Η αστρονομία μέσα από μια συνέντευξη - β! μέρος

Η αστρονομία μέσα από μια συνέντευξη (β! μέρος)

 

Πρώτα από όλα, δεν έχουμε καμιά απολύτως ένδειξη ότι υπάρχει και κάποιος άλλος πλανήτης με τα συστατικά εκείνα, με τις διαδικασίες εκείνες που θα μπορούσε να αναπτυχθεί ζωή.

Τα τελευταία δώδεκα χρόνια έχουμε ανακαλύψει περίπου 300 πλανήτες γύρω από γειτονικά μας άστρα, μέχρι την απόσταση περίπου 150 ετών φωτός. Και όταν λέμε 150 έτη φωτός, εννοούμε ότι μένουμε στην ίδια πολυκατοικία, γιατί η γαλαξιακή μας πολιτεία που αποτελείται από 100-200 δισεκατομμύρια άστρα, από την μια άκρη στην άλλη έχει μια διάμετρο 100.000 ετών φωτός.

Από τους τριακόσιους πλανήτες αυτούς, οι περισσότεροι είναι αέριοι γίγαντες. Ο μικρότερος έχει περίπου 5 φορές το μέγεθος της γης. Κανένας από αυτούς τους πλανήτες δεν θα μπορούσε να συντηρήσει ζωή, γιατί είναι πάρα πολύ κοντά στο μητρικό τους άστρο. Αυτό σημαίνει ότι θα καίγονταν.

Μέχρι τώρα λοιπόν, δεν έχουμε καμιά ένδειξη ότι υπάρχουν πλανήτες σαν την γη μας, στους οποίους να έχει δημιουργηθεί ζωή, να έχει εξελιχθεί και να έχει δημιουργήσει αναπτυγμένους τεχνολογικούς πολιτισμούς.

Παρόλα αυτά, έχουμε αυτό που μας οδηγεί στις περισσότερες εκτιμήσεις που κάνουμε, δηλαδή την αστροφυσική λογική. Γνωρίζουμε ότι ο γαλαξίας μας έχει 100-200 δισεκατομμύρια άστρα. Τα περισσότερα από αυτά τα άστρα πρέπει να έχουν πλανητικά συστήματα. Κάποιοι από αυτά τα τρισεκατομμύρια πλανήτες που υπάρχουν στο δικό μας γαλαξία, πρέπει να έχουν το μέγεθος και την υπόσταση από το μητρικό τους άστρο, που να έχει νερό σε υγρή μορφή, επομένως, πιθανόν νε έχουν δημιουργηθεί εκείνες οι διαδικασίες που θα οδηγούσαν στη δημιουργία ζωής και την εξέλιξη τους.

Αν υπολογίσουμε, τελείως αυθαίρετα, ότι στο γαλαξία μας και μόνο είχαμε ένα εκατομμύριο διαστημικούς πολιτισμούς, μπορούμε να υποθέσουμε ότι πολλοί από αυτούς τους πολιτισμούς θα έχουν μεγαλύτερη ηλικία από εμάς, άρα θα έχουν προχωρήσει και τεχνολογικά και θα έχουν φτιάξει τεχνολογία που σήμερα σε εμάς θα φαινόταν μαγική. Αν διασκορπίσουμε αυτούς τους πολιτισμούς ομοιόμορφα στο γαλαξία μας, η απόσταση του πλησιέστερου σε εμάς θα είναι περίπου 2000 έτη φωτός, που σημαίνει ότι αν εμείς με κάποιο μαγικό δούμε ότι σε αυτό το άστρο υπάρχει ένας πλανήτης, όπου έχει αναπτυχθεί τεχνολογικός πολιτισμός και στείλουμε ένα μήνυμα με τους δορυφόρους μας που τρέχει με 300.000 χλμ. το δευτερόλεπτο, θα χρειαστεί αυτό το μήνυμα 2000 χρόνια να πάει εκεί. Αφού πάρουν αυτό το μήνυμα, ας υποθέσουμε ότι το αποκωδικοποιούν και στέλνουν και αυτοί ένα μήνυμα που κάνει άλλα 2000 χρόνια για να φτάσει εδώ. Δηλαδή, με μια τεχνολογία που έχει όριο το όριο της ταχύτητας του φωτός, ένα απλό μήνυμα θέλει 4000 χρόνια να φθάσει.

Τώρα, εάν υπάρχει αναπτυγμένος πολιτισμός κάπου στο γαλαξία μας, με τόση αναπτυγμένη τεχνολογία που ούτε καν μπορούμε να φανταστούμε, σε αυτή την περίπτωση μπορεί να έχουν έρθει εδώ πέρα και να μην τους έχουμε πάρει χαμπάρι.

Το σύμπαν είναι τόσο ήρεμο όσο το βλέπουμε εμείς?

