Αντέχοντας στο Χρόνο - Ιστορία του Νέου Ελληνισμού (13ος - 19ος Αιώνας) Επ. 22

 Στη περίοδο της τουρκοκρατίας αν υπήρχε ένας θεσμός κεντρικός, είναι η εκκλησία, το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως είχε τεράστιες ευθύνες εκ των πραγμάτων, οι Οθωμανοί περίμεναν από αυτό τα πάντα, ήταν αυτό που θα έλυνε τα προβλήματα των ορθοδόξων για να μην ενοχληθεί η αυτοκρατορία, τώρα το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως έχει κάτι πολύ βαρύ, τον 14ο, 15ο αιώνα στη δυτική πλευρά άλλαζαν οι Πάπες ταχτικότατα με διάφορους τρόπους, στην ανατολική εκκλησία αυτή η ιστορία θα συμβεί μετά την Οθωμανική αυτοκρατορία, η τόσο συχνή αλλαγή Πατριαρχών ονομάζεται αλλαξοπατριαρχεία αυτή η ιστορία πήρε διαστάσεις απερίγραπτες, από το 1596 θεσπίζεται φόρος των πιστών στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως για να συντηρηθεί ο μηχανισμός του Πατριαρχείου, από τα μέσα του 18ου αιώνα, συντεχνίες Κωνσταντινουπόλεως απαίτησαν και το πήρανε, να συμμετέχουνε στην εκλογή του Πατριάρχη, μόλις έγινε αυτό, αρχίζει το Πατριαρχείο και μπαίνει σε μια σειρά.

Σήμερα θα αντιμετωπίσουμε δύο μεγάλα ζητήματα και με αυτά κλείνουμε το κύκλο μας, το ένα είναι η τοπική αυτοδιοίκηση στη περίοδο της τουρκοκρατίας, αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα, διότι στη περίοδο της τουρκοκρατίας μαζί στο Βυζάντιο και στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, το έχουνε οι αυτοκρατορίες, υπάρχει η κεντρική διοίκησης το κέντρο    , υπάρχουν και τα περιφερειακά κέντρα που και αυτά έχουν την κεντρική τους διοίκηση και στη συνέχεια τα χωριά, τα χωριά ήταν πάρα πολλά, πάνω από το 10 % του πληθυσμού κατοικούσε σε χωριά, στα χωριά στην ουσία δεν υπάρχει εκπροσώπηση της κεντρικής διοίκησης, οι κεντρικές διοικήσεις ήταν πάντα σε πόλεις άντε και σε κωμοπόλεις, επομένως τα χωριά θα περίμενε κανείς να λύνουν τα προβλήματα τους μόνα τους, αυτό ήτανε αυτονόητο, ακόμα και στις πόλεις και στις κωμοπόλεις όπου υπήρχε κεντρική διοίκηση, διάφορα ζητήματα της λειτουργίας      ή επαγγελματικών ομάδων η Οθωμανική αυτοκρατορία περίμενε ότι θα έλυναν κάποια προβλήματα μόνοι τους, δηλαδή οι αυτοκρατορίες θέλουν να είναι οι άνθρωποι να είναι νομοταγείς, να είναι υποταγμένοι, να δέχονται την εξουσία και στη συγκεκριμένη περίπτωση του Σουλτάνου, να πληρώνουν τους φόρους τους μόνοι τους, από εκεί και πέρα δεν μπερδευόμαστε μαζί τους και η Οθωμανική αυτοκρατορία όπως και οι άλλες αυτοκρατορίες την εξυπηρετούσε η ομαδικότητα λύσεων, σας θυμίζω ότι είχαμε πει, ότι τους φόρους τους πλήρωνε το χωριό όλο μαζί, ο φοροεισπράκτορας  τους εισέπραττε όλους, δεν υπήρχε ταμείο, ο Γιώργος, ο Κώστας ήταν το χωριό ολόκληρο και έπρεπε επομένως το χωριό εγκαίρως να είχε συγκεντρώσει για να δώσει τα χρήματα και αυτό τι σήμαινε, για να έχεις ετοιμάσει τα χρήματα στις 23 Απριλίου που σου έλεγε το χαρτί ότι θα περάσει ο φοροεισπράκτορας να τα πάρει, σήμαινε ότι κάποιος πρέπει να τα έχει μαζέψει, δεν γίνεται στην ανθρώπινη διαδικασία κάποιος πρέπει να ορισθεί υπεύθυνος για αυτό, άρα το χωριό συγκεντρώνεται και λέει, ποιος θα συγκεντρώσει το φόρο φέτος? ποιος θα ήταν συνήθως? θα ήτανε ο ιερέας, πρόσωπα τέλος πάντων με κύρος, με σεβασμό, σε αυτά θα τα έδινες, ο ιερέας του χωριού αυτονόητα μπαίνει σε αυτή τη διαδικασία, έκτος αν είναι πολύ γέρος, ένας ηλικιωμένος άνθρωπος που έχει κύρος, ο κυρ Γιώργος, ο κυρ Νίκος, κάποιος του χωριού που ίσως είναι πιο ευκατάστατος και ξέρετε αυτό δημιουργεί και μια δύναμη κτλ. διότι 3 άνθρωποι αναλάμβαναν, κτυπούσαν τις πόρτες, μάζευαν τους φόρους, αντιμετώπιζαν τους κακόπιστους, γιατί έτσι είναι, από την ώρα που τους όρισες, έχουν γίνει φοροεισπράκτορες και έγραψες την καταδίκη τους γιατί δεν θα τους δεχτούν με ανοιχτές πόρτες, θα κτύπαγαν τις πόρτες, κάποιος θα έδινε τους φόρους αυτονοήτως, κάποιος θα έλεγε, δεν δίνω μας έβαλες περισσότερα, έπρεπε να είναι λιγότερα, πάντα έτσι κάνεις με αυτές τις ιστορίες, εν πάσει περιπτώση, όλα αυτά που σας ανέφερα, τα μαζεύουνε και τα κάνουνε, μόνο και μόνο αυτή η διαδικασία της συγκέντρωσης της φορολογίας απαιτούσε μια οργάνωση αντιπροσωπευτική μέσα στο χωριό για να λύσει αυτό το ζήτημα, αφήστε δε ότι οι συντεχνίτες πλήρωναν όλοι μαζί τους φόρους, δηλαδή ανά συντεχνία, άρα το κράτος περίμενε να το πάρει όλο μαζί τόσο της εκατό, στη Οθωμανική αυτοκρατορία επειδή στο μηχανισμό των φόρων, δεν ξέρω σήμερα τι γίνεται, τότε μόνοι τους καθόριζαν ποιες είναι οι ανάγκες  που έχει μια κοινότητα, θεωρείται αυτονόητο, όταν   υπάρχει πρόβλημα στην ύδρευση, δεν υπάρχει κεντρική να λύσει   το πρόβλημα αυτό, κάποιος πρέπει να το κάνει, χρειάζεται να γίνουν καλντερίμια, κεντρικούς δρόμους γιατί είναι χαλασμένος, κάποιος θα πληρώσει για να το κάνει, η πλατεία, όλα αυτά, για το Οθωμανικό κράτος δε το αφορούσε, δηλαδή αυτά τα έργα που λέμε εμείς, δημοτικά δημόσια έργα, δεν το αφορούσε, ούτε περνούσε από το νου του ότι θα τα κάνει, ούτε και στους ανθρώπους περνούσε από το νου ότι θα τα κάνει η κεντρική δηλαδή διοίκηση, θεωρούνταν αυτονόητο, τι έκανε η κεντρική διοίκηση? τα εισοδήματα από τους φόρους τα διέθετε στο στρατό, ο στρατός απορροφούσε ένα τεράστιο ποσοστό των εισοδημάτων του κράτους, όλων των τύπων ο στρατός, ναυτικό, πλοία, εξαρτήσεις, πόλεμος κτλ. στρατόπεδα, από εκεί και πέρα το κράτος φρόντιζε για τους κεντρικούς δρόμους, δηλαδή τους δρόμους ανάμεσα σε περιοχές, τους λέμε εθνικούς δρόμους σήμερα, αλλά το δρόμο μέσα στο χωριό με κανένα τρόπο, γιατί είναι δικό σου, το νοσοκομείο, το σχολείο, το καλντερίμι όλα είναι  δικά σου, το κράτος είναι για την επισκευή τειχών, κάστρων ότι αφορούσε το πόλεμο πιο πολύ δηλαδή και βέβαια ο ίδιος ο Σουλτάνος που ταυτιζόντανε με το δημόσιο ταμείο, το δημόσιο ταμείο ήτανε στα χέρια του Σουλτάνου, ήταν αυτονόητο αυτό, ο ίδιος έκανε πάρα πολλά αγαθοεργά έργα, ο ίδιος έκανε βιβλιοθήκες, νοσοκομεία κτλ. ως προσφορά του, γιατί το λέει ο θεός, αλλά στη πράξη χρησιμοποιούσε τα χρήματα των φορολογουμένων, επομένως αυτό ήτανε το σκηνικό, αν κάθε κοινότητα ήθελε κάτι να λύσει, έπρεπε να το λύσει μόνοι της, εξ' αυτού χρειάζονταν μια τοπική αυτοδιοίκηση, δηλαδή να αποφασίζει ποιος θα πάρει τη πρωτοβουλία να οργανώνει τα πράγματα και αυτό δεν είναι καινούργιο, η τοπική αυτοδιοίκηση δεν είναι θέμα των Οθωμανών, οι αρχαίοι Έλληνες είχανε πόλεις-κράτη και είναι πέρα της τοπικής αυτοδιοίκησης, κάθε πόλη ήτανε κράτος δε το  συζητούμε, αλλά και στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία υπήρχε τοπική αυτοδιοίκηση και στο Βυζάντιο τοπική αυτοδιοίκηση και στους Οθωμανούς τοπική αυτοδιοίκηση, μάλιστα επί Οθωμανών λόγω αυτής της μορφής εισπράξεως του φόρου το πράγμα έρχεται και πιο επιτακτικό, τώρα, προσέξτε να δείτε αυτή η τοπική αυτοδιοίκηση δεν ήταν αυτονοήτως, δεν ήταν θεσμός, σήμερα έχουμε νόμους για την τοπική αυτοδιοίκηση που είναι θεσμός και έτσι όπως είμαστε της πολυνομίας, ότι θα είναι εκατοντάδες σελίδες, αλλά είναι θεσμός βρε παιδί μου και πρέπει να φροντίσεις τα πράγματα, στην οθωμανική αυτοκρατορία δεν ήταν θεσμός δηλαδή δεν υπήρχε κάποια κατεύθυνση, υπήρχε η γενική αίσθηση ότι υπάρχουν τοπικές αυτοδιοικήσεις, αλλά το κράτος θα πει, θα γίνονται έτσι, θα ψηφίζονται έτσι ή δεν θα ψηφίζονται έτσι, εκ των πραγμάτων γινόντανε έτσι σε κάθε τόπο όπως το φανταζόντανε ο τόπος, τώρα στις περισσότερες περιπτώσεις μαζεύεται το χωριό έξω από την εκκλησία κάποια στιγμή ενώπιον του ιερέα και λένε, ρε παιδιά, έχουμε αυτό το θέμα και δια βοής, οι άντρες μόνο, δεν υπάρχει περίπτωση, δεν υπάρχει συζήτηση, μόνο οι άντρες, οι οποίοι συζητούσαν και έλεγαν, βρε παιδιά θα κάνουμε αυτό, ποιον θα βαλουμε φέτος?  και αποφάσιζαν δια βοής, το σκεπτικό ήτανε αυτό, η δημοκρατία στο απλούστερο, υπήρχε στο ένα, στο άλλο, στο τρίτο χωριό, το ένα χωριό έλεγε θα ψηφίζουμε κάθε χρόνο, το δεύτερο είχε αποφασίσει κάτι διαφορετικό και το τρίτο κάθε 3 χρόνια, το πως τώρα ψηφίζανε δεν υπήρχε προδιαγραφή, επί πλέον επειδή η τοπική αυτοδιοίκηση δεν συντόνιζε μόνο τυχόν έργα κτλ. αλλά έπρεπε να συντονίσει και την εργατική προσφορά, δηλαδή πως κτιζόντανε το καλντερίμι στο χωριό, πως δημιουργόντανε η πλατεία, ωραία συντόνιζε η δημογεροντία, αυτοί ήταν οι προεστοί, λέγονταν δημογέροντες, αυτοί λοιπόν είχαν στο νου τους ότι πρέπει να γίνει καλντερίμι ένας δρόμος, πως θα το έκτιζαν, θεωρούνταν αυτονόητο ότι οι κάτοικοι του κάθε τόπου προσφέρονται εθελοντικά εργασία για τα έργα του τόπου, κάθε άντρας, εκτός από τους γέρους και τα παιδιά, κατά κανόνα έδινε 4 μεροκάματα το χρόνο για έργα κοινωνικά και εκτός από αυτό σε παραλιακές κοινότητες υπήρχε ανάγκη   κάποιο σημείο, ένα παρατηρητήριο το οποίο έπρεπε επί 24ωρου βάσεως να επανδρώνεται για να παρακολουθείται το πέλαγος, μήπως έρχεται κίνδυνος από τη θάλασσα λόγω των πειρατών και επομένως με διάφορα σήματα είτε φωτιές είτε πύργους ενημερωνόντανε το χωριό για να προστατευτεί όσο μπορούσε, υπάρχει λοιπόν η εθελοντική εργασία που είναι αυτονόητη, μπορεί και κάποιος να έχει χρήματα στο χωριό και να δώσει χρήματα, αλλά στη χριστιανική πλευρά πιο πολύ ήταν εθελοντική εργασία, στη τουρκική ήταν τα χρήματα, δηλαδή υπάρχει αυτή η προδιαγραφή, αλλά και στο χριστιανικό φυσικά υπάρχουν δωρητές οι οποίοι δωρίζουν πράγματα.

Τώρα πως διοικείται, ποιες είναι οι προτεραιότητες κάθε τόπου ήταν δικό τους θέμα διότι καθώς δεν υπήρχε ενοιεότητα, κάθε τόπος ήταν ένα μικρό βασίλειο, το κάθε χωριό ήταν μια μικρή ήπειρος, όπως λέει ο Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματα του στην εποχή του υπήρχαν άνθρωποι οι οποίοι δεν εγνώριζαν μια ώρα από το χωριό των, δεν είχαν πάει μια ώρα έξω από το χωριό και αυτό ήταν πολύ διαδεδομένο, άντε να είχαν πάει στο παρακάτω χωριό, το χωριό σου ήταν ο τόπος σου, εκεί γεννιόσουνα, εκεί μεγάλωνες, εκεί πέθαινες και ήξερες μια μικρή περιφέρεια και καθώς ήταν και οι συγκοινωνίες δύσκολες, υπήρχαν κίνδυνοι από ληστές κτλ. και δεν μπορεί να ξανοιγόσουνα, τελικά αυτό που συνέβει όλους αυτούς τους αιώνες, και στο Βυζάντιο και στη περίοδο της Οθωμανική αυτοκρατορία είναι ότι τελικά κάθε τόπος απέκτησε δικό του κώδικα, δικές του παραμέτρους, είναι αυτά που λέμε, ήθη και έθιμα και μελετάς τα ήθη και έθιμα της άνω κολοπετινίτσας και είναι διαφορετικά από τις κάτω, το ρούχο της άνω κολοπετινίτσας είναι κάπως διαφορετικό από της κάτω, οπωσδήποτε δεν μπερδεύεσαι ποτέ της άνω κολοπετινίτσας γιατί είναι διαφορετικά κτλ.

