακή γερουσία, γιατί? γιατί ήταν στημένοι, ήταν κανονισμένοι από την αρχή που έγινε η επανάσταση, λοιπόν, τι κάνει η πελοποννησιακή γερουσία? συζητεί για όλα τα θέματα της Πελοποννήσου, στην σύνθεση της περιέρχονται οι Επίσκοποι και οι Μητροπολίτες της Πελοποννήσου δηλαδή έχουμε πλήρη εκπροσώπηση, μπορεί να παρίσταται και ο Πάσας της Πελοποννήσου, ο Τούρκος Πασάς που ήθελε να παρίσταται, ο Τούρκος Πασάς είναι πολύ υψηλός Πασάς της Πελοποννήσου, έχει τρεις ουρές, στην Οθωμανική αυτοκρατορία το πόσο σημαντικός ήσουνα ήταν πόσες ουρές έχεις, οι 3 ουρές ήταν για τους πολύ σημαντικούς Πασάδες, λοιπόν ο Πασάς παρίσταται και μέσα σε αυτή την συνάντηση, παίρνονταν αποφάσεις για όλη τη Πελοπόννησο, ο Πασάς δεν μπορεί να διορίσει υπαλλήλους αν δεν τους εγκρίνει η πελοποννησιακή γερουσία, δεν μπορεί να εισπράξει τους φόρους αν δεν εγκριθεί από την πελοποννησιακή γερουσία το ποσόν των φόρων που προσγράφεται από το υπουργείο οικονομικών, δηλαδή από την Κωνσταντινούπολη, η πελοποννησιακή γερουσία έχει κεντρικό ρόλο, απολύτως, δηλαδή συνδιοικούσε τη Πελοπόννησο, εκτός αυτού από την πελοποννησιακή γερουσία επιλέγονταν, επέλεγε, ψήφιζε δύο άτομα τα οποία έμεναν μονίμως στη Τρίπολη και συνιστούσαν το κεντρικό σώμα μόνιμης διοίκησης της Πελοποννήσου το οποίο αποτελούνταν, από δύο μουσουλμάνους και τον Πασά και από δύο χριστιανούς που σας είπα και τον διερμηνέα που ήταν επίσης χριστιανός, δηλαδή 3 και 3, αυτή ήταν η κεντρική διοίκηση της Πελοποννήσου, αυτό δεν υπάρχει πουθενά, σε κανένα άλλο σημείο, ο Βεγκίρης που στέλνονταν στη Κωνσταντινούπολη και ήταν το πιο σημαντικό αξίωμα, όλοι σκοτώνονταν το ποιος θα γίνει Βεγκίρης, στην Κωνσταντινούπολη δηλαδή εκπρόσωπος ήταν πάντα χριστιανός ορθόδοξος, διότι οι κάτοικοι της Πελοποννήσου ήταν στην συντριπτική πλειοψηφία χριστιανοί ορθόδοξοι, άρα και ο Βεγκίρης έπρεπε να υπερασπίζεται τα συμφέροντα των χριστιανών ορθοδόξων, αυτό το σχήμα είναι πρωτόγνωρο και μοναδικό, για αυτό δεν ξέρω αν ξέρετε, όταν άρχισε η επανάσταση στη Πελοπόννησο, ο Πασάς της Πελοποννήσου ξαφνιάστηκε, μήπως θέλετε περισσότερες θέσεις? θέλετε μείον να είναι τρεις, μέχρι να καταλάβει ο άνθρωπος τι του συμβαίνει, διότι θεωρούσε ότι πιο καλή κατάσταση δεν μπορεί να βγει, κατά την δικιά του βέβαια οπτική, δεν θα μπούμε τώρα στην οπτική του, αυτές οι πολύ μεγάλες οικογένειες της Πελοποννήσου έστησαν την τοπική αυτοδιοίκηση στη Πελοπόννησο η οποία μοιάζει πάρα πολύ ενδιαφέρουσα και δημοκρατική, στη πράξη ελέγχεται από τις μεγάλες οικογένειες, λογικό είναι, οι οποίες ήταν χωρισμένες σε αδυσώπητα αντικρουόμενες μεταξύ τους φατρίες, στις οποίες φατρίες δε συμμετείχαν μόνο χριστιανοί ορθόδοξοι, αλλά υπήρχαν και τούρκοι, δηλαδή μέσα σε αυτές τις φατρίες μπορούσε να είναι και ένας τούρκος και πάλι τούρκος φυσικά και αυτός γαιοκτήμονας και μεγάλος κτλ. η πιο μεγάλη τομή στη Πελοπόννησο ήταν το μίσος δηλαδή μεταξύ του αρκαδικού