Όχι, δεν είναι καθόλου ήρεμο! Είναι μια απάτη να νομίζει κανείς ότι υπάρχει ηρεμία στο σύμπαν. Αλλά η βιαιότητα του είναι μια δημιουργική βιαιότητα, θα σας δώσω ένα παράδειγμα : Αν δεν υπήρχαν οι εκρήξεις σούπερ νόβα, δηλαδή ο θάνατος γιγάντιων άστρων, δε θα υπήρχαν τα χημικά στοιχεία που έχουμε αυτή τη στιγμή και αποτελούν τα σώματα μας. Γιατί εκτός από το υδρογόνο εξολοκλήρου και το ήλιο στο μεγαλύτερο μέρος του που γεννήθηκαν στην διάρκεια της γέννησης του Σύμπαντος, τα πρώτα δηλαδή δευτερόλεπτα, όλα τα άλλα χημικά στοιχεία δημιουργούνται στο εσωτερικό των άστρων, κυρίως γιγάντιων άστρων. Στις εκρήξεις σούπερ νόβα τα περισσότερα υλικά των άστρων εξοστρακίζονται προς τα έξω, δημιουργώντας καινούργια χημικά στοιχεία. Αυτά διασκορπίζονται στο διάστημα, ενώνονται και ανακατεύονται με άλλα χημικά στοιχεία που υπάρχουν στα νεφελώματα και δημιουργούνται δεύτερης, τρίτης, τέταρτης γενιάς άστρα. Έτσι υπάρχουμε και εμείς.

Γιατί τα υλικά από τα οποία αποτελούμαστε γεννήθηκαν είτε με τη γέννηση του Σύμπαντος, είτε με τις εκρήξεις αυτών των σούπερ νόβα. Αν δεν είχαμε αυτές τις εκρήξεις, δεν θα υπήρχαμε εσείς και εγώ. Που σημαίνει ότι είμαστε αστρόσκονη. Γι’ αυτό και λέω ότι αν θέλει κανείς να πιάσει ένα άστρο, δεν έχει παρά να πιάσει το πρόσωπο του. Έτσι, η βιαιότητα της καταστροφής ενός άστρου δημιουργεί το θαύμα της δημιουργίας – τον άνθρωπο.

Πως μπορεί να ξεκινήσει ένα παιδί την εξερεύνηση του σύμπαντος?

Πρώτα από όλα με τα μάτια. Όπως έκαναν οι αρχαίοι Έλληνες. Ένα παιδί κοιτώντας τον ουρανό μπορεί να δει μια συγκεκριμένη ημερομηνία τη μερική ή ολική έκλειψη της σελήνης. Μπορεί να δει τους πλανήτες που μετακινούνται. Μπορεί να παρατηρεί κάθε μέρα τη διαφορετική θέση της Σελήνης και την διαφορετική μορφή της Σελήνης και να την καταγράψει. Να δει δίπλα σε πιο λαμπρό αστέρι βρισκόταν κάθε μέρα. Απλές παρατηρήσεις της Σελήνης, των πλανητών που μπορεί να κάνει κανείς με τα μάτια.

Το δεύτερο είναι να μάθει να αναγνωρίζει αστερισμούς – τη Μεγάλη Άρκτο, τη Μικρή Άρκτο, να παρατηρήσει τις κινήσεις στη διάρκεια της νύχτας, την αλλαγή των εποχών. Όλες αυτές είναι παρατηρήσεις που έχουν να κάνουν άμεσα με βασικές γνώσεις αστρονομίας και μπορεί να τις κάνει οποιοσδήποτε.

Προχωρώντας σε επόμενο στάδιο, ένα παιδί μπορεί να προχωρήσει στο διάβασμα ενός βιβλίου, να διαβάσει για την περιγραφή της Σελήνης. Να μάθει για τα βουνά και τις χαράδρες που υπάρχουν εκεί, να πάρει ένα χάρτη και με τα κιάλια να προσπαθήσει να τα βρει.

Ένα βήμα πιο προχωρημένο είν αι το τηλεσκόπιο. Αν ο γονιός δει ότι το παιδί περνά το πρώτο στάδιο της παρατήρησης, τότε να προχωρήσει στην αγορά αυτή, γιατί πρόκειται για ένα ακριβό αντικείμενο. Με ένα μικρό τηλεσκόπιο μπορεί να δεις τους δακτυλίους του Κρόνου ή τους κρατήρες της Σελήνης. Με ένα μεγαλύτερο, μπορείς να περάσεις σε πιο προχωρημένες παρατηρήσεις. Αυτή τη φάση της αστροπαρατήρησης, θα την κάνει κανείς όταν έχει ολοκληρώσει τις προηγούμενες φάσεις με επιτυχία.

Και φυσικά το διάβασμα περιοδικών, βιβλίων κλπ. Υπάρχουν άφθονα βιβλία με καταπληκτικές εικόνες και πληροφορίες.

Όσον αφορά την επαγγελματική ασχολία, εκεί τα πράγματα αλλάζουν. Εγώ λέω ότι σε κάθε χίλιους επισκέπτες του Πλανηταρίου αν καταφέρω να επηρεάσω έναν, τότε έχω επιτύχει.

Το εκπαιδευτικό σύστημα θα μπορούσε να βοηθήσει?

Βεβαίως. Αλλά δυστυχώς το εκπαιδευτικό σύστημα και οι ιθύνοντες δεν πρόσεξαν ποτέ την ανάπτυξη του παιδιού με την ευρύτερη έννοια της Παιδείας. Ιδιαίτερα, το Λύκειο που έχει καταντήσει προθάλαμος του πανεπιστημίου, μαθαίνουμε μόνο φόρμουλες για να λύσουμε ασκήσεις, ακόμα και στην έκθεση. Βγαίνουν τα παιδιά μας από την στοιχειώδη και την δευτεροβάθμια εκπαίδευση και δεν ξέρουν τι θα πει πλανήτης και τι άστρο. Δεν ξέρουν στοιχειωδώς την αστρονομία.