Αυτό το να μισούμε ο ένας τον άλλο το βλέπεις παντού, κάτι έχει γίνει εκεί μια μετάλλαξη, Λάρισα, Βόλο, Θεσσαλονίκη, οι Αθηναίοι δεν ασχολούνται με τη Θεσσαλονίκη και η Θεσσαλονίκη μόνο καλημέρα δεν λένε και πάντα το ένα το άλλο, Καλαμάτα ξέρω εγώ Πάτρα, το ένα το άλλο, δηλαδή Τρίκαλα, Καβάλα, Καρδίτσα, μύτη έχουμε και δεν έχουμε δηλητήριο να βράσουμε μέσα σε αυτό, οπότε για αυτό δεν παντρεύεσαι ποτέ από τη κάτω κολοπετινίτσα ποτέ το προσέχεις αυτό το πράγμα, τώρα υπάρχει ολόκληρη επιστήμη που μελετά τα τοπικά ηθη και έθιμα και στην Ελλάδα τα ήθη και έθιμά είναι πακτωλός ακριβώς γιατί ζούσαμε αποκεκομμένοι κατά κάποιο τρόπο μέσα στις καταστάσεις αυτές, για αυτό και οι διάφοροι δημογέροντες οι οποίοι κάθε τόσο εκλέγονται είχανε μεγάλους μπελάδες στο κεφάλι τους, άλφα διότι έπρεπε να συντονίζουν ανθρώπους κατά κανόνα υπάργητους, δεν ήθελα να σας το πω, αλλά άντε να συντονίζεις τα πράγματα, δεύτερο διότι ανάμεσα στο έργο τους ήταν και πολύ δύσκολο διότι στη περίοδο της τουρκοκρατίας οι Οθωμανοί θεωρούσαν ότι διοικείται ο καθένας στα εσωτερικά του με βάση το θρήσκευμα του, όλα τα χωρίζανε οι Οθωμανοί με το θρήσκευμα όπως σας είπα, αυτό που λέμε αργότερα είναι, αφού εσύ είσαι χριστιανός ορθόδοξος τα εσωτερικά σου ζητήματα θα τα λύσεις με το δικό σου τρόπο, διότι οι μουσουλμάνοι επειδή έχουν το κοράνι και τη σαρία η οποία είναι λεπτομερείς στην εκτέλεση των ζητημάτων, δεν είναι η μουσουλμανική θρησκεία γενικόλογη, είναι ακριβόλογη, για αυτό κάνεις αυτό, σε εκείνο κάνεις αυτό, στο άλλο κάνεις αυτό, η μουσουλμανική θρησκεία είναι ηθικό και αστικό δίκαιο μαζί, επειδή λοιπόν οι Οθωμανοί έχουν ένα τέτοιο δίκαιο και με αυτό κινούνται, γνωρίζουν, πως αφήνουν κληρονομιά, πως χωρίζουν, πως παντρεύονται και επίσης κάτι εσωτερικά ζητήματα, δηλαδή πήρες, ξέρει το χωριό ας πούμε, ότι ξυπνάς το πρωί και το χωράφι σου ξαφνικά έχει μετακινηθεί το όριο τελείως, οπότε τι γίνεται, σου πήρε η κυρά Κατίνα 10 μέτρα λίγο, λίγο, ε! αυτό δε το αντιλαμβάνεσαι και μόλις θέσεις ζήτημα, σε έβρισα με έβρισες, μου υποσχέθηκες γάμο, σοβαρό θέμα εδώ, αυτά είναι σοβαρά θέματα, μπορεί να τιναχθεί ένα χωριό στον αέρα αν δεν λυθούνε, επομένως αυτοί, οι 3, 4, 5, 6 φουκαράδες που έχουν μπλέξει εκεί πάνω, είναι μεν χαρούμενοι και αισθάνονται τιμή που τους έβαλε εκεί επάνω δημογέροντες, αλλά ξέρουνε τι τους περιμένει, διότι πρέπει να λυσσούν τα προβλήματα και βέβαια, ένα το κρατούμενο, εάν δεν έχουνε καμία νομική παιδεία, εδώ πέρα υποτίθεται ότι πληρώνουν πανεπιστήμια και διδακτορικά και όταν έρχεται η ώρα να διοικήσουνε δεν μπορούνε, όχι αυτοί οι άνθρωποι που δεν είχαν, όμως ήταν άνθρωποι ψημένοι στη δουλειά και στη ζωή και αυτό αντικαταστούσε πάρα πολλά, πολλοί από αυτούς ήτανε αγράμματοι άνθρωποι ή ολιγογράμματοι, το πολύ να ξέρουνε λίγο μόνο να γράφουνε και λίγο να διαβάζουνε είναι βεβαίως θέμα και αυτό, εντάξει όταν δικάζεις, η δουλεία του δικαστή, του έντιμου δικαστή, έτσι? ο οποίος αγωνιά για αυτό, κατά τη γνώμη μου δεν υπάρχει πιο δύσκολο στο κόσμο όποτε είχα δικαστεί, την νύχτα δεν κοιμόμουνα, δεν θα κοιμόμουνα διότι είσαι δικαστήε σου έρχονται δύο άνθρωποι απέναντι, δύο αντίπαλοι και ο καθένας λέει, ότι έχει δίκαιο, ο καθένας λέει ότι είναι αθώος, σου φέρνει τεκμήρια που αποδεικνύει ότι είναι αθώος και πρέπει εσύ να βγάλεις συμπέρασμα, ποιος έχει το άδικο και όσο και να είσαι, ακόμη και ο πιο καλοπροαίρετος δικαστής ξέρει ανθρωπίνως ένα ποσοστό θα κάνει λάθος, ανθρωπίνως και την άλλη μέρα μπορεί να βγεις και να πεις ότι είναι ένοχος και να συντρίψεις ζωές, αυτά είναι μέσα στο παιχνίδι και σήμερα ο δικαστής δεν έχει το αλάθητο, γιατί από πάνω μέχρι κάτω να βοηθηθεί, τότε δεν υπήρχε κάτι για ένα χριστιανό ορθόδοξο, δημογέροντα ας πούμε,  για αυτό όμως υπήρχαν όμως δύο πονήματα τα οποία είναι φιλικά στη περίοδο της τουρκοκρατίας, το ένα είναι νομικά συνποιήματα κατά κάποιον τρόπο, το ένα προέρχεται από τη Θεσσαλονίκη το 1240, στις δεκαετίες του 1240, θυμάστε τι έγινε στη Θεσσαλονίκη εκείνη τη δεκαετία? 1240, η επανάσταση των Ζηλωτών, αυτή ήτανε μια πολύ έντονη και  έκρυθμη φάση στη ζωή της Θεσσαλονίκης, στις γραμμές ήτανε ομάδα ιδεολογικά οργισμένη και αποφασισμένη η οποία και κατέλαβε την πόλη της Θεσσαλονίκης για ένα διάστημα και ο Κωνσταντίνος ο  Αρμενόπουλος, ένα στέλεχος της ομάδας της ορθόδοξης εκκλησίας και γνωστικός, έκλεισε την ανομία αυτής της περιόδου, αλλά και τη βία και το μεγαλείο, θέλω να πω, με ανθρώπινες καταστάσεις και θεώρησε ότι μπορεί να βοηθήσει τη κοινωνία, γιατί η κοινωνία του χρειάζεται βοήθεια, το 1340 είμαστε στο Βυζάντιο, η Θεσσαλονίκη είναι βυζαντινή ακόμη, έχει μπροστά της ένα διάστημα 70 χρόνων για να γίνει Οθωμανική και λοιπόν ο Κωνσταντίνος Αρμενόπουλος κάθεται κάτω, φαίνεται ότι ήτανε ένας πολύ προικισμένος νομικός ο οποίος συγκέντρωσε νομικά πονήματα της βυζαντινής περιόδου, κατά καιρούς δηλαδή, συλλήψεις της εκκλησίας, αποφάσεις της εκκλησίας, αλλά και αίτημα που είχε στο νου του και δημιούργησε ένα πολύτιμο νομικό έργο που ονομάζεται, Λόγιο νόμων των προχειροτών θεοκρατών λογίων, των νόμων         των νόμων, αλλά αυτό το έργο έχει μείνει γνωστό ως η Εξάμηλος, η εξάμηλος είναι το θρυλικότερο νομικό πόνημα που διαθέτει ο Ελληνικός λαός και είναι από τα θαυμαστότερα νομικά πονήματα της Ευρώπης, όχι μόνο της Ελλάδος, διότι χρησιμοποιήθηκε από ελληνικούς πληθυσμούς από το 1340 μέχρι τη δεκαετία του 1840, δηλαδή όταν ήλθε ο Καποδίστριας και οι Βαυαροί το σύνηθες νομικό βοήθημα ήταν Εξάμηλος του Αρμενόπουλου, θρυλικό έργο, εκτός από την Εξάμηλο του Αρμενόπουλου, αν ήταν κανείς τυχερός, μπορούσε, δημογέροντας λέω που ανησυχούσε για τις κρίσεις για την απόφαση του, μπορούσε να αναζητήσει και ενδεχομένως να βρει, ένα άλλο βιβλίο που προέρχονταν από, είναι της τουρκοκρατίας τώρα αυτό, είναι  του Αρμενόπουλου που είναι της εποχής του Βυζαντίου, είναι του 16ου αιώνα, δηλαδή πια μέσα στη τουρκοκρατία συγγράφηκε από το Μανουήλ Μαλαξός, αυτός ήτανε επίσης στέλεχος της εκκλησίας στη περιοχή των Θηβών και συνέταξε πάλι ένα πόνημα νομικό που ονομάζεται, ο Νομοκάδων, επομένως αν ήταν τυχεροί κάποιοι και είχαν στο χωριό τους κάποιο αντίγραφο αυτών των δύο, τότε θα μπορούσαν οι δημογέροντες να το χρησιμοποιήσουν, αν ήξεραν γράμματα ή έστω ένας από αυτούς ήξερε γράμματα ή έστω ο ιερέας του χωριού ήξερε γράμματα, διότι πολλές φορές και οι ιερείς δεν ξέρανε γράμματα και ξέρανε τη λειτουργία από στήθους, μέχρι πρόσφατα υπήρχαν ιερείς που δεν ήξεραν γράμματα και στην ελληνική λογοτεχνία του 19ου και 20ου αιώνα, αν λοιπόν υπήρχε κάποιος είχε δημιουργηθεί από αυτό, επίσης πια άλλη βοήθεια μπορούσες να έχεις στην απόδοση δικαιοσύνης, η μνήμη των τοπικών ανθρώπων πια είναι τα έθιμά μας, τι κάνουμε σε αυτή τη περίπτωση, αν δεν θυμόσουνα εσύ, ρώταγες ένα παππού, σε αυτυά οι γιαγιάδες είναι καλύτερες, τι θυμάσαι κυρά Φωτεινή να κάναμε όταν κάποιος αθετούσε τον γάμο ή είχε αρραβωνιαστεί αλλά ταυτοχρόνως αρραβωνιαζόντανε και άλλη, ξέρετε και η κυρά Φωτεινή έλεγε, παιδάκι μου...., εν πάσει περιπτώση κάποιος σου έλεγε κάτι και έπαιρνες μια κατεύθυνση, αλλά επειδή πολλές φορές αυτόματα, λες, ρε παιδί μου και καμιά φορά δημιουργούνταν θέματα, σε κάποιες περιοχές του σημερινού ελληνικού χώρου κάθισαν κάτω οι κάτοικοι και γράψανε τα έθιμα τους, αυτό έγινε σε αρκετές περιοχές, όχι σε όλες βέβαια, οι περισσότερες είναι νησιά του Αιγαίου,  Νάξος, Τήνος, Σύρος, Μύκονος, Σαντορίνη, Ύδρα, Σπέτσες, αλλά και σε στεργιανές περιοχές, γράψαν τα έθιμα τους ούτως ώστε να βοηθιούνται στην επίλυση των προβλημάτων τους.

Από αυτή τη καταγραφή των εθίμων βοηθιούμαστε πάρα πολύ για να καταλάβουμε το πνεύμα στο οποίο κινούνταν το δίκαιο, αλλά προσέξτε να δείτε, το πολύ τοπικό δίκαιο ο καθένας δεν είχε συναίσθηση ακριβώς οι άλλοι τι σκέφτονται για το ίδιο πράγμα, θέλω να σας διαβάσω την αρχαιότερη καταγραφή εθίμων που έχουμε που έχει διασωθεί, μπορεί να υπάρχουν και παλαιότερα, αλλά αυτό είναι το παλαιότερο που μας έχει διασωθεί, είναι του 1647 και προέρχεται από το νησί της Μυκόνου που η Μύκονος τότε μη την φανταστείτε ότι είναι παραντάϊς, δεν την ήξερε η μάνα της, τα αγαπώ τα νησιά μας, ήτανε όμορφα νησιά, ίσως πιο όμορφα και από τώρα, αλλά ριγμένα μέσα στο πέλαγος, στα νησιά γράφτηκαν πιο συστηματικά οι τοπικοί νόμοι, προφανώς είχε σχέση ότι είχαν προϊστορία υπαγωγής στους Βενετούς ή σε δυτικούς που σε αυτούς υπάρχει μια παράδοση τέτοια, είχε περάσει στους νησιώτες και τώρα θα σας διαβάσω αποσπάσματα από αυτή τη πρώτη καταγραφή νόμων που έχουμε από τη Μύκονο και βέβαια έχω επιλέξει τα πιο χαριτωμένα, διότι η Μύκονος αντιμετωπίζει ένα σοβαρό θέμα, μπαίνει η κατσίκα στο περιβόλι και τρώει τα λαχανικά, τι γίνεται? εδώ είναι σοβαρά πράγματα, αλλά και άλλα είναι σοβαρά θέματα, όπως σας είπα είναι καταγραφή του 1647 και είναι γνωστό ως η Ταρίφα της Μυκόνου, εν σήμερον φέρουσι όλοι μικροί και μεγάλοι, ιερείς, λαϊκοί της νήσου Μυκόνου το παρόν γράμμα, μη περιμένετε καλή σύνταξη, ορθογραφία κτλ. εστώτες και να βλέπουσιν πως το νησί της Μυκόνου είναι χαλασμένον και πάει το χειρότερο από όλα τα νησιά, αυτό είναι εισαγωγή, έρχονται τα καλά, θέλουμε όλοι μας μικροί και μεγάλοι και κάνουμεν την παρούσα ταρίφα, εδώ είναι η ταρίφα, έτσι ονόμαζαν τη καταγραφή των νόμων, η οποία να είναι παντοτινή εις ημάς και τα παιδιά μας και καθώς έχουμε το νησί μας παλαιόθεν, έτσι να στέκεται και με τούτους τους πάτους, η επόμενη παράγραφος είναι σπουδαία διότι, ας είναι παλαιόθεν από τις επιτάρησε το νησί μας, από τότε  που έληξε η  τρία      , ότε λαμβάνομεν γερόντοι και οπότε δεν μας αρέσουσι θα τις εβγάλουμεν να βάλουμεν άλλους, τώρα εδώ μαθαίνουμε ότι υπήρχε πάντοτε μια δημοκρατική διαδικασία στη Μύκονο, τους γερόντιο που θέλουμεν βάλει, να στέκονται με τούτους τους  πάτους και αρχίζει, αλλά διαβάζω τα πιο πιπεράτα, αυτό που θα σας πω τώρα έλυσε το πρόβλημα της χώρας, διότι ακούστε τους Μυκονιάτες, όστις βλαστημίσει το όνομα του θεού θα πληρώνει ασπρα σαράντα και να παίρνει ξυλιές είκοσι, όστις δώσει γροθιές να πληρώσει γρόσια ενάμισο, το άλλο πολύ σπουδαίο ήταν ότι οι Μυκονιάτες, όποιος βάλει σκάνδαλο ή άντρας ή γυναίκα να είναι κοντερά από την κρίση, δηλαδή να είναι καταδικασμένος, όποιος δεν πάγει στη βίγλα του, δεν πάει στη καθορισμένη, να είστε κορπεράδος γρόσια ένα, είναι αρκετά τα γρόσια, βάζει πρόστιμο, όποιος κόψει δέντρο χωρίς θέλημα του νοικοκύρη να παιδεύεται ως κλέφτης, όποιος κόψει αλλού τη οργιά του θα πλερώνει γρόσια δύο, εάν δεν έχει να πληρώσει σε ψαράδες, κοιτάξτε τι ενδιαφέρον είναι αυτό, προφανώς οι ψαράδες χρησιμοποιούσαν     για τα παραγάδια ποιος ξέρει γιατί κτλ. αλλά κοιτάξτε τι ενδιαφέρον είναι που υπήρχε σαν θέμα στην Οθωμανική αυτοκρατορία και στη κεντρική κυβέρνηση, αν δεν βρίσκονταν ο ένοχος, σήμερα υπάρχει περίπτωση να πεις, δεν βρίσκω τον ένοχο    , αλλά το τελευταίο είναι το αριστούργημα, όποιος ξύσει κάτι εις το περβόλι κοντά στο πηγάδι συν τη πόρτα, να πληρώνει γρόσια ένα, όποιος σου ρίξει την εξώπορτα ή στο πηγάδι, οι Μυκονιάτες τα είχαν προβλέψει όλα, σοφοί οι Μυκονιάτες, είναι και άλλα από αυτά που σας διάβασα, προσέξτε,  οι Μυκονιάτες ήταν       , για τη Νάξο    θέλω να πω, το διπλανό νησί, ο καθένας αυτό που θεωρούσε σοβαρό, αυτό έγραφε και τώρα κάποιες κοινότητες παρέμειναν έτσι στοιχειώδεις όπως σας τις περιέγραψα, δηλαδή εντάξει οι δημογέροντες ήταν τοπικοί, άλλες κοινότητες όμως ήτανε πιο περίπλοκες.