κόμματος, δηλαδή οι Δελληγιανναίοι και το πατραϊκό κόμμα, οι Ζαΐμηδες και Λόντοι, αυτοί είχαν εχθρότητες μεταξύ τους που έφταναν μέχρις αίματος, πρώτα πρώτα το αίμα ούτε έπεφτε όταν έφταναν σε τέτοια σημεία για ποιες θέσεις, αν ήσασταν εσείς μια ισχυρή οικογένεια της Πελοποννήσου, ποιες θέσεις θα θέλατε να ελέγχετε? τις δύο της κεντρικής διοίκησης στη Τρίπολη, τη θέση του διερμηνέα και κυρίως του Βεγκίρη, οπότε οι οικογένειες προσπαθούσαν να έχουνε αυτό το κέρδος.
Τώρα κάποιες οικογένειες για να υπονομεύσει, πως γίνεται? υπονομεύει ο ένας τον άλλον, πάει στο Πασά και λέει, ξέρεις ο τάδε κάνει τα ανήκουστα, επικοινωνεί με τους Ρώσους, άμα έχεις τέτοια κατηγορία ότι επικοινωνεί με τους Ρώσους ανέμελα κουνάει το κεφάλι γιατί είχανε με τους Ρώσους τρομερό φόβο κτλ. θέλω να σας πω, ότι αυτή η ιστορία είχε ποικιλία μεγάλη, κατά εμένα τα πιο ενδιαφέροντα θέματα αυτών των αιώνων που έγινε και από την εξέλιξη των πραγμάτων, οι πολιτικές συλλήψεις, εμπειριακή νομολογία δεν είναι μόνο ιδιοτελή θέματα εμπεριέχει και τεχνολογίες και κοινωνικές τοποθετήσεις, δεν φτάσαμε στο 21 δηλαδή, χωρίς να έχουν προηγηθεί εντάσεις ή τέλος πάντων κάποιες διαδρομές καινούργιες.
Θα πούμε κάποια ζητήματα που αφορούν την παιδεία στη περίοδο της τουρκοκρατίας, τώρα να διαχωρίσουμε κάποια πράγματα, είμαστε στο 19ο αιώνα, καμία χώρα στο κόσμο δεν έχει τέτοια παιδεία που να μαθαίνει ο κάθε άνθρωπος, καμία, ούτε η Γαλλία, ούτε η Αγγλία, καμία, ξέρουμε ότι υπάρχουν σχολεία σε όλες τις χώρες του κόσμου στις πόλεις, στις κωμοπόλεις, ένα, δύο, τρία, εκεί πηγαίνουν νεαρά άτομα, συνήθως των πόλεων και των κωμοπόλεων γιατί εκεί είναι το σχολείο και κάποια σχολεία από αυτά πληρώνονται ή όχι, στη Γαλλία, στην Ιταλία, στην Ισπανία ήτανε σχολεία της καθολικής εκκλησίας κατά κύριο λόγο, το λέω αυτό γιατί αυτό που έχουμε σήμερα, στο 16ο, 17ο, 18ο, 19ο, ας δούμε το 19ο γιατί είναι και ο πιο κοντινός, αυτό το να μαθαίνει κάθε άτομο πηγαίνοντας σχολείο, υποχρεωτικά και να υπάρχουν σχολεία στα χωριά, είναι του 20ου αιώνα, το λέω γιατί με περιμένουνε να πούμε ότι στη τουρκοκρατία τα μάθαινε το κάθε παιδί γράμματα, δεν μάθαινε, στα χωριά δεν υπήρχαν σχολεία και τα χωριά τότε ήταν η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού, σας είπα ότι τουλάχιστον το 40% κατοικούσε στα χωριά, στις πόλεις και στις κωμοπόλεις υπήρξαν σχολεία, τι σημαίνει αυτό? και στα χωριά, εάν κάποιος ιερέας ήξερε ο φουκαράς πέντε γράμματα ή δέκα ή δεκαπέντε, φιλοτιμούνταν να μάθει εις τα παιδιά, ένα βιβλίο είχε στα χέρια του, την οχτόηχο, το ευαγγέλιο, όλο το χωριό γίνονταν θρήσκο, γιατί δεν υπήρχε τίποτα άλλο κατά κανόνα, οπότε μάζευε τα παιδιά στην εκκλησία και τους μάθαινε να διαβάζουν με τη βοήθεια του ευαγγελίου, αν ο άνθρωπός ήξερε και κάτι παραπάνω, ήταν μερακλωμένος και φιλότιμος θα έλεγε και το παραπάνω, δηλαδή οι περισσότεροι αυτοί την παιδεία είχανε, καταλαβαίνετε.
Τώρα, υπήρχε δεισιδαιμονία και κυκλοφορούσαν ένα σωρό βοηθήματα για το πως μπορεί να λύνεις προβλήματα στη ζωή σου, τα οποία κυκλοφορούσαν ευρέως και ήταν αγαπητά στο κόσμο και άμα στο χωριό ήξερε κάποιος να διαβάζει σου έλυνε στη ζωή σου τα προβλήματα, θα αναφέρω μερικά μαγικά, περί αγάπης, άμα θέλεις να σε ερωτεύονται, πάρε μαντραγόνας φύλλο και ρήγανι μολογίου, το όλον σμίξας, ρίχνω νεράκι και γράψων είσαι κόμπανη τούτους τους χαρακτήρας που είναι........ και το όνομα του και το όνομα σου ποια τι θέλεις, κοίτα, κλείνετα τα γράμματα και πότισον αυτή , δηλαδή μόλις το πιεί, ε....τέλειωσε, απλά πράγματα, αυτά γράφανε, άλλη αγωνία της ζωής σας πάλι για άντρες, γιατί αυτές οι γυναίκες είναι μεγάλο πρόβλημα, το ξέρουμε, εις το γνωρίσεις γυναίκαν στέκαμεν, απλό και γράψε ταύτα τα σημεία, μη περιμέτε να σας πει σωστά γραμματική και κόκκινη μελάνη επάνω και κράτησε μεγάλη τάπα και φέρτα στην καρδία επάνω όταν κοιμάται και πάντα όσα έχεις και εσύ, προχθές ήμουνα με το Δημήτρη, παραπροχθές με το Γιώργο....και έτσι λύνανε τα προβλήματα τους, τώρα το άλλο δεν σας το συνιστώ γιατί θα γίνω η αιτία, όποιος πέφτει με γυναίκα, για να μη γκαστρωθεί, σοβαρό ζήτημα, όταν ο άντρας πηγαίνει γυναίκα, ας βαστάει απάνω του ένα βότανο το οποίο είναι εκείνο που ασπρίζουν το γάλα και ονομάζεται, χαλβά, αν το βαστάει και η γυναίκα και δεν εγκαστρώνεται, δηλαδή ας πάρει ο άντρας το χαλβά, μετά η γυναίκα, δε γίνεται ότι είναι να γίνει, οπότε είναι τα ασφαλέστερον, έχω κάνει επιλογή για να έχετε για όλα λύση, κάθεστε και ασχολείστε και στενοχωριέστε και για αυτό να μη πηγαίνει σε άλλη γυναίκα, ακούστε τι, απλά νοήματα, όποιος άντρας αφήνει τη γυναίκα του και πηγαίνει εις άλλην πάρτη να πάρεις από τον κόπρον της γυναίκας και να το δώσεις στο φίλο της αυτόν τον κόπρον, να καπνίσεις τα ρούχα του, δηλαδή κάνεις με αυτό και το πουκάμισο και το βρακί του, γιατί εκεί είναι η αιτία του κακού και αφήνεις και το βρακί του κυρίου εκείνου του αντρός και πλέον δεν πηγαίνει σε εκείνη την ώρα . .