Έτσι σε κάποιες περιοχές δημιουργήθηκαν πρωτοβάθμιες, δευτεροβάθμιες και τριτοβάθμιες εκπροσωπήσεις τοπικής αυτοδιοίκησης, στη περιοχή του Ζαγορίου που τα λέμε Ζαγοροχώρια, τα Ζαγοροχώρια είναι 40τόσα χωριά όλα μαζί, κάθε χωριό έβγαζε τους δικούς του δημογέροντες, αλλά κάθε χωριό ένας εκπρόσωπος συναντιόντανε στο χωριό Καπέσοβο που ήτανε το κέντρο της διοίκησης της τοπικής  αυτοδιοίκησης των Ζαγορίων, στα Ζαγόρια δε κατοικούσε κανένας τούρκος, ήταν μόνο χριστιανοί ορθόδοξοι και εκεί συνέρχονταν, δηλαδή το κοινό των Ζαγορίων όπως λεγόντανε για να συζητήσει θέματα που αφορούσαν όλο το Ζαγόρι, γιατί εντάξει το χωριό είχε τα δικά του ζητήματα, αλλά το Ζαγόρι, δεν ξέρω αν έχετε πάει στο Ζαγόρι ποτέ, στη περίφημη σκάλα του Βραβέτου, ένα καταπληκτικό έργο που συνδέει, ήταν υπέροχα τα καλντερίμια που υπάρχουν και οι γέφυρες ανάμεσα σε αυτό κτλ. αυτά ήταν αποφάσεις του κύκλου των Ζαγοραίων ότι έπρεπε να δημιουργηθούνε και οι κάτοικοι έβαζαν εθελοντική δουλειά, μπορεί να καλούσανε και κάποιο ειδικό σε κάποια τεχνικά ζητήματα και έκαναν αυτά τα θαυμάσια έργα που και σήμερα θαυμάζουμε, αυτή τώρα η αντιπροσωπία στο Καπέσοβο εξέλεγε ένα ή δύο άτομα τα οποία μιλούσαν σαν το         στα Ιωάννινα, γιατί στα Ιωάννινα? γιατί ήτανε το κέντρο της Οθωμανικής διοίκησης τα Ιωάννινα και το Ζαγόρι ήθελε να έχει κάποιον στο κέντρο της Οθωμανικής διοίκησης να παρακολουθεί, τι έκανε δηλαδή το Ζαγόρι? έβαζε λεφτά για αυτόν τον εκπρόσωπο, ένα ή δύο, αυτοί λεγόντανε Ντεκίρηδες, τους είχαν λοιπόν στα Ιωάννινα και άκουγαν τι έπρεπε να κάνουν, να δημιουργήσουν σχέσεις, δίκτυο γνωριμιών, ένα είδος μικρών διπλωματών, οι διπλωμάτες είναι μονίμως με ένα τσαντάκι στο χέρι και περιμένουν, βαριούνται αφόρητα, αλλά πρέπει να είναι σε επίσημες συναντήσεις κτλ. γιατί? για να γνωρίζουν ανθρώπους που θα τους είναι χρήσιμοι όταν θα έρθει η ώρα να πάρουν κάποια πληροφορία κτλ. να δώσουν τελοσπάντων πληροφορίες για το συμφέρον του τόπου τους, το ίδιο και οι Ντεκίρηδες ήταν στο κέντρο των Ιωαννίνων και επειδή έπρεπε να κάνουν γνωριμίες, έπρεπε να κατοικούν σε ωραίο σπίτι, να έχουν ρούχα καλά και να πηγαίνουν δώρα, διότι την εποχή αυτή που ομιλούμε δεν υπήρχε περίπτωση να πας να συναντήσεις κάποιον βαθμούχο τούρκο και να μην έχεις έτοιμο το δώρο, δηλαδή ήτανε, δεν ήτανε διαφθορά, ήταν αυτονόητο, έπρεπε να υπάρχει να το χρηματοδοτεί αυτό το άτομο η κοινότητα, αυτοί οι Ντεκίρηδες ήτανε στη περίπτωση των χωριών των Ζαγορίων τοποθετημένοι ας πούμε στα Ιωάννινα, συνήθως από άλλες περιφέρειες που ήταν πιο κοντινές προς την Κωνσταντινούπολη, κατά προτίμηση στέλνονταν στην Κωνσταντινούπολη οι Μπεκίρηδες.

Από τους διάφορους τόπους μπορούσαν βέβαια να στείλουν και είχαν το ποσό και έτσι οι Μπεκίρηδες στέλναν κατά καιρούς μηνύματα, ένα τέτοιο θα σας διαβάσω, ένα μήνυμα ενός Μπεκίρη το 18ο αιώνα που είναι από τη Σύρο αυτός και μάλιστα αυτό το έγγραφο έχει μείνει ιστορικό στη παρέα μου όταν είμασταν στη φοιτητική λέσχη, το 73, διότι τελειώνει με μια υπέροχη νεοελληνική φράση η οποία εκφράζει τον ελληνισμό διαχρονικά, θα σας το διαβάσω, είμαι ο Μπεκίρης της Σύρου στη Κωνσταντινούπολη, αυτός στη Κωνσταντινούπολη έχει κάνει δεσμό με κάποιον άρχοντα τούρκο που προφανώς είναι μέσα στη κυβέρνηση σημαντικός, δεν τον ονομάζει ποτέ μέσα στο έγγραφο, ούτε θα το έκανε γιατί θα τον εξέθετε, δεν υπάρχει περίπτωση, υποτίθεται ότι ξέρει η διοίκηση, οι δημογέροντες, ποιος είναι αυτός και αυτός ο άρχοντας ο Τούρκος ειδοποιεί στο Μπεκίρη ότι πρόκειται να γίνουν αλλαγές στη φορολογία του κρασιού και υπάρχει κίνδυνος να ανεβεί ο φόρος που πληρώνει η Σύρος για το κρασί, η Σύρος όμως όπως και όλα τα νησιά του Αιγαίου, πλήρωναν κανονικά, δεν γίνονταν σε αυτά τα νησιά απογραφή ποτέ, ούτε στα ψηλά βουνά, ούτε στα μικρά νησιά δεν γίνονταν απογραφή, άρα αν και υπήρχε συμφωνία με το οθωμανικό κράτος ότι πληρώνουνε μαχτού, δηλαδή κατά αποκοπή, είχε συμφωνηθεί ένα ποσό που πλήρωνε το νησί και πληρωνόνταν, συνήθως αυτό το ποσό ήταν πολύ μικρότερο από αυτό που θα πλήρωναν αν γίνονταν απογραφή, οπότε βόλευε πάρα πολύ τους νησιώτες αυτό το κατ' αποκοπή, ακούστε λοιπόν, εμείς η επιτροπή Γιώργη Βαμβακάρη και Γιώργη Προβελέτσιο, αυτή την εποχή η Σύρος έχει κατά συντριπτική πλειοψηφία καθολικούς, το αίτιο του παρόντος μου είναι να σας παλαιώσω ότι εδώ η ακατάσια του κρασιού, φθάνει το αντεραμήν θα αυξένει σε όλη τη επικράτεια του βασιλείου, ο εφέντης τα έστειλε και εγύρεψε τη θύρα αυτού του Μπεκιάρη μπολέτσιο, δηλαδή ο τελώνης, ο εφέντης έστειλε και εγύρεψεν τη θύρα αυτού του Μπεκιάρη, για την θύρα μοναχά εγύρεψε 3 κουκιά, λοιπόν ο αφέντης αραθύμισε ( θύμωσε) και τα άφησε όλα οπίσω και να σας γράψω εσας μυστικά για να εντολιθείτε του Αγά σας     να έχει συνέναιση ότι αν έρθει κανένας Τούρκος αυτού και γυρέψει να μετρήσει τα κρασιά, ακούστε τώρα οθωμανική διοίκηση, κάποιος διοικητής δίνει οδηγίες πως να διοικούν την    διοίκηση, ασφαλώς χρειάζεται πολύ φαντασία για να τον καταλάβουμε αυτόν, όταν έρθει κανένας Τούρκος και γυρέψει να μετρήσει τα κρασιά να μην τον αφήσετε να μετρήσει, μόνο να του δείξετε δόντια, λέγοντας του πως εμείς το έχουμε κομμένο επάνω μας, δηλαδή κατά αποκοπή, για 350 γρόσια, εάν τα ορίσεις και έλθεις προς τα εκεί, σου τα δίνουμε, αν παρά πάνω ένα ασπρό δεν έχουμε να σου δώκουμε και αν τα δεχτείς, δώστε τούτα, τα 350 γρόσια και πάρτε  χαρτί από τα χρέη του Κάδή, είναι η απόδειξη, να διαλαμβάνει ότι επληρώθει το μπουρέτι του κρασιού της Σύρας, γρόσια 350 και όχι παραπάνω, αυτή είναι η προσταγή του αφέντη, όποιος και αν έρθει και γυρέψει να μετρήσει τα κρασιά, να τον διώξετε, να φανερώσεται πως εφέντης σας μιλά  και σαν έρθει εδώ να κάνει σκιλαέτι, δηλαδή καθώς θα γυρίζει πίσω ο αποσταλμένος για να δημιουργήσει ζήτημα εναντίον των Συριανών, ο υπεύθυνος    τα  διορθώνει και η μεγαλειώδης φράση, τελειώνει με αυτό, πάντα όμως να κυριεύεις..................

Εις τη Μύκονο πάλι το 1710 για κάποιο λόγο η Οθωμανική αυτοκρατορία έστειλε ένα Καντή και έχουμε το έγγραφο των Μυκονιατών το 1710 οι οποίοι πήραν το Καντή και τον ξανά έβαλαν στο πλοίο μαζί με ένα έγγραφο της Μυκόνου που λέει, σας τον στέλνουμε πίσω και έχει την ωραιότατη φράση, αν θελήσετε να τιμωρήσετε το λέει ευνοϊκά κάποιον, όλους θα τιμωρήσετε γιατί όλοι μαζί το κάναμε που δείχνει λεβεντιά αυτό το πράγμα, παίρνω επάνω την ευθύνη μου και δεν φταίει ο άλλος, φταίει όλο το νησί, θέλω να πω συνέβαιναν τέτοια πράγματα, βέβαια παραλλήλως έπρεπε να τηρείς ισορροπίες γιατί εσύ ήσουν τόσος και η Οθωμανική αυτοκρατορία ήτανε γιγαντιαία, εντάξει η Μύκονος δεν είχε περάσει και τόσα πολλά, αλλά νησιά που είχανε μεγάλη οικονομία και παίζονταν πολλά από τη δράση τους είναι πιο προσεκτικά, μερικές φορές μπορεί να φτάσει το πράγμα και στο σημείο που θα σας περιγράψω, χωρίς να θέλω να υποτιμήσω την Ύδρα διότι η Ύδρα ήταν ένα εντυπωσιακό νησί, ξεχωριστό νησί και στην επανάσταση του 21 έπαιξε τεράστιο ρόλο και δε το συζητούμε και είναι οι ναυτικοί της οι καλύτεροι κτλ. το 1810, είμαστε 11 χρόνια πριν την επανάσταση στην οποία μπορεί οι Υδραίοι λίγο να καθυστέρησαν αλλά μετά μπήκαν με όλες τους τις δυνάμεις, άλλαξε ο Καμπουράν Πασάς, ο Καμπουράν Πασάς είναι ο υπεύθυνος για τη θάλασσα, είναι ο υπεύθυνος για τα παράλια, είναι ο υπεύθυνος για τα ναυτικά ζητήματα, αν κάποια πλοία στη διάρκεια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας τα πιάσουνε να διακινούνε πειρατές      ακολουθεί οι ναυτικοί στα σκλαβοπάζαρα του Αλγερίου θα γράψουνε στον Καμπουράν Πασά, ο Καμπουράν Πάσας βοήθησε για τη       θεωρούσε σημαντικά τα πράγματα πίσω από αυτή την ιστορία, μαθεύτηκε λοιπόν στην Ύδρα η αλλαγή του Καμπουράν Πασά και η κοινότητα Ύδρας έστειλε μια επιστολή, αυτό που θα σας διαβάσω, υψηλότατε, δικαιότατε, ευσπλαχνικότατε, αι πολυχρόνιαι υμων αφέντη Χαμες Αλή Πασά εφέντη μας, Βεζυρή και Καμπουράν Πασά εφέντη μας, την υμετέρα θεοφρούρητον υψηλότητα δουλοπρεπώς προσκυνούντες τα ίχνη των ποδών σου καταφιλώ, αυτό είναι η εισαγωγή τώρα, ευχαριστούμεν χιλιάκις τον μεγαλοδύναμον θεόν δια την διαλογήν σας εις το υπέρτατον της ναυαρχείας αξίωμα της υμετέρας θεοφρουρήτου υψηλότητος επειδή είναι εις όλους γνωρισμένη η φρόνηση και η ευσπλαχνίας σας και η σοφή διοίκησης εις πάντα και ο παραπάνω έπαινος και η δόξα όπου υψηλοθυμεν τοιούτον αφέντου επειδή ελπίζομεν ως και εκ των προκατόχων σας να ευρισκόμεθα υπό τη σκέπη των πτερύγων σας και να έχομεν αυθεντική εύνοιαν και πάει λέγοντας, τώρα όπως σας είπα, υπήρχαν κοινότητες απλές, σας περιέγραψα ήταν ο κυρ Νίκος, ο κυρ Δήμος, οι κοινότητες των Ζαγορίων που σας περιέγραψα είναι πιο περίπλοκες, διότι έχει και τριτοβάθμια εκπροσώπηση, σε πολλές κοινότητες το σύστημα ήταν δημοκρατικό ενός τύπου, σε άλλες κοινότητες δεν ήταν δημοκρατικό στην εκλογή π.χ. στην Αθήνα, η πόλη της Αθήνας είχε 24 μεγάλες οικογένειες, οικογένειες Μπενιζέλου, οικογένειες Χαλκοκονδύλη κτλ. πολλές από αυτές τις οικογένειες ήταν απόγονοι των βυζαντινών και αυτές είχαν μεγάλη θέση μέσα στην κοινωνία και αυτές μεταξύ τους εξέλεγαν την διοίκηση, δεν συμμετείχαν άλλοι, παρά μόνο οικογένειες μεταξύ τους κάθε τόσο συγκεντρώνονταν και επέλεγαν ποιος θα είναι τώρα ο δημογέροντας, παρόμοιο πράγμα συνέβαινε στο Μυστρά, στη Λειβαδιά, θέλω να πω, υπήρχαν διάφορες εκφάνσεις, σε άλλες περιοχές όπως η Ύδρα ας πούμε, στη τοπική αυτοδιοίκηση συμμετείχαν μόνο όσοι είχαν πλοία, καραβοκύρηδες δηλαδή, δεν μετείχαν οι ναύτες, ούτε καν οι καπεταναίοι, οι καπεταναίοι μετείχαν στις διάφορες συνεδριάσεις με δικαίωμα λόγου αλλά όχι ψήφου, ούτε κάτι παραπάνω, θέλω να πω υπήρχαν ένα σωρό σχήματα και βέβαια δεν ήταν και όλα τα ίδια σε όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, διότι στην αρχή, τους πρώτους αιώνες, δηλαδή στον 14ο, 15ο αιώνα οι κοινότητες είναι στη πρώτη τους αναδιοργάνωση, ακόμη δεν έχει αναπτυχθεί η οικονομία του εμπορίου, των τεχνιτών, των ναυτικών, άρα είναι πιο πολύ στοιχειώδης η τοπική αυτοδιοίκηση, αλλά μετά το 16ο και κυρίως μετά τον 17ο και 18ο αιώνα καθώς έχουνε αναπτυχθεί άτομα επώνυμα που είναι πλέον πλούσια που έχουνε μπει στο εμπόριο, που έχουνε μπει στη ναυτοσύνη και έχουνε προκόψει, επιδιώκουνε πολλοί από αυτούς να μπούνε στη τοπική αυτοδιοίκηση με αποτέλεσμα να υπάρχουν εσωτερικές συγκρούσεις σε κοινότητες, σε κάποιες πάρα πολύ δυνατές, πάρα πολύ έντονες κοινωνικές συγκρούσεις, στη Λάρισα, στα Τρίκαλα, στη Σιάτιστα, στη Κοζάνη, στην Ύδρα, στη Σάμο, στην Άνδρο σε διάφορα σημεία έχουμε συγκρούσεις στο 18ο πολλές φορές φτάνουν σε αίμα και δημιουργούνται αυτά που λέγονται ταρά στα τούρκικά, σημαίνει υπεύθυνα, δηλαδή φατρίες, τα κόμματα, δημιουργούνται κόμματα και σε αρκετά σημεία γίνονται σκληρότατες συγκρούσεις........

Αντέχοντας στο Χρόνο - Ιστορία του Νέου Ελληνισμού (13ος - 19ος Αιώνας) Επ. 21

 Τελικά αυτό που βοήθησε πολύ και άλλαξε τα πράγματα είναι το άνοιγμα των συνόρων προς τη κεντρική Ευρώπη, σας είπα ότι είχαν δημιουργηθεί ευκαιρίες από τη Βλαχία και τη Μολδαβία, η Βλαχία και η Μολδαβία δεν ήταν μόνοι τους, είχαν και την Τρανσυλβανία στην οποία επίσης Έλληνες είχαν μετακινηθεί από τον 17ο αιώνα και στην Ουγγαρία και έχουν δημιουργήσει τόσες ελληνικές παροικίες που στην ουγγρική γλώσσα εκείνων των αιώνων, η λέξη Έλληνας που ήταν κρεκ, δηλαδή στα ουγγρικά σήμαινε έμπορος.

Στο μεταξύ βέβαια εμπόριο είχανε με την Ιταλία σταθερό, αυτό το εμπόριο με την Ιταλία ξεκινάει από το 16ο αιώνα και συνεχίζεται, μεγάλες σπουδαίες ελληνικές παροικίες δημιουργήθηκαν σε διάφορα λιμάνια, ξανά μανάν, στην Ιταλία, ανανεώθηκε η ελληνική παρουσία στην Ιταλία με κορυφαία βέβαια πόλη τη Βενετία στην οποία η ελληνική παροικία ήταν πολύ αξιοσημείωτη, η ελληνική παροικία βρίσκονταν πίσω από το παλάτι του Δόγη, ακριβώς στη πίσω πλευρά του παλατιού του Δόγη προς το ταρσανά, προς το αρσενάϊ δηλαδή, αν ξέρετε τη Βενετία αυτή η περιοχή ήτανε η περιοχή ντεϊ γκρέτσι, και τα περισσότερα σπίτια και οικοδομήματα μέχρι πρόσφατα σχετικά ήταν ελληνικά από αυτό το μεγαλείο της ελληνικής παρουσίας έχουν μείνει ελάχιστα κτίρια, ανάμεσα στα οποία το κτίριο του φραγκινιανού φροντιστηρίου που σήμερα είναι το κέντρο των βυζαντινών και μεταβυζαντινών ερευνών, το μοναδικό ερευνητικό κέντρο που έχει η Ελλάδα εκτός Ελλάδος και βρίσκεται πάνω στα κανάλια πίσω από του Δόγη, ένα υπέροχο και εκεί βρίσκεται και ο Σαν τσορτσι ντεϊ γκρέτσι, ο Άγιος Γεώργιος των Ελλήνων είναι τα λίγα πράγματα που έχουνε απομείνει από τη κορυφαία ελληνική παρουσία στη Βενετία, αιώνων παρουσία και δεν είναι μόνο ότι βρίσκονταν εκεί Έλληνες εμπορευόμενοι πήγαινε - έλα, αλλά σταθερά εγκατεστημένοι στη Βενετία, αλλά η Βενετία είχε τη ναυαρχίδα του ελληνισμού, εκτός Οθωμανικής αυτοκρατορίας, για αιώνες τα ελληνικά βιβλία τυπώνονταν στη Βενετία, εξ' άλλου το πρώτο ελληνικό βιβλίο τυπώθηκε στην Ιταλία.

Υπήρχαν ελληνικά τυπογραφεία στην Οθωμανική αυτοκρατορία, το πρώτο ελληνικό τυπογραφείο δημιουργήθηκε στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως το 17ο αιώνα, τη δεκαετία του 1620, πριν δεν υπήρχε κανένα ελληνικό τυπογραφείο, σταδιακά απέκτησε τυπογραφεία η Οθωμανική αυτοκρατορία ελληνικά στη Μοσχόπολη σπουδαία ελληνικά τυπογραφεία, αλλά ο όγκος των ελληνικών βιβλίων παρήγοντο εκτός Οθωμανικής αυτοκρατορίας, κυρίως στη Βενετία, αργότερα στη Βιέννη, η πόλης η οποία πήρε τα σκήπτρα από τη Βενετία και επίσης ελληνικά βιβλία τυπώνονταν στο Παρίσι, στη Βούδα, στη Πέστη, στη Μόσχα, στην Οδυσσό, δηλαδή υπήρχαν σημεία που τυπώνονταν ελληνικά βιβλία γιατί οι Έλληνες είχαν επίδοση στα γράμματα και στη περίοδο της τουρκοκρατία έκαναν θαύματα στα γράμματα και τα σχολεία τους εξαιρετικά και όχι κρυφά, ήταν φανερά στο κέντρο των πόλεων, μεγάλα και τρανά, θα τα πούμε στην επόμενη φορά αυτό.

Τώρα το στεργιανό εμπόριο ευνοήθηκε από την έκταση της αυτοκρατορίας, από τη παξ, από το ότι χρειάζονταν μεσολάβηση οι ξένοι έμποροι οπότε δημιουργήθηκαν δίκτια μεσαζόντων έτσι μπορούσαν και λειτουργούσαν και μεγάλες ευκαιρίες δόθηκαν όταν άνοιξαν τα αυστριακά σύνορα όπως σας είπα, μετά τη συνθήκη του Κάρλοβιτς και του Πασάροβιτς αν τις θυμάστε, του Κάρλοβιτς είναι το 1699, οι Οθωμανοί έχουνε κτυπήσει τη Βιέννη το 1683 ελπίζοντας ότι θα την πάρουν, παίξανε και χάσανε, ηττήθηκαν, μπαίνουν πια σε παρακμή καθαρή, προσπαθούν και ξανά συγκρούονται με τους Αυστριακούς και τους Βενετούς οπότε το 1715 υπογράφεται η συνθήκη του Πασάροβιτς και με αυτή τη συνθήκη η Οθωμανική αυτοκρατορία συμφωνεί με την αυστριακή πλευρά το πως έμποροι μπορούν από τη μια περιοχή να πηγαίνουν στην άλλη, από την αυστριακή περιοχή δεν έμπαινε κανείς στην Οθωμανική αυτοκρατορία διότι τους φαινόντανε.....αντιθέτως από τη δικιά μας πλευρά μαθαίνει ο κυρ Κίτσος ότι μπορεί να πάει στη Βιέννη και ο κυρ Κίτσος δεν κολώνει δεν πίνει φραπέ στη πλατεία, πιάνει τη πέτρα και τη λιώνει, μπορεί να μη ξέρει γράμματα, αλλά μπαίνει μπροστά στη ζωή, λοιπόν μαθαίνει ότι μπορεί να πάει στη Βιέννη, δεν φορτώνω μερικά μουλάρια, αν πουλιούνται, φεύγουν οι 3 πρώτοι, παίρνουν το δρόμο, τον δρομάκο, δεν είναι και δίπλα, δεν είναι και πολύ μακριά, όλα αυτά που σας λέω σε σχέση με το στεργιανό εμπόριο αφορούν τα Βαλκάνια από τη Λαμία και πάνω, από τη Λαμία και κάτω δεν ασχολήθηκαν οι άνθρωποι με αυτό, ήταν και μακριά αναλογικά, δηλαδή η Μακεδονία, η Θεσσαλία, η Ήπειρος είναι κοντύτερα σε αυτούς τους δρόμους και έτσι είχαν και άλλες επαφές με τα μεγάλα κέντρα της αυτοκρατορίας πιο ανοιχτοί, λοιπόν ένας έμπορος από τη Πέλλα, από την Ήπειρο, από τον Όλυμπο, από τον Κίσσαβο, φορτώνει τα ζώα του και παίρνει, δεν υπήρχαν δρόμοι, μονοπάτια, εδώ μιλάμε για άθλους, χωρίς χάρτη, δηλαδή να πιάσεις σερβικές, βοσνιακές περιοχές και παρ' όλα αυτά εκεί το χαβά τους, κάποιους τους φάγανε οι λύκοι, κάποιοι έφτασαν στη Βιέννη πηγαίνοντας μέσα από ροές ποταμών απόν Αξιό, και μετά άλλες διαδρομές, φτάνοντας στο Βελιγράδι στο Σέβρων, μια περιοχή έξω από το Βελιγράδι και από εκεί πια έμπαινες σε αυστριακό έδαφος οπότε και η Βιέννη δεν ήταν μακριά, ήταν δύσκολες διαδρομές και για να τις βγάλουν πέρα, συγκροτούσαν κομπανία όπως έλεγαν, κομπανία, δηλαδή πριν το ταξίδι μαζεύονταν 3-4 και συμφωνούσαν πως θα κάνουν την διαδικασία ολόκληρη, στο δρόμο θα κάνουμε αυτά, ο ένας θα βοηθάει τον άλλο εκεί, αν θα συμβεί αυτό, όταν φτάσουμε στην αγορά θα κάνουμε αυτό, γράφονταν αυτά, ούτως ώστε να μη συγκρουστούν μεταξύ τους, η λέξη κομπανία είναι ιταλική, αλλά και παγκόσμια και προέρχεται από τον όρο, κον μπάνιε, πάντως στα ιταλικά θα πει, είναι αυτό που τρως με τον άλλο το ίδιο ψωμί, κάνει δηλαδή κάτι με το οποίο τρως με τον άλλο το ίδιο ψωμί, μετά το πήραν και οι αγγλοσάξωνες και έγινε κορπς κτλ. αλλά είναι ιταλικός όρος και υπάρχουν κάποιοι που ξέρουν και τα γράφουνε, ίσως έχουν σωθεί και κάποια γραμμένα, σήμερον  εμείς ο κυρ Κίτσος και ο κυρ Μήτσος συμφωνήσαμε στη διάρκεια του δρόμου.........φτάσαμε πρώτοι στη Βιέννη, υπάρχουν ανέκδοτα όταν ήρθαν οι πρώτοι Έλληνες, ήρθανε εδώ στη Βιέννη γιατί έπεσε αρρώστια, για το δρόμο είχαν πάρει σκόρδα και κρεμμύδια και από το πολύ περπάτημα δημιουργήθηκε αγωνία, σου λέει κάτι γίνεται εδώ, αλλά αυτοί δεν κωλώνανε ο κυρ Μήτσος και ο κυρ Κίτσος και τα πουλήσανε αυτά που είχανε φέρει και ήρθανε πίσω, φορτώσανε και κάτι από τη Βιέννη για να το πουλήσουνε και κάποιοι γυρίσαν πίσω και ήτανε      , οπότε αμέσως το έμαθαν και οι άλλοι, το έμαθε και η κυρά του γείτονα, η οποία είπε στον άντρα της, είδες αυτοί οι δύο πήγανε Βιέννη και ήρθε με κέρδη και έφερε και έβαλε και η κυρά Κατίνα ένα ωραίο κόσμημα, σαν να του έλεγε, φόρτωσε και εσύ το μουλάρι και πήγαινε, ξέρετε πως λειτουργεί η κοινωνία, άρχισαν να φεύγουν τα μουλάρια προς τη Βιέννη φορτωμένα με προϊόντα, γέμισε η Βιέννη με Έλληνες, όχι μόνο η Βιέννη και η Πέστη και η Βούδα, στη Βιέννη η ελληνική παροικία είναι στον Άγιο Στέφανο και την εποχή εκείνη ήταν και τα ελληνικά τυπογραφεία, εκεί πήγε ο Ρήγας Βελενστενλής και τύπωσε τα βιβλία του, εκεί τυπώθηκε η πρώτη ελληνική εφημερίδα στη Βιέννη, ο τίτλος της, εφημερίς, το 1791 οι αδελφοί Μαρκίδης Πουλίου από τη Κοζάνη, διότι από τη Κοζάνη, από τα Σιάτιστα φύγανε κοπάδια οι άνθρωποι για αυτό το εμπόριο, η οικογένεια Βουλκάρια, προέρχεται η οικογένεια Βουλκάρια γιατί είναι Καραγιάννηδες από τη Κοζάνη, από τα Σιάτιστα, οι Βούλγκαρη είναι από πάνω από τα Τζουμέρκα, εφύγανε και μεγαλουργήσανε, οι Σίνα φύγανε από τα βουνά και κάποιοι από αυτούς γίνανε και     σταδιακά, δηλαδή όχι απλώς έπιασε το εμπόριο τους, όχι απλώς στήσανε κομπανίες και επιχειρήσεις αλλά με το χρόνο, με το χρόνο, φυσικά όλα αυτά θέλουν χρόνο, γίνανε μεγάλοι και τρανοί, έγιναν Βαρώνοι κτλ. πολλοί από αυτούς είναι Βλάχοι Έλληνες, επίσης ξέχασα να πω, στη Τεργέστη πόλη που ανήκει στην αυστριακή αυτοκρατορία και που μάλιστα η αυστριακή κυβέρνηση για να ζητήσει      από τη περιοχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας έδωσε προνόμια στους ναυτικούς που θα ερχόντανε, για αυτό η Τεργέστη απέκτησε πολύ σπουδαία ελληνική παροικία, αν πάτε στη Τεργέστη, στο λιμάνι της Τεργέστης κατοικίες που είναι μεγαλύτερες από το ελληνικό κοινοβούλιο, ήταν των Ελλήνων, αν πήγαινε κανείς στη Τεργέστη με τα βιβλία που παρέχει η πόλη της Τεργέστης λέει, αυτό ήτανε του Έλληνα εμπόρου τάδε, αυτό του Έλληνα εμπόρου τάδε, το ένα είναι το κέντρο πολιτισμού της Τεργέστης μέσα έχει θέατρα κτλ. κοιτάξτε μιλάμε για τους πολύ επιτυχημένους, εντάξει? υπήρχαν πολύ πετυχημένοι, πετυχημένοι, οι μετρίως επιτυχημένοι, δεν είναι όλα σαξές στόρι, αλλά δόθηκαν ευκαιρίες μεγάλες προς τη κεντρική Ευρώπη, στη Λειψία επίσης στη Γερμανία, πάντα η Λειψία είχε τις μεγάλες πανηγύρεις μέχρι σήμερα, έχει τις μεγαλύτερες εμπορικές εκθέσεις στην Ευρώπη, το είχε αυτό η Λειψία από το Μεσαίωνα, για αυτό οι Έλληνες πήγαιναν εκεί πουλούσαν, έπαιρναν και δόθηκαν ευκαιρίες οι Ρώσοι κατανικούν τους Οθωμανούς επανειλημμένα, δημιουργούν τελικά πρόσβασης στη Μαύρη Θάλασσα, η Μεγάλη Αικατερίνη δημιουργεί την Οδησσό στη Μαύρη Θάλασσα, μια πόλης που απέκτησε Έλληνες δημάρχους, στην κεντρική λεωφόρο της Οδησσού τα αρχοντικά το ένα μετά το άλλο είναι Ελλήνων εμπόρων, πρόσεξτε στην Οδησσό πήγαν πολλοί Έλληνες, πήγαν και Βούλγαροι, πήγαν και Αλβανοί, πήγαν γενικά ορθόδοξοι χριστιανοί, όταν δημιουργήθηκε η Οδησσός το 1794, η Οδησσός ήτανε το κερασάκι στη τούρτα γιατί η Μαύρη Θάλασσα για τους Έλληνες είναι η Θάλασσα, ο Εύξεινος Πόντος.

Ως τώρα 3000 χρόνια η Μαύρη Θάλασσα, ξανά μανάν τους δόθηκε ευκαιρία, όχι μόνο μέχρι τη Προύσα έφταναν μέχρι τη Κασπία θάλασσα, έφτασε στη Κασπία Θάλασσα ένας τύπος από τα Ψαρά, ο Βαρβάκης, εντόπισε τη παραγωγή του χαβιαριού και αυτός εξήγαγε το χαβιάρι εκτός Ρωσίας με δική του τη παραγωγή, αλλά τι βρήκε, βρήκε τρόπο να συντηρείται το χαβιάρι, να συσκευάζεται ώστε να μπορεί να φύγει και έγινε ο κολοσσός του χαβιαριού, εδώ μιλάμε για καταπληκτικά πράγματα που γίνανε και προσέξτε να δείτε, παροικίες, ο ελληνισμός δέθηκε ξανά μανάν με την ξενιτιά, ο άντρας μου έφευγε, ο γιός μου έφευγε, ο αδελφός μου έφευγε, γιατί ήταν η ευκαιρία του, πήγαινε - έρχονταν, σταδιακά έμεναν εκεί και τα δημοτικά τραγούδια είναι γεμάτα με τραγούδια της ξενιτιάς, ανάθεμα σε ξενιτιά που όσα καλά κι' αν έχεις, να στέλνουν παιδιά ανύπαντρα γυρίζουν γερασμένα, στέλνω και εγώ τον άντρα μου και τον αντραδελφό μου και κάνουν χρόνους 18 και μήνες 15, ανάθεμα σε ξενιτιά και εσύ και το καλό σου που παίρνεις τρυφερά παιδιά, γυρίζουν παντρεμένα και βέβαια αυτή την εποχή αναγνώρισε η παραγωγή σε κάποιοι τόποι που παράγουν κάτι που έχει μεγάλη ζήτηση σε αυτές τις αγορές, ποια είναι, χαρακτηριστικό είναι τα Αμπελάκια στο Κίσσαβο, τα Αμπελάκια λέμε για το θρύλο των Αμπελακίων, έχετε πάει στο αρχοντικό του Σβαρτς, το λέω αυτό γιατί τα γερμανικά έγιναν η δεύτερη γλώσσα για τη βόρεια Ελλάδα, οι άντρες πηγαινο - έρχονταν στη Βιέννη, στη Λειψία και τα γερμανικά ήτανε η δεύτερη γλώσσα, οι άντρες ξέρανε, οι γυναίκες δεν ξέρανε γιατί έμεναν πίσω, ήτανε ο κύριος Μαύρος (Σβαρτς), για να έρχεται τόσο συχνά στη Βιέννη που το άλλαξε το όνομα του και το έκανε Σβαρτς, από το Ζητούνι και πάνω δεν υπερβάλλω ότι ήταν εκατοντάδες τέτοια αρχοντικά, δείτε τι έγινε στα Αμπελάκια, προσέξτε να δείτε για να δούμε ένα χαρακτηριστικό πράγμα, ήταν τόποι οι οποίοι σπάζαν το κοντέρ στο εισόδημα, Ύδρα, Σπέτσες, Γαλαξείδι, για να πω κάποια που μου έρχονται στο νου, Καστελλόριζο, Αμπελάκια, Κοζάνη, Σιάτιστα, όλη αυτή η βόρεια Ελλάδα η σημερινή είχε επιτυχία σε αυτό το πράγμα, σας είπα από το Ζητούνι και κάτω όχι, η Πελοπόννησος όχι, η Πελοπόννησος ήταν μια αγροτική περιοχή, δεν μετείχε σε αυτό το πράγμα, τα Αμπελάκια παρήγαγαν παραδοσιακά, δίπλα στο Κίσσαβο δεν είναι πολύ ψηλά, στα Τέμπη, στο στενό των Τεμπών, στη περιοχή εκεί του Κισσάβου που είναι τα Αμπελάκια φύεται ένας θάμνος που λέγεται ερυθρόδαμον ή μελισάκι του οποίου οι ρίζες όταν βράσουνε, βγάζουν ένα καταπληκτικό κόκκινο χρώμα  και πολύ ανθεκτικό κόκκινο, το κόκκινο χρώμα είναι πολύ αδύναμο στο φως από τη φύση του, φαίνεται για να είναι κόκκινο έχει κάποιο υλικό που ξεθυμένει, αν έχετε ένα ρούχο μαύρο και κόκκινο αυτό που θα ξασπρίσει πρώτο είναι το κόκκινο, τότε το κόκκινο ήταν αδύναμο χρώμα και οι Αμπελακιώτες παίρνανε από το κάμπο της Θεσσαλίας άψογο μπαμπάκι το κλώθανε σε πολλά χωριά, δεν είναι Αμπελάκια αλλά είναι δεκάδες χωριά ολόγυρα τα οποία ήταν συνασπισμένα σε αυτό, κλώθανε την κλωστή γυναίκες ολημερίς ήτανε μια βιομηχανία ας πούμε και μετά πάλι το βάφανε αυτό το πράγμα, αυτό το κάνανε η γυναίκες και στη συνέχεια οι άντρες το παίρνανε με τα μουλάρια και τα πηγαίνανε και τα πουλάγανε στη Βιέννη κατά κύριο λόγο, στη Βούδα, στη Πέστη, στη Λειψία κτλ. τα νήματα των Αμπελακίων έγιναν τα καλύτερα νήματα της Ευρώπης, πήγαν στην αγορά της Βιέννης και σπάσαν τα ταμεία, γυριζαν πίσω οι Αμπελακιώτες φορτωμένοι με πλούτο, οπότε τα Αμπελάκια μπήκαν όλοι σε αυτή τη διαδικασία, να σκεφτείτε ξένοι περιηγητές που επισκέπτονταν τα Αμπελάκια το 1780, το 1790 δεν μπορούσαν να κοιμηθούνε το βράδι γιατί όλα τα σπίτια, όλη μέρα, όλη νύχτα ακούγονταν οι κτύποι της βιοτεχνίας και έλεγαν αυτό δεν είναι τουριστικό χωριό, είναι ολλανδικό χωριό γιατί οι Ολλανδοί είναι ξακουστοί για την εργατικότητα τους, οι Αμπελακιώτες ίδρυσαν ένα από τα καλύτερα σχολεία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας γιατί μπορούσαν να το χρηματοδοτήσουν, εδώ δίδαξαν λόγιοι της υψηλότερης ελληνικής λογιοσύνης και παίκτηκε και στα Αμπελάκια το 18ο αιώνα, το πρώτο γερμανικό θεατρικό έργο σε ελληνική μετάφραση σε όλη την Οθωμανική αυτοκρατορία, προσέξτε να δείτε ήταν τόσες πολλές οι καταθέσεις των Αμπελακιωτών στη τράπεζα της Βιέννης που όταν η τράπεζα της Βιέννης πήγε να αλλάξει την πολιτική των επιτοκίων, οι Αμπελακιώτες είπαν ότι θα αποσύρουν τα κεφάλαια τους από τη τράπεζα και η τράπεζα απέσυρε τη πρόταση της, τόσα χρήματα είχαν οι Αμπελακιώτες, πως αυτά που σας περιέγραψα όμως, μέχρι το 1815 τελειώνουν οι Ναπολεόντιοι πόλεμοι, Άγγλοι και Γάλλοι ξανά μπαίνουν στο παιχνίδι, η Αγγλία έχει μπει στη βιομηχανική επανάσταση και προχωράει και αλλάζει το σκηνικό, ούτε οι ναυτικοί μας έχουν τόσα πια κέρδη, αρχίζει η κρίση, μεγάλη κρίση η οποία φάνηκε πολύ κοντά, εκεί μετά το 1815, 1820, κατά πολλούς ιστορικούς η επανάσταση είναι προϊόν της κρίσης, διότι συνήθως οι επαναστάσεις προκύπτουν όταν κάποιος έχει ανεβεί και κατεβεί και τότε τα Αμπελάκια συντρίφτηκαν, διότι η αγγλική βιομηχανία πήρε δείγματα αμπελακιώτικα και μιμήθηκε χημικά το αμπελακιώτικο αποτέλεσμα, τα Αμπελάκια έμειναν σε άσχημη κατάσταση, μέσα σε λίγο χρόνο έγιναν ξανά ένα οθωμανικό χωριό εκεί πέρα με συντριμμένη οικονομία, οι ναυτικοί δεν ήταν συντριμμένη, γιατί? διότι τη περίοδο της ακμής του εμπορίου που ήταν τόσο μεγάλο, τα πολλά χρήματα που κέρδισαν τα επένδυαν σε νέα πλοία και σε νέα πλοία και σε νέα πλοία και όταν ήρθε η κρίση τα πλοία έμειναν χωρίς κίνηση και αυτό έφερνε ακόμη μεγαλύτερες απώλειες, ήταν ένας κύκλος η οικονομία, τώρα θα αφήσουμε την οικονομία, θα θυμίσω ότι αυτά που είπαμε αφορούν, όσον αφορά το στεργιανό εμπόριο από τη Λαμία και πάνω και όσο αφορά το θαλασσινό εμπόριο, σημεία, δεν ήταν όλα τα νησιά μας ναυτικά, καθόλου, κάποια νησιά έγιναν ναυτικά, κάποιοι τόποι παραλιακοί έγιναν ναυτικοί και κάποιοι από αυτούς πολύ επιτυχημένοι, άλλοι μετρίως επιτυχημένοι και δεν ξεχνάμε ότι εκείνοι που ζούσαν τις χειρότερες συνθήκες ήταν οι αγρότες των πεδιάδων, δεν ήταν ένας και δύο, ήταν μεγάλοι ομάδα του πληθυσμού που ζούσε σε τέτοιες καταστάσεις.

Τώρα θέλω να αναφερθούμε σε ένα θέμα που το συσχετίζω πάντα στο μάθημα με τις συντεχνίες που λέγαμε πριν και τους εμπόρους, αλλά είναι τεράστιο θέμα, στη πραγματικότητα είναι το μεγαλύτερο θέμα της περιόδου της τουρκοκρατίας και είναι η εκκλησία, στη περίοδο της τουρκοκρατίας αν υπήρχε ένας θεσμός κεντρικός, είναι η εκκλησία, το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως βεβαίως, το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως σας θυμίζω ανέκαμψε, δηλαδή     αναστήθηκε μετά τη κατάληψη της  πόλεως με τη δράση του Μωάμεθ του πορθητή ο οποίος θέλησε να ξανά αποκτήσει Πατριάρχη η κενοθείσα θέση του Πατριάρχη διότι ο Πατριάρχης ήταν στην Ιταλία κτλ. και έτσι ανέβηκε στη θέση του Πατριάρχη, ο Γεώργιος Σχολάριος ή Γεννάδιος, τα έχουμε πει αυτά, οι Οθωμανοί ήθελαν να έχουν στα Βαλκάνια, τα Βαλκάνια είχανε τόσους πολλούς ορθοδόξους και ένα Πατριαρχείο, να είναι και δίπλα στη κεντρική εξουσία για να μπορούν, γιατί για τους Οθωμανούς ήταν ένα διοικητικό σχήμα, για αυτό και οι Οθωμανοί έκλεισαν το Πατριαρχείο των Βουλγάρων και το Πατριαρχείο των Σέρβων, για να μείνει ένα Πατριαρχείο, το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, έτσι το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως από τον 15ο αιώνα είναι το μοναδικό Πατριαρχείο για όλους τους ορθοδόξους χριστιανούς της Βαλκανικής, Ρουμάνους, Αλβανούς, Σέρβους, Βουλγάρους, διότι είχαν κλείσει τα υπόλοιπα Πατριαρχεία.