Μάλιστα, αφού ξεκινήσαμε από κάποιες παραδοχές, να πούμε λίγα πράγματα για την παιδεία την περίοδο αυτή και πρέπει να σας πω κάτι που θα σας εντυπωσιάσει, η ελληνική παιδεία στη περίοδο της τουρκοκρατίας έκανε θαύματα, όχι απλώς, έκανε θαύματα και εξελίχτηκε στη καλύτερη παιδεία των ορθοδόξων όλης της αυτοκρατορίας, ούτε οι Αλβανοί, ούτε οι Ρουμάνοι, ούτε οι Σέρβοι, οι Σέρβοι λίγο καλύτερα, μπορούν να συναγωνιστούν με τις επιδόσεις στα γράμματα των Ελλήνων, έτσι και αλλιώς οι Έλληνες είναι ευνοημένοι, διότι τα 4 Πατριαρχεία της Ανατολής ήτανε ελληνικά, οι ιερείς κατά κανόνα ξέρουνε ελληνικά, το ευαγγέλιο είναι στα ελληνικά, η διοίκηση από πλευράς των Πατριαρχείων γίνονταν στα ελληνικά, διότι είναι φυσικό εδώ πέρα, εκ των πραγμάτων ήταν σε θέση υπεροχής, η ελληνική γλώσσα είναι η παλαιότερη γλώσσα, οι Βλάχοι της Βαλκανικής είχαν δικιά τους γλώσσα, οι Αλβανοί της Βαλκανικής δεν είχαν καν γραπτή γλώσσα, οι άλλοι είχαν γλώσσες που ήταν σχετικά πρόσφατες, δεν το συζητούμε ποια γλώσσα ήτανε ισχυρή.
Τώρα υπήρχαν σχολεία στις αρχές της τουρκοκρατίας, δεν είμαστε βέβαιοι για αυτό και θα σας πω, το 17ο και κυρίως το 18ο αιώνα που είναι και ο αιώνας της ακμής του εμπορίου, ο αιώνας των συντεχνιών και των ναυτικών κτλ. είναι χρυσός αιώνας και για τη παιδεία και τον 17ο αιώνα η ελληνική παιδεία έγινε η παιδεία της Βαλκανικής και της ανατολικής Μεσογείου και όποιος είχε το και ήθελε το παιδί του να σπουδάσει σε σχολείο, το έβαλε το παιδί του σε ελληνικό σχολείο, όποιος Ρουμάνος ήθελε σε ελληνικό σχολείο, όποιος Αλβανός ήθελε σε ελληνικό σχολείο, προσέξτε, χριστιανός ορθόδοξος, διότι οι μουσουλμάνοι πηγαίνανε στα δεν υπήρχε περίπτωση να μαζευτούνε τη ή Εβραία, είχαν τα δικά τους σχολεία και μάλιστα οι Εβραίοι επειδή ήλθανε από την Ισπανία είχανε πολύ πρώιμη παιδεία το 16ο , δεν χρειάστηκε να φτάσουν στο 18ο, εμείς είχαμε μια βελτίωση του επιπέδου της παιδείας στον 17ο, αλλά κυρίως το 18ο αιώνα έκανε θαύμα, η ελληνική γλώσσα είχε τρίτο γύρο στη περίοδο της τουρκοκρατίας, στους υπόλοιπους λαούς, υπήρχε διαδικασία εξελληνισμού των υπολοίπων λαών σε αυτούς τους αιώνες, για αυτό και στα σχολικά βιβλία της Βουλγαρίας, της Σερβίας, της Αλβανίας, της Ρουμανίας κατηγορούνται οι Έλληνες ότι επωφελήθηκαν από την ειδική τους θέση για να εξελληνίσουν τα Βαλκάνια, για να κάνουνε την μεγάλη τους ιδέα και να κάνουν όλα τα Βαλκάνια ξανά Βυζαντινή αυτοκρατορία, δηλαδή, όλοι οι υπόλοιποι βαλκάνιοι κατηγορούν το σήμερα, κατηγορούν τους Έλληνες, για δόλια αξιοποίηση της υπεροχής τους σε θέματα παιδεία, οι Έλληνες λένε, γιατί οι Τούρκοι δεν επέτρεψαν να έχουν οι Σλάβοι, είμαστε για το κρεβάτι του ψυχιάτρου, αλλά τι να κάνουμε, αυτό συμβαίνει και είναι κάτι που το αγαπάμε και δεν θέλουμε.....