Τώρα το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως είχε τεράστιες ευθύνες εκ των πραγμάτων οι Οθωμανοί περίμεναν από αυτό τα πάντα, ήτανε αυτό  που θα έλυνε τα προβλήματα των ορθοδόξων για να μην ενοχλείτε η αυτοκρατορία, όταν η αυτοκρατορία ήθελε κάτι να μεταφερθεί, θα μεταφέρονταν μέσω του μηχανισμού του Πατριαρχείου, δηλαδή ο Πατριάρχης επέβλεπε τους Μητροπολίτες, τους ιερείς, ήταν στημένο αυτό από χρόνια, ήταν στημένος από χρόνια αυτός ο μηχανισμός, τώρα το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως έζησε κάτι πολύ βαρύ, διότι ακριβώς έγινε τόσο σημαντικό και έζησε κάτι που η δυτική εκκλησία το είχε ζήσει στο 15ο αιώνα και στο 16ο και εκεί είχε δημιουργηθεί το κίνημα των προτεσταντών, είχε συμβεί στη δυτική εκκλησία, οι Πάπες ζούσαν συνεχώς σε ένα κλίμα συνεχούς αλλαγής, οι Πάπες άλλαζαν συνεχώς και ο καθένας αγόραζε τη θέση της εκκλησίας μέσω δωροδοκιών, όταν ανεβαίνει ένας Πατριάρχης στην εξουσία, πρέπει να πεθάνει ο Πατριάρχης για να αντικατασταθεί από τον επόμενο, το αξίωμα είναι ισόβιο, στη δυτική πλευρά άλλαζαν οι Πάπες τον 15ο αιώνα τακτικότατα, στην ουσία αγόραζαν τη θέση τους με διάφορους τρόπους, πολλοί από αυτούς ήταν εξαιρετικά διεφθαρμένοι, με παιδιά, με εξώγαμα, με ερωμένες κτλ. το ξέρετε αυτό, ήταν θρυλικές οι ιστορίες στη Δύση, στην ανατολική εκκλησία αυτή η ιστορία με τη συνεχή εναλλαγή Πατριαρχών θα συμβεί μετά την Οθωμανική αυτοκρατορία, με το ξεκίνημα των πραγμάτων μετά το 1453, τι συμβαίνει? καθώς έμεινε μόνο το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, οι εκκλησίες των Σέρβων, των Βουλγάρων,    δεν είχαν πια δικό τους Πατριαρχείο  στόχευσαν για την πολιτική συμμετοχή τους στα πράγματα, στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, ο μόνος τρόπος για να εκφραστείς πολιτικά ήταν το πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, μέσα στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως από τη πρώτη στιγμή που ιδρύθηκε δημιουργήθηκαν οι περίφημες φατρίες του Πατριαρχείου που ήτανε, οι φατρίες των Σέρβων, οι φατρίες των Βουλγάρων, οι φατρίες Τραπεζουντίων, οι φατρίες των Κωνσταντινοπολιτών, διότι υπήρχαν μεγάλες οικογένειες οι οποίες ήθελαν να ελέγχουν το Πατριαρχείο διότι μέσω του Πατριαρχείου θεωρούσαν ότι μπορεί να προωθούν τα συμφέροντα της δικιά τους ομάδας, υπήρχε τον Άγιο Όρος που πάντα το Άγιο Όρος είναι κάτι ξεχωριστό και εξ' αυτού πάτησε με το καλημέρα μια ιστορία η οποία διήρκησε περίπου 300 χρόνια, με το καλημέρα όμως, τι συνέβαινε δηλαδή? κάθε φατρία σκέφτηκε το εξής, ξέρετε κάθε Πατριάρχης εκλέγεται από σύνοδο, αλλά το αποτέλεσμα της εκλογής αυτής πρέπει να επικυρωθεί από τη πολιτική εξουσία, επί Βυζαντίου το επικύρωνε ο αυτοκράτορας, επί Οθωμανικής ο Σουλτάνος ο οποίος στην ουσία θεωρούσε υφιστάμενο του κατά κάποιο τρόπο το Πατριαρχείο και το αξίωμα του και εξ' αυτού οι φατρίες αμέσως σκεφτήκαν το εξής, να πάνε στο Σουλτάνο και να μιλήσουν εναντίον του Πατριάρχη, προσέξτε για πιο λόγο, ένας Πατριάρχης για να παραιτηθεί ή να αντικατασταθεί, πρέπει να συμβεί κάτι τρομερό, κανονικά θα πρέπει να πεθάνει ο προηγούμενος για να ανέβει ο επόμενος, για να αντικατασταθεί κάποιος ο οποίος είναι  εν ενεργεία Πατριάρχης πρέπει να στοιχειωθεί κάποια βαρύτατη κατηγορία εναντίον του, ότι είναι διεφθαρμένος, ότι κλέβει, ότι αδικεί, ότι είναι εχθρός, ότι έχει επαφή με εχθρικές δυνάμεις κτλ. και έτσι η κάθε φατρία σκέφτηκε το εξής παντέντο, θα πηγαίνουμε στο Σουλτάνο και αν δεν είναι δικό μου ο Πατριάρχης θα κατηγορώ ότι είναι διεφθαρμένος, ότι κάνει, ότι ράνει, τελείως τυχαία θα δώσω και ένα γερό ποσό στο Σουλτάνο, διότι όποτε ερχόσουν σε επαφή με κάποιο στέλεχος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας θεωρούνταν αυτονόητο ότι δίνεις, αυτονόητο η διαφθορά, ότι δίνεις ένα μεγάλο ποσό και ο Σουλτάνος τελείως τυχαία καταλαβαίνει πόσο διεφθαρμένος είναι ο νυν Πατριάρχης και ζητάει την αντικατάσταση του, αυτή η ιστορία πήρε διαστάσεις απερίγραπτες, μέσα στο 15ο αιώνα έρχεται ο ίδιος ο Γεώργιος Σχολάριος που ήτανε μια προσωπικότητα εξαιρετική, αλλά ήταν έντιμος άνθρωπος, ήτανε άνθρωπος που είχε θέσεις, είχε αξίες κτλ. έφυγε, τον διώξανε, ξανά μπήκε και τελικά έφυγε και έγινε μοναχός, πέθανε αν ξέρετε μοναχός στη μονή Τιμίου Προδρόμου έξω από τις Σέρρες όπου είναι και θαμμένος και το καθολικό της μονής είναι ο τάφος του, δεν άντεξε πια δεν πάει άλλο και αρχίζει μια ιστορία η οποία θα πάρει απίθανες διαστάσεις, διότι οι Πατριάρχες άλλαζαν με τέτοια ταχύτητα που τον ποίμνιο δεν ήταν βέβαιο ποιο Πατριάρχη έχει, διότι ένας Πατριάρχης ανέβαινε στο θρόνο, ώσπου να φτάσει το μήνυμα στο τάδε χωριό της Σερβίας ότι ο νυν Πατριάρχης μας είναι ο τάδε, ήταν πιθανότατα στο μεταξύ να έχει αλλάξει ο Πατριάρχης, αυτή η τόσο συχνή αλλαγή Πατριαρχών, επειδή και η ελληνική γλώσσα είναι εύπλαστη, ονομάζεται αλλαξοπατριαρχεία, δηλαδή οι ειδικοί του θέματος ρωτούν, στο 16ο αιώνα, πόσες αλλαξοπατριαρχείες είχαμε, η     κορυφαία εποχή αυτών των αλλαξοπατριαρχειών είναι ο 17ος αιώνας, στο 17ο αιώνα σε 100 χρόνια άλλαξαν 54 Πατριάρχες, δηλαδή κατά μέσο όρο ο κάθε Πατριάρχης  πατριάρχευε ενάμιση χρόνο, προσέξτε να δείτε, εδώ πρέπει να σας πω το εξής, όταν λέμε 54  αλλαξοπατριαρχείες δεν σημαίνει αναγκαστικά 54 άτομα, διότι όταν ήσουνα Πατριάρχης και άφηνες τη Πατριαρχεία σου και ανέβαινε ο Πατριάρχης της άλλης φατρίας, η δικιά σου φατρία μάζευε χρήματα για να πάρει ξανά και έτσι υπήρχαν Πατριάρχες που πατριάρχευσαν και 2 και 3 φορές, ας πούμε ο Γρηγόριος ο 5ος, ο Πατριάρχης της ελληνικής επανάστασης που είχε εκτελεσθεί, όταν εκτελέστηκε ήτανε στη τρίτη του πατριαρχεία, δηλαδή είχε χάσει 2 φορές το Πατριαρχικό θρόνο και ήτανε η τρίτη του πατριαρχεία και ήταν και η μοιραία πατριαρχία, από το 1453 έως το 1900 περίπου, πατριάρχευσαν, σε 347 χρόνια πατριάρχευσαν 159 Πατριάρχες, δηλαδή κατά μέσο όρο 2 χρόνια ο καθένας, από αυτούς δε τους 159 που δεν είναι άτομα, μπορεί ως άτομα να είναι 100, πέθαναν στο θρόνο όπως έπρεπε, 21 άτομα, οι υπόλοιποι ήτανε με αυτές τις αλλαξοπατριαρχείες, το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, όχι μόνον γινόντανε, αλλά και στα άλλα, της Αντιοχείας, αλλά η ναυαρχίδα ήταν το Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως και γινόντουσαν τα περισσότερα, αυτό δε σημαίνει ότι ήταν άνθρωποι ασήμαντοι, κάποιοι από αυτούς ήτανε άνθρωποι αξιόλογοι και να σας πω κάτι, όπως ήταν στημένος ο μηχανισμός τα πράγματα λειτουργούσαν, προφανώς δεν είχε υπάρξει αυτό το φαινόμενο, αλλά δεν είναι ότι ο μέσος χριστιανός ορθόδοξος αισθανόντανε, εντάξει θα πάω στον ιερέα θα πω το πρόβλημα μου, αυτός θα πάει στο Μητροπολίτη, στον Επίσκοπο, θέλω να πω, ότι άλλαζαν πιο γρήγορα και οι Μητροπολίτες, διότι προσέξτε να δείτε, τι συνέβαινε το ένα πράγμα φέρνει το άλλο, όταν ανέβαινες ως Πατριάρχης ήσουνα χρεωμένος μέχρι εδώ, δεν υπήρχε περίπτωση, οπότε έπρεπε να ξεχρεώσεις τους δανειστές σου και εσύ και η φατρία, που θα βρεις χρήματα? αφού ο Πατριάρχης διορίζει τους Μητροπολίτες και τους Επισκόπους, το ίδιο που συνέβαινε με αυτόν, συνέβαινε και με το διορισμό των Μητροπολιτών και Επισκόπων, δηλαδή τη θέση του Μητροπολίτη, του Επισκόπου την έπαιρναν εκείνοι που έδιναν τα περισσότερα χρήματα στο Πατριάρχη με αυτό το Πατριαρχείο είχε εισόδημα, άρα και ο Μητροπολίτης και ο Επίσκοπος είναι χρεωμένος στο          , τι είναι το επόμενο? ποιος θα χρηματοδοτήσει αυτή την ιστορία? το ποίμνιο, από το 1596 θεσπίζεται φόρος των πιστών στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, επίσημος φόρος ο οποίος πληρώνονταν και πληρώνεται κάθε έτος από κάθε χριστιανό για να συντηρηθεί ο μηχανισμός του Πατριαρχείου, ο Σουλτάνος βέβαια, προσέξτε εδώ έχουμε δύο πλευρές διεφθαρμένες, διότι αν ο Σουλτάνος ήταν σωστός ηγεμόνας θα έλεγε, κύριοι τι το κάναμε εδώ πέρα? έρχεστε κάθε δεύτερη μέρα, δεν υπάρχει διοικητικός μηχανισμός για αυτό? κανονικά η ανώτατη εξουσία έπρεπε να το σταματήσει αυτό το πράγμα και αντί να το σταματήσει, έκανε ντουμπεκί και σφύριζε ανέμελα, αποτέλεσμα, το 1714 επειδή πήγαιναν και ερχόντουσαν τόσο συχνά, είπε ο Σουλτάνος, βρε παιδιά δε το κάνουμε τακτικό το πράγμα, να μου πληρώνετε κάθε χρόνο ένα εθνόσημο να τελειώνουμε, προσέξτε να δείτε τώρα, όταν έγινε Πατριάρχης ο Γρηγόριος Γεννάδιος Σχολάριος του δόθηκε το περίφημο τεάχ στο οποίο λέει ότι ο Πατριάρχης, δεν πληρώνει φόρους, είναι απαλλαγμένος φόρων κτλ. κανονικά επομένως δεν πρέπει να παίρνει κανένα φόρο, όμως το 1714 τελικά το Πατριαρχείο πληρώνει κάθε χρόνο ένα  ποσό, εδώ υπάρχει ένα παιχνίδι, οι χριστιανοί λένε, να βαρεθήκανε οι Οθωμανοί το πράγμα, ήδη η τουρκική πλευρά λέει πήρατε τα χρήματα, καταλαβαίνετε, εδώ είναι δύο πλευρές που η κάθε μια είναι ανίκανη, το πρόβλημα είναι ότι τα οικονομικά του Πατριαρχείου ήταν μονίμως σε δεινή κατάσταση, όταν λέμε μονίμως κάτι μου θυμίζει, λοιπόν προσέξτε να δείτε τώρα πως μπορούσε το Πατριαρχείο να βοηθά τα οικονομικά του? πρώτον έβαλε φόρους στους πιστούς από το 1596 και μετά κάθε πιστός πλήρωνε φόρο κάθε χρόνο, δεύτερο αυξήθηκαν πάρα πολύ οι εισφορές, δηλαδή έφευγαν ομάδες ιερωμένων, μοναχών, κυρίως, οι οποίοι περιφέρονταν σε όλη την οθωμανική αυτοκρατορία, πηγαίνανε από χωριό σε χωριό, από πόλη σε πόλη, κυρίως σε πλουσίους κτυπούσαν τις πόρτες και μιλούσαν στο ποίμνιο την ώρα της κυριακάτικης λειτουργίας και ζητούσανε να ενισχυθεί το Πατριαρχείο, επίσης παρόμοιες ομάδες έπαιρναν από μοναστήρια εικόνες που θεωρούνταν πολύ σπουδαίες και γίνονταν περιφορές εικόνας σε όλη την αυτοκρατορία για να υπάρχει ένα εισόδημα, οστά επίσης Αγίων περιφέρονταν κτλ. αλλά εκείνο που έκανε τη διαφορά, ήταν η πώληση συγχωροχαρτιών, στη περίοδο της τουρκοκρατίας πουλήθηκαν εκατομμύρια συγχωροχάρτια και τα συγχωροχάρτια ήτα δύο ειδών, τα εξής πέντε, υπήρχαν συγχωροχάρτια για τους τεθνεότες, συγχωροχάρτιαγια τους ζώντες, το Πατριαρχεία που πουλούσαν τα περισσότερα συγχωροχάρτια ήταν το Κωνσταντινουπόλεως και το Ιεροσολύμων, αλλά το Πατριαρχείο το οποίο είχε τη μακρύτερη δράση σε αυτό το τομέα είναι της Αντιοχείας το οποίο πούλησε την τελευταία παρτίδα συγχωροχαρτιών το 1957, είχαν δικά τους τυπογραφεία, τα συγχωροχάρτια στον 15ο και 16ο αιώνα ήτανε χειρόγραφα, τα έγραφαν μοναχοί επιτελείο, αφήνανε κενό για το όνομα και από κάτω το υπέγραφε ο Πατριάρχης μαζικά, χιλιάδες, τα έπαιρναν οι διανομείς των συγχωροχαρτιών και σπείρονταν σε όλη την αυτοκρατορία και εκτός αυτοκρατορίας και στη Ρωσία γιατί ήταν περιζήτητα τα συγχωροχάρτια και στη Ρωσία και υπήρχαν άλλες τιμές για συγχωροχάρτια πλουσίων, άλλες μεσαίων και άλλες για φτωχούς και τα συγχωροχάρτια έχουν και άλλη μορφή αν τα δείτε, των πλουσίων είναι με χρυσόσκονη επάνω, βέβαια κοστίζανε πολύ, των φτωχών ήτανε απλά, υπάρχει μελέτη του Φίλιππου Ηλιού ιστορικού που λέει για τα συγχωροχάρτια, πήγε στα αρχεία, βρήκε στοιχεία και έγραψε όλα τα σχετικά για τα συγχωροχάρτια και προσέξτε να δείτε, αργότερα τα Πατριαρχεία απέκτησαν τυπογραφεία οπότε είναι υπογραφημένα, αλλά η υπογραφή είναι χειρόγραφη και αυτά τα έπαιρναν οι διανομείς συγχωροχαρτιών οι οποίοι πηγαίνανε παντού, κυρίως στη κυριακάτικη λειτουργία, εξηγούσαν ότι φτάσανε τα συγχωροχάρτια κτλ. και πουλιόνταν και τα κατέγραφαν, ο Ηλιού βρήκε τέτοιες καταγραφές, μια τέτοια θα σας διαβάσω, είναι από τη Χίο, 1725 Αυγούστου 20, αφιχθημεν εις το χωρίο Σουλτανά και κάναμεν αγιασμό και ομιλήσαμε και βάλαμεν      , εμοιράσαμε στους συχωριανούς συγχωροχάρτια 57 εξ' ων ελάβομεν γρόσια 43 και εμεινε να μας δάσουν και τα λοιπά, υπήρχε βερεσές εκεί, και εστείλαμεν ύστρον το παπαθεήσιον και έδωσε συγχωροχάρτια 10 και μας έφερε γρόσια 10, απήλθομεν στο μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων, ο ηγούμενος Ντατουράγια, είναι ισπανικά τάλληρα, δηλαδή ακριβό και από συγχωροχάρτια των πατέρων γρόσια 3, είτα ανέβημεν εις τον Άγιον Μηνά εικούσαμε την ιερά λειτουργία, εδόκαμεν συγχωροχάρτια 20 και ελάβομεν γρόσια 19, μετά πήγαμεν στο Βόλο, υπάρχουν ένα σωρό καταγραφές, αλλά το ενδιαφέρον είναι το εξής, εδόκαμεν χωριστά εις τους λιθοκόπτους για να φέρουν πέτρα εις το πηγάδι της Αγίας Κυριακής συγχωροχάρτια 12, δηλαδή τους εργάτες τους πλήρωσαν με συγχωροχάρτια, επειδή ήταν τόσο δεινή η οικονομική κατάσταση του Πατριαρχείου, το Πατριαρχείο συνεχώς απευθυνόντανε στα θεοφρουρητα ρουσφέτια, δηλαδή στις συντεχνίες που υπήρχανε στη Κωνσταντινούπολη και ζητούσε βοήθεια οικονομική, οι άνθρωποι των συντεχνιών ήταν νοικοκυραίοι άνθρωποι με μεγάλο σεβασμό στο Πατριαρχείο και έδιναν ότι μπορούσαν να βοηθήσουν, αλλά μια, δύο, τρεις, εκατό σαράντα, κάποια στιγμή οι συντεχνίες μαζευτήκανε και είπανε, δεν πάει άλλο, πόσο, συνεχώς, δεν πάει άλλο και πήγανε στην ιερά σύνοδο και είπανε, θα σας βοηθούμε αλλά δεν πάει άλλο, τι ζητούμε? θέλουμε να συμμετέχουμε στα οικονομικά του Πατριαρχείου, εμείς θα το λύσουμε, εμείς ξέρουμε από οικονομικά, είμαστε στην αγορά, της πιάτσας άνθρωποι είμαστε, θα κυττάμε τα έσοδα και τα έξοδα και θα ξέρουμε που πάει το καράβι, δεν μπορούμε άλλο πια και δεύτερον ζητήσανε συμμετοχή στην εκλογή του Πατριάρχη, οι συντεχνίες της Κωνσταντινουπόλεως, 100 συντεχνίες από τα μέσα του 18ου αιώνα απαίτησαν και το πήρανε, να συμμετέχουν στην λειτουργία του Πατριαρχείου, μόλις έγινε αυτό, άρχισαν αμέσως να μειώνονται οι αλλαξοπατριαρχείες, όχι ότι έληξαν και τα οικονομικά να πάνε καλύτερα και οι συντεχνίες της Κωνσταντινουπόλεως μπήκαν βαθιά δηλαδή στο Πατριαρχείο, πάει τελείωσε με απόφαση, για 100 περίπου χρόνια, μέχρι το 1860 μετέχουν σε όλες αυτές τις διαδικασίες και χάρις σε αυτό αλλά και σε άλλες εξελίξεις πια μετά το 1850 αρχίζει το Πατριαρχείο και μπαίνει σε μια σειρά, δηλαδή πια οι Πατριάρχες δηλαδή αυτό που περιμένει κανείς, αυτό δεν μειώνει τη προσφορά του Πατριαρχείου, είναι εντυπωσιακό σε όλους αυτούς τους αιώνες το Πατριαρχείο και η εκκλησία και οι ιερείς ήταν σε όλα, βοηθούσανε σε όλα, βέβαια μπορούσε σήμερα ο σκοπός να είναι αυτός μεθαύριο δεν θα είναι, δηλαδή είχε γίνει τόσο πολύ μακρόχρονη αυτή η ιστορία που δε σε εντυπωσίαζε, ούτε τρόμαζες ότι ο Πατριάρχης μπορεί να μην είναι ο ίδιος, ο Πατριάρχης είναι Πατριάρχης, θέλω να πω, ήτανε 300 χρόνια δύσκολα, αλλά οι συντεχνίες βάλανε πλάτη, ποιοι άλλοι βάλανε πλάτη? οι Φαναριώτες, οι οποίοι επίσης είχανε μεγάλη δύναμη, διότι δεν γίνεται, μπήκανε δηλαδή πολλοί άνθρωποι από άλλα στρώματα και το πράγμα βοηθήθηκε...........

Αντέχοντας στο Χρόνο - Ιστορία του Νέου Ελληνισμού (13ος - 19ος Αιώνας) Επ. 20

 Η Οθωμανική αυτοκρατορία είχε κάνει εξ' αρχής εμπορικές συμφωνίες με Βενετούς, Γενοβέζους, αλλά όχι σε πλήρεις, δηλαδή ήταν πρόχειρες συμφωνίες, τώρα το 16ο αιώνα υπογράφονται οι περίφημες δύο ομολογίες  εξάρτησης  έτσι ονομάζονται που είναι επίσημες, οργανωμένες συμφωνίες, περιλαμβάνουν με λεπτομέρεια, τις δράσεις των εμπόρων ένθεν και ένθεν, οι πρώτες ομολογήσεις υπογράφονται μεταξύ Γαλλίας και Οθωμανικής αυτοκρατορίας, η Γαλλία ήταν η μεγάλη σύμμαχος των Οθωμανών, η χώρα που συνδέθηκε με την Οθωμανική αυτοκρατορία από τον 16ο αιώνα μέχρι και το τέλος του 18ου αιώνα για 200 χρόνια η Γαλλία ήταν σύμμαχος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ακολουθούν ομολογήσεις με την Αγγλία, οι ομολογήσεις με την Ολλανδία, με τη Δανία και αργότερα και με τη Ρωσία κτλ. και έτσι, τι σημαίνει αυτό? έρχονται και εγκαθίστανται στη Κωνσταντινούπολη πρεσβευτές, δημιουργούνται Πρεσβείες και η Κωνσταντινούπολη στέλνει Πρεσβείες, εδώ μιλάμε για ποιότητα συνεύρεσης συμφωνιών και ταυτοχρόνως δίνεται η δυνατότητα στις χώρες αυτές που στήνουν Πρεσβείες να δημιουργήσουν προξενεία σε σημεία της οθωμανικής αυτοκρατορίας που κρίνουν ότι θα είναι χρήσιμα για τη δράση των εμπόρων τους ανάλογα με τα προϊόντα που φορτώνουν κτλ. κτλ. κτλ. αυτή τώρα η πραγματικότητα θα βοηθήσει την ανάπτυξη της ισότητας εμπορευομένων μεταξύ των χριστιανών ορθοδόξων και ιδιαιτέρως των Ελλήνων και των Βλάχων Ελλήνων που είναι ορεινοί πληθυσμοί για τον εξής λόγο και ποιος θα γίνει πρόξενος? κατά κανόνα θα γίνει πρόξενος κάθε εντόπιος που ξέρει τα πράγματα, ανάλογα με τη χώρα, κάποιες χώρες ήθελαν μόνο δικούς τους ακόμη και αν ερχόντανε ένας δικός τους, Άγγλος, Ολλανδός κτλ. δεν ήξερε τα πράγματα και επομένως είχε ανάγκη από άτομα που θα πλαισιώνουν τη λειτουργία του Προξενείου, δεν υπήρχε περίπτωση τέτοια πλαισίωση των Προξενείων με άτομα ντόπια, προβλέπεται μέσα στις διαμολογήσεις και όποιος ντόπιος ήτανε υπήκοος της οθωμανικής αυτοκρατορίας και μισθώνεται από ένα Προξενείο, προβλέπεται όπως σας είπα στις διαμολογήσεις, ονομάζεται περακλή, περά θα πει, ένα είδος εγγράφου, στα τουρκικά κλη θα πει μένει, είναι κάτι που έχει τυρί, οι περακλήδες λοιπόν, τους είχαν δώσει μπεράτι με το οποίο κατά κάποιο τρόπο μετατρέπονταν κάτι σαν ανάμεσα δε υπήκοο της χώρας στο Προξενείο στο οποίο βρίσκονταν και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και είχανε διάφορα προνόμια εξ' αυτού που δεν είχε ο μέσος άνθρωπος, αυτοί ήτανε οι προξενικοί περακλήδες, τα άτομα που προσλαμβάνονταν στα Προξενεία, οι Πρόξενοι είχαν πολύ πιο πολλά, γιατί τα Προξενεία προσλάμβαναν ανθρώπους? κυρίως πάντα ντόπιους, γιατί? όταν έρχεται το ξένο καράβι να φορτώσει, ξέρετε, θέλει να το περιμένουν τα προϊόντα, δεν πάει το πλοίο στη Θεσσαλονίκη, έρχεται από τη Μασσαλία να φορτώσει 20 τόνους τομάρια και πάει στη Θεσσαλονίκη αφήνει το πλοίο ο καπετάνιος στη Θεσσαλονίκη και αρχίζει να γυρίζει και να τρέχει ο Γάλλος να βρει τα τομάρια, να ανεβαίνει στα βουνά της Μακεδονίας, ψάχνει τους κτηνοτρόφους, δε γίνεται, δε γίνεται, πάει το έκλεισε το μαγαζί, γενικά το εμπόριο θέλει ταχύτητα, κάθε λεπτό μετράει, βέβαια την εποχή εκείνη, δεν ξέρω αν έχετε μιλήσει με καπετάνιο σημερινό, οι ναυτικοί πια δεν πιάνουν καν τα λιμάνια πια, κάποτε οι ναυτικοί έμεναν στα λιμάνια, ξέρω εγώ, κάποιες μέρες, τώρα δεν μένουν καν, είναι τόσο γρήγορα τα μέσα που φορτώνουν - ξεφορτώνουν, μέσα σε 3 ώρες φεύγουνε, τα τεράστια τα κοντέϊνερ τοποθετούνται, έρχονται τα άλλα τοποθετούνται και έφυγε το καράβι γιατί κάθε ώρα μετράει, διάβαζα σε κάποια οικονομική, έχω χάσει το μυαλό μου, κάθε ώρα σε ένα από αυτά τα πλοία είναι μερικές χιλιάδες ευρώ, εκείνη την εποχή επίσης πίεζε ο χρόνος αλλά δεν υπήρχαν τα μέσα οι άνθρωποι, αλλά δηλαδή τι ήθελε τώρα το προξενείο, τι δουλειά έκανε το προξενείο, έπαιρνε μήνυμα με κάποιο τρόπο από ένα καπετάνιο ότι εγώ θα βρεθώ στη Θεσσαλονίκη στο δεύτερο μισό του Απριλίου και θέλω να φορτώσω 20 τόνους τομάρια, τι θα έκανε τώρα, ποιος θα τα έφερνε αυτά τα τομάρια? κάποιος ντόπιος, συμφωνούμε? γιατί ξέρει το τόπο, τη γλώσσα που θα πάει στους κτηνοτρόφους και πρέπει να το προετοιμάσει, ποιον θα διαλέγατε εσείς για αυτή την ιστορία, έναν Τούρκο? δεν θα διαλέγατε Τούρκο, γιατί ο Τούρκος δεν θα ανεβεί μόνος του στα βουνά, δεν υπάρχει Τούρκος στα βουνά     ,δεύτερο ένα Εβραίο? καλή ιδέα αυτή, αλλά οι Εβραίοι είναι λίγο πιο δύσκολο επειδή πάνω στα βουνά μόνοι τους, υπάρχει ένα κλίμα       , οπότε που κινούμαστε? στους χριστιανούς ορθοδόξους και μάλιστα σε αυτούς των οποίων η γλώσσα ομιλείται ευρύτερα, ποια είναι αυτή η γλώσσα? τα ελληνικά, έτσι οι Έλληνες και οι Βλάχοι αλλά μόνο οι ελληνόγλωσσοι, αλλά Βλάχοι δίγλωσσοι, Αρβανίτες δίγλωσσοι, Αρβανιτόβλαχοι δίγλωσσοι ήταν οι κατάλληλοι και μάλιστα των ορεινών περιοχών, γιατί αυτοί ήξεραν το πήγαινε-έλα, ανέβαιναν, φορτώνανε, ξέρανε τα μονοπάτια, φτάνανε πίσω και αυτό βοήθησε, είμαστε στο 16ο αιώνα, βοήθησε δεκάδες ανθρώπων, δεν λέω πάρα πολλούς, αλλά δεκάδες ανθρώπων να μπουν στο εμπόριο ως μεσάζοντες των ξένων πλοίων και των ξένων εμπόρων, καθώς περνούσε ένας καιρός και αυτοί γίνονταν πιο έμπειροι και έρχονταν σε επαφή με τον Άγγλο, με το Γάλλο, με τον Ολλανδό έμπορο, μαθαίνανε καλύτερα το εμπόριο γιατί και αυτό ήταν ανωτάτη εμπορική σχολή αυτή η ιστορία, μάθαινες στη πράξη πως γίνεται το εμπόριο, μάθαιναν και κάποια γλώσσα, δεν λέω ότι μαθαίνενε γαλλικά, αλλά φράσεις, δεν χρειάζεται να μιλήσεις για τον Αριστοτέλη στα γαλλικά, αλλά να μάθεις 10-15 φράσεις που ήτανε χρήσιμες, φόρτωσες-ξεφόρτωσες, τι μένει να φορτωθεί, πόσα χρωστάμε, τα μαθαίνεις και κινήσε, το αποτέλεσμα ήταν ότι μέσα στο 16ο αιώνα και ιδιαίτερα τον 17ο αιώνα, άτομα είχαν αρχίσει αυτή την διαδικασία και εκπαιδευτεί και ήταν ο κυρ Μήτσος και ο κυρ Κίτσος, έχοντας εκπαιδευτεί, αποκτούσανε αυτοπεποίθηση και στο μυαλό πέρασε στη κρίση, γιατί δεν στήνω μια δικιά μου επιχείρηση? ξέρω από που θα ξεκινήσω και άρχισε να υπάρχει μια τέτοια τάση ανεξαρτήτων πια εμπόρων που βοηθήθηκε αυτή από τις εξής εξελίξεις, η Οθωμανική αυτοκρατορία τον 17ο αιώνα, πρώτα πρώτα το 16ο αιώνα είναι μια αυτοκρατορία που έχει περάσει το κύρος της παγκοσμίως και ανάμεσα στα άλλα, έχει συνδέσει επαφές με την Ιταλία, πλοία πάνε και έρχονται από την Ιταλία, επίσης με την Ιταλία είμαστε πολύ κοντά, μονίμως η ιστορία μας συμπλέει με την Ιταλία, λοιπόν η Ιταλία είναι ο τόπος με τον οποίο έχουμε τεράστιες επαφές από την αρχαιότητα, στην αρχαιότητα η Ιταλία ήταν Ελλάδα, μίλαγαν ελληνικά, ετρουσκικά μίλαγαν από το κέντρο και πάνω, σταδιακά βέβαια αφομοιώθηκαν οι Ετρούσκοι και όλα αυτά, αλλά ελληνικοί πυρήνες στην Ιταλία έμειναν πάντα και συνεχώς με κάποια ευκαιρία Έλληνες έφευγαν είτε για να διασωθούν από ένα κακό, είτε για λόγους εμπορίου, δεν υπήρχε ευκολότερη πρόσβαση από την Ιταλία, από τα δυτικά μας παράλια δηλαδή η Ιταλία είναι η πιο κοντινή Ευρώπη και είναι και θαλασσινή η απόσταση που σε αυτό είχαμε επίδοση, στον 16ο αιώνα έχουν ήδη αρχίσει πλοία ελληνικά να μεταφέρουν εμπορεύματα προς την Ιταλία, η Οθωμανική αυτοκρατορία παρουσίασε μεγάλη ποικιλία ειδών προς εξαγωγή, ήτανε παράδεισος ειδών προς εξαγωγής γιατί παρήγαγε, μπαμπάκι, μπαμπάκι της Αιγύπτου, μπαμπάκι της Θεσσαλίας, μπαμπάκι της Μακεδονίας, καπνά, μερικά από τα καλύτερα καπνά του κόσμου, στην Θράκη, στη Μακεδονία, στη Θεσσαλία, δημητριακά, είχε πάρα πολλά δημητριακά στη Θεσσαλία, στη Μακεδονία, στη Θράκη, στη Βλαχία, στη Μολδαβία, στη Μαύρη Θάλασσα υπάρχει θάλασσα και κατ' εξοχήν χώρος  δημητριακών, μάλιστα έχει το πιο κατάλληλο κλίμα για δημητριακά στο κόσμο, αυτή η περιοχή στη Μαυρή Θάλασσα έχει μια ποικιλία σιτηρών που είναι κατάμαυρη και έχει τόσα συστατικά που δεν υπάρχει πουθενά αλλού, πάντα η Μαύρη Θάλασσα εξήγαγε μετάξι, μέλι το μέλι της αυτοκρατορίας, κρασιά, τα ελληνικά νησιά ήταν περίφημα για τα κρασιά τους, η Σάμος, η Χίος, όλα τα νησιά εξήγαγαν, τα παράλια κτλ. άπειρα δέρματα και κυρίως τόνους, τόνους βελανίδης, ξέχασα να σας το πω, το βελανίδι από τα βουνά και τα βουνά μας όπως και τα βουνά της Βαλκανικής έχουνε δάση βελανιδιών, το πουρνάρι ήταν βελανιδιά, θάμνος, γιατί το βελανίδι που εξάγονταν όπως σας είπα, τόνοι, ολόκληρα πλοία για τη βυρσοδεψία, εκείνη την εποχή η επεξεργασία δερμάτων είχε ανάγκη από βελανίδια, το βελανίδι έχει φαίνεται μια σύσταση, μια ουσία που το κάνανε σαν σκόνη και το βάζανε, το ρίχνανε στα δέρματα έχουν πάρα πολλά υλικά που πρέπει να φύγουν πριν από την τελική επεξεργασία και το βελανίδι είναι το ιδανικό, σήμερα πια προφανώς έχει αντικατασταθεί από χημικά, γερμανικά ήτανε ένα γιατί η μεγαλύτερη βιομηχανία στο κόσμο τα έχει η Γερμανία εδώ και αιώνες, άλλος ένας λόγος που τα ορεινά εξήγαγαν γιατί τα πουρνάρια είναι στα ορεινά, λοιπόν αυτά τα προϊόντα ήταν περιζήτητα, οπότε, πρέπει να σας πω ότι και μέχρι το 19ο αιώνα, η Οθωμανική αυτοκρατορία εξήγαγε προϊόντα μεγαλύτερης αξίας από προϊόντα που εισήγαγε, ήτανε ένας γίγαντας του εμπορίου γιατί περιελάμβανε πολλές περιοχές, άμα έχεις την Αίγυπτο, άμα έχεις τα Βαλκάνια, άμα έχεις τη Μαύρη Θάλασσα, τι άλλο θες? γιατί σας το λέω αυτό? διότι αυτές οι εξαγωγές το 16ο αιώνα κατά κύριο λόγο γίνονταν με πλοία προς την Ιταλία, ντόπια πλοία, τα καραβάνια, οι έμποροι τότε, φεύγανε, φορτώνανε μουλάρια και προσέξτε δεν φόρτωνες μόνος σου μουλάρια, να είσαι μόνος σου και να φορτώνεις 10 μουλάρια, δεν γίνεται να τα βγάλεις πέρα μόνος σου, διότι άμα σε πάρουν χαμπάρι οι ληστές ότι είσαι μόνος σου, τέλειωσες, για αυτό συνενοηγιόσουνα με άλλους και φεύγανε καραβάνια και πολύ βοηθούσε σε αυτό τα χάνια, υπήρχαν χάνια σε κάθε τόσο, εκεί έφτανες, έκανες μια στάση, τις περισσότερες φορές κοιμόσουνα χαμές, στο έδαφος, αλλά όποτε εύρισκες χάνι ήτανε θεός, γιατί σε  αυτά συναντούσες και άλλους και έλεγες, εσύ προς τα που πας, α! και εγώ προς τα εκεί πάω, τα καραβάνια μπορούσανε να είναι μεγάλα, εκατοντάδες ζώα και να πηγαίνουνε γιατί ήταν ασφάλεια να είσαι  πολλοί μαζί, η ανάπτυξη σε αυτού του ναυτικού εμπορίου με την Ιταλία βοήθησε τις ακτές της δυτικής Ελλάδας να παρουσιάσουν ναυτικό και σταδιακά και διάφορα νησιά και παράλληλα να ακούς αυτή την ιστορία, θα σας σοκάρουν αυτό που θα σας πω, αλλά ο περίφημος, είμαστε χαρούμενοι άνθρωποι, ο Νταϊάν Στογιάνοβιτς που σας τον είχα αναφέρει, Έλληνας-Σέρβος βαλκανιολόγος, έχει γράψει ένα άρθρο το οποίο είναι κλασικό και ο τίτλος του αυτού του άρθρου είναι, ο κατακτητής ορθόδοξος βαλκάνιος έμπορος και σε αυτό το άρθρο του πραγματεύεται το πως οι πραγματευτάδες, έμποροι, Έλληνες, Βλάχοι, Σέρβοι κατά κύριο λόγο έγιναν κατακτητές, δηλαδή είχαν τόσο μεγάλη δράση που σταδιακά ξέφυγαν από τα προηγούμενα κοινωνικά πλαίσια και έγιναν, μπήκαν σε άλλο στρώμα, αυτή η εξέλιξη ήτανε πεντακάθαρη στο 18ο αιώνα, ο 18ος αιώνας είναι ο χρυσός αιώνας του βαλκάνιου πραγματευτή και του βαλκάνιου ναυτικού, αν έχουμε μια πρωτιά στο κόσμο με θετικό πρόσημο εννοώ, είναι η ναυτιλία μας, η Ελλάδα κάθε χρόνο είναι η μεγαλύτερη δύναμη της εμπορικής ναυτιλίας στο κόσμο και φέτος, δεν υπάρχει, καμιά φορά είναι δεύτερη ή τρίτη, αλλά όλοι ξέρουνε ότι οι Έλληνες πλοιοκτήτες παίζουνε με τις σημαίες και απλώς είναι τυχαίο αυτή τη χρονιά να μην είναι, δεν υπάρχει χώρα πιο ισχυρή από την Ελλάδα στην εμπορική ναυτιλία, τα γραφεία βρίσκονται στο Σίτι του Λονδίνου, αλλά είναι  ελληνόκτητα, τι θέλω να πω, η αξία αυτού του θρύλου που είναι η Ελλάδα εμπορικά, ο θρύλος της ελληνικής ναυτιλίας στήθηκε στη περίοδο της τουρκοκρατίας στην αναγέννηση της ναυτιλίας, η αναγέννηση της ναυτιλίας μας ξεκίνα το 16ο αιώνα όπως σας είπα και κορυφώνεται στο 18ο αιώνα σε διάφορα στάδια, ποιοι λόγοι βοήθησαν και το στεργιανό εμπόριο και το ναυτικό, 2-3 σας ανέφερα τον Νταϊαν Στογιάνοβιτς και δεν σας ανέφερα το άλλο με το οποίο θα πάθετε τη συγκοπή, σε αυτό το άρθρο του ο Στογιάνοβιτς λέει τη περίφημη φράση, η νίκη των Οθωμανών στην ανατολική Μεσόγειο σήμαινε τη νίκη των εντοπίων εμπόρων και ναυτικών απέναντι στη μακροχρόνια μονοπωλιακή υπεροχή των δυτικών πόλεων και ιδιαιτέρως των Ιταλικών διότι όπως είχαμε πει, η Βενετία, η Γένοβα και οι ιταλικές πόλεις από τον 11ο αιώνα είχαν πάρει στα χέρια τους το εμπόριο της ανατολικής Μεσογείου και είχαν συντριβεί εντόπιοι έμποροι και ναυτικοί, έληξε αυτό το πράγμα και επί Οθωμανική αυτοκρατορία είδε, κατενίκησε, τέλειωσαν οι Γενοβέζοι και οι Βενετοί τους νικούσανε την μια μετά την άλλη και φυσικά δεν έπαψαν να εμπορεύονται οι Βενετοί και οι Γενοβέζοι αλλά όχι με τα προνόμια των Κομνηνών που είχαν εμπορευόμενοι, αποτέλεσμα ήταν πια να μπορούν οι ντόπιοι να βγουν στη ρούγα και να επιχειρήσουν εμπορικά, άλλος πετύχαινε, άλλος δεν πετύχαινε και πολλοί επέτυχαν και τότε άλλαξε η εικόνα στη ζωή τους, η οικονομική ζωή των εμπόρων και των αστικών ευνοήθηκε πολύ, ποιανών δεν ευνοήθηκε? των γεωργών, οι γεωργοί μετά στη παρακμή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, δεν θέλω αυτό να το ξεχάσουμε, γιατί οι γεωργοί είναι μεγάλο ποσοστό, στη παρακμή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας οι γεωργοί είδαν τη τύχη τους να επιδεινώνεται σαφώς, γιατί? γιατί έγιναν τα τσιφλίκια, οι φόροι στην ουσία κτλ. αντιθέτως  οι  εντατικοί μετακινούμενοι έμποροι και ναυτικοί είχαν μεγάλες ευκαιρίες τις οποίες και άδραξαν, τότε αν έχετε πάει στις Σπέτσες θα έχετε δει τα σπίτια ναυτικών που είναι το καθένα 20-30 δωματίων με χρυσές οροφές, αν έχετε πάει στα Αμπελάκια θα έχετε δει τα αρχοντικά, αν έχετε πάει στη Καστοριά, στη Βέροια, στη Νάουσα, στη Σιάτιστα, στη Κοζάνη σε αυτές, αφήστε δε που τα γκρεμίσαμε, εκατοντάδες αρχοντικά τα γκρεμίσαμε με καταπληκτικά, οροφές, αριστουργήματα και τα κάναμε πολυκατοικίες του 50 και έχουν μείνει ελάχιστα αρχοντικά, στη Καστοριά κάποια, στη Βέροια κάποια, στη Σιάτιστα λίγα περισσότερα για να θυμήζουν το θρύλο των Ελλήνων εμπόρων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας με χρυσές οροφές, με δωμάτια και κοινούς χώρους, με ζωγραφιές της Βιέννης και της Κωνσταντινούπολης ολόγυρα και με τζάκια καλιτεχνημένα κτλ. τώρα έχουν μείνει λίγα και τα δείχνουμε σαν μουσιακά, ενώ θα μπορούσαμε να έχουμε ολόκληρες πόλεις.