βρε παιδάκι μου, άμα είναι για τη σωτηρία της ψυχής δεν πειράζει, εντάξει, τι να κάνουμε, δεν υπήρξαν κρυφά σχολεία την περίοδο της τουρκοκρατίας, δεν υπήρξε λόγος να υπάρχουν, να σας πω κάτι, το τέλος ήτανε ένας ωραίος θρύλος, το κάναμε και τρελενόμαστε για αυτό, γιατί δείχνει, εμείς βρε παιδί μου ότι οι άλλοι μας τσακίζουνε, αλλά εμείς τα καταφέρνουμε και αδιαφορούνε, μας αρέσει, καλό δεν είναι κακό, δεν σας λέω, ναι, μέχρι το 1821 δεν υπήρχε ούτε μια ένδειξη, ούτε ένα έγγραφό, τίποτα, να μιλάει για αυτό το πράγμα, αρχίζουν να υπάρχουν τέτοιες γραφές στην επανάσταση του 21 και μετά την επανάσταση του 21, γίνεται πόλεμος, το παίρνουμε το λατρεύουμε, ο Λύτρας ζωγραφίζει το κρυφό σχολείο, ποιητές γράφουν το κρυφό σχολείο, προσέξτε να δείτε, τέτοια γεγονότα βιαιοτήτων σε σχολεία γίνονται, όχι στη περίοδο της τουρκοκρατίας, στο τέλος του 19ου αιώνα, η ελληνική επανάσταση έγινε το 1821, σωστά? τέλειωσε το 30, λίγο μετά από τους Έλληνες άρχισαν όλοι οι βαλκάνιοι και αυτοί να κάνουν τις δικές τους εξεγέρσεις και επαναστάσεις και κινήματα για να αποκτήσουν εθνικά κράτη, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Αλβανία αργότερα, η Σερβία, σε αυτή τη φάση στο τέλος του 19ου αιώνα, υπάρχουν συγκρούσεις μεταξύ, δηλαδή ο κάθε λαός της Βαλκανικής, η Βουλγαρία ας πούμε, για να γίνουν ανεξάρτητοι, εμείς για να γίνουμε ανεξάρτητοι στοχεύσαμε εναντίον των Τούρκων, πολεμικά, σωστά? οι υπόλοιποι βαλκάνιοι λαοί για να γίνουν ανεξάρτητοι έπρεπε να πολεμήσουν σε δύο μέτωπα, ένα να κτυπήσουν το Τούρκο, πολεμικά και δεύτερον την ελληνική πολιτιστική επιρροή, δηλαδή πολιτιστικά, γιατί τα ελληνικά σχολεία ήταν τόσα πολλά και διαδεδομένα και καλά σε αυτές τις περιοχές, μιλάμε πάντα χωρίς να ξεχαστούμε, δεν είναι το απόλυτο Χάρβαντ και εκεί που υπήρχαν σχολεία δεν μιλάμε, μη τρελαθούμε? ήταν τα ελληνικά σχολεία, θα σας διαβάσω κάτι, για να ενισχύσω αυτό που σας λέω, καθώς λοιπόν εντείνονταν στο 1770, το 1780, το 1790 οι εθνικές συγκρούσεις, υπήρξε αιτία μεταξύ Βουλγάρων και Ελλήνων, μεταξύ Σέρβων και Ελλήνων, μεταξύ Ρουμάνων.......και τότε, ο ένας έκαιγε τα σχολεία του άλλου και σκότωνε το δάσκαλο του άλλου, αλλά δεν μιλάμε για αυτό, μιλάμε για το 1821 και δεν υπήρξε μέχρι το 1821 κρυφό σχολείο και δεν υπήρξε.......