Εντάξει στη Ρουμανία Έλληνες έμποροι χιλιάδες εκεί, το λέω αυτό, διότι τα νεοελληνικά, προσέξτε να δείτε, η Οθωμανική αυτοκρατορία πρώτα πρώτα απομάκρυνε τις ειδικές ομάδες που είχανε πρόσβαση στο εμπόριο και έτσι άφησε το πεδίο και για τους δικούς της υπηκόους, δεύτερον, κάτι που έπαιξε στα πράγματα ρόλο μεγάλο είναι ότι στο 16ο αιώνα που είναι ο κορυφαίος αιώνας της αυτοκρατορίας, η Οθωμανική αυτοκρατορία κατέκτησε όλη τη Μαύρη Θάλασσα, δηλαδή τι εννοώ? η Μαύρη Θάλασσα είναι αυτή, έτσι, όλες οι περιοχές γύρω από τη Μαύρη Θάλασσα έγιναν Οθωμανικές, άρα η Μαύρη Θάλασσα έγινε Οθωμανική λίμνη όπως λεγόντανε, αφού ολόκληρη η Μαύρη Θάλασσα έγινε οθωμανική, οι Οθωμανοί αποφάσισαν ότι δεν περνάει κανείς από το Βόσπορο προς ή από τη Μαύρη Θάλασσα αν δεν είναι υπήκοος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, δηλαδή ξένα πλοία μη οθωμανικά δεν επιτρέπονταν να περάσουν το Βόσπορο, από το 1592 έως το 1783 για 200 χρόνια, ο Βόσπορος είναι κλεισμένος σε κάποια άλλα πλην οθωμανικού, το εμπόριο της Μαύρης Θάλασσας είναι πολύτιμο.

Ο Μέγας Πέτρος νίκησε εδώ σε ένα θύλακα στη θάλασσα του Αζόφ, η Μεγάλη Αικατερίνη είναι αυτή που διεμβόλησε τελικά, για αυτό μιλάμε για το 1700τόσο τότε είναι οι ρωσοτουρκικοί πόλεμοι και έληξε, σωστά? προσέξτε να δείτε, η Μαύρη Θάλασσα παράγει πακτωλό εμπορευμάτων τα οποία επιθυμούν πάρα πολύ οι ξένοι έμποροι, οι ξένοι έμποροι όμως δεν μπορούν να περάσουν το Βόσπορο, άρα που μπορούν να φορτώσουν τα προϊόντα της Μαύρης Θάλασσας? στη Κωνσταντινούπολη ή σε άλλα λιμάνια που είναι προς το Αιγαίο, επομένως κάποιος πρέπει με πλοία να μπει στη Μαύρη Θάλασσα να φορτώσει και να τα φέρει προς τα πίσω, ποιος έχει πλοία? ποιος ξέρει από θάλασσα? εδώ ευνοήθηκε πάρα πολύ το ελληνικό ναυτιλιακό στοιχείο το οποίο ξεκινούσε στον 16ο και στο 17ο αιώνα με μικρά πλοιάρια, πήγες, έπαιρνες, είχες κέρδος έκανες λίγο μεγαλύτερο το πλοίο σου, είχες κέρδος, λίγο μεγαλύτερο το πλοίο σου και σταδιακά αυξήθηκε ο αριθμός των εμπορευομένων στην ναυτιλία και αυτό βοήθησε πάρα πολύ την εκτίναξη της ναυτιλίας στο 18ο αιώνα, στο 18ο αιώνα σπάσαν τα κοντέρ πια, σας λέω ότι το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα η Ύδρα το έχω ξανά πει, είχε πιο πολλά νηολογημένα πλοία από τη Μασσαλία της Γαλλίας, η Ύδρα είχε εκατοντάδες πλοία, οι Σπέτσες, είναι και άλλες περιοχές, το Λιτόχωρο στη Μακεδονία, δεν είναι μόνο νησιά, το Άσσος Κυνουρίας είχανε ναυτικούς, μπήκανε στο ναυτικό παιχνίδι πολλοί, γιατί δινόντανε ευκαιρία για πολλούς και δεύτερον μέσω της  συρμαγιάς που είχαμε πει, μπορούσες εσύ και εγώ και ο κυρ Μήτσος και ο κυρ Κίτσος με λίγα κεφάλαια να στήσουμε μια επιχείρηση δεν χρειαζόντανε να είμαστε Ωνάσης, καταλάβατε, αυτό ήτανε που έκανε τις διαφορές, το άλλο που βοήθησε τη ναυτιλία επίσης, εκτός από αυτό το καταπληκτικό πράγμα για 200 χρόνια να περνάς μόνο εσύ και προσέξτε, όταν σταμάτησε το πράγμα το 1783 ξκαι πια έληξε γιατί οι Ρώσοι είχαν νικήσει τους Τούρκους και τώρα πια κατέλαβαν εδάφη αυτοί, αυτό που είναι σήμερα Ουκρανία, άρα δεν μπορούσε η Τουρκία να κρατάει κλειστό το Βόσπορο, έτσι άνοιξε το Βόσπορο αναγκαστικά, αλλά είχε υπογραφεί και η συνθήκη του     εν τω μεταξύ, οπότε πάλι οι Έλληνες ναυτικοί είχαν την ευκαιρία να έχουν πάρα πολύ καλή πρόσβαση στα ρωσικά λιμάνια όταν έβαζαν τη ρωσική σημαία, άλλοτε βάζανε την Οθωμανική, άλλοτε τη ρωσική ανάλογα με το λιμάνι που θα πήγαιναν και έτσι θα είχαν καλύτερα τέλη, πλήρωνες λιγότερα τέλη, δεύτερο κάτι που βοήθησε πολύ το εμπορικό ελληνικό ναυτικό και μιλάμε για το εμπορικό ναυτικό στην διάρκεια της οθωμανικής αυτοκρατορίας, περίμενες να έρθει η τάξη για να μπορείς να κάνεις με Αρβανίτες, οι Σπετσιώτες και οι Υδραίοι ήτανε Αρβανίτες αλλά και πάντα ξέρανε από τα αρχεία της Μασσαλίας  με τις εγγραφές των πλοίων που έμπαιναν στη Μασσαλία από το 1700 μέχρι το 1800τόσο, ήμουνα μόνη μου εκεί διάβαζα τη πατρίδα και έλεγε   κρεκ, ήταν όλοι Έλληνες, για τον καταγραφέα ήταν όλοι Έλληνες, όποιο πλοίο έρχονταν από τη Οθωμανική αυτοκρατορία έγραφε, κρεκ και δεν υπήρχε κανένας λόγος αλλά το έλεγε, τούρκος κανένας δεν ήταν στα πλοία, αλλά το έλεγε γιατί προέρχονταν από τη Τουρκία και έλεγε, τυρκ, το λέω αυτό γιατί υπάρχουν συζητήσεις κάποιων που δεν ξέρουν και παρά πάνω από την Ισπανία, στα αρχεία της Βιέννης είναι τυρκ δεν ήταν Τούρκοι, χρησιμοποιείται ο όρος Τούρκος μόνο σε επίσημα έγγραφα γράφεται ας πούμε, Οθωμανοί, οι Έλληνες καταγράφονταν σαν τυρκ, το άλλο που βοήθησε στην ελληνική εμπορική ναυτιλία είναι στο 17ο αιώνα, η σύγκρουση μεταξύ Γαλλίας και Αγγλίας, Αγγλία και Γαλλία τον 18ο αιώνα, μετά το 1800 οι Έλληνες είναι σε φάση μεγάλης ανόδου και μεγάλο ανταγωνισμό για τον έλεγχο του παγκοσμίου εμπορίου, όχι αστεία πράγματα, εδώ μιλάμε για τις δύο παγκόσμιες δυνάμεις του κόσμου, μπλέκονται σε πολέμους πολύ συχνά μεταξύ τους, κάνουν πολέμους μεταξύ τους, όποτε κάνουνε πόλεμο μεταξύ τους, το ναυτικό τους το εμπορικό χρησιμοποιείται σε πολεμικές δράσεις οπότε μειώνεται η παρουσία των δύο πιο ισχυρών ναυτικών φορέων της εποχής και το κενό αυτό το καλύπτει ο Έλληνας, να σκεφτείτε στην Ευρώπη υπήρχε μεταξύ των εμπορευομένων η φράση, ο Έλληνας είναι σαν το νερό χώνεται παντού, γιατί ο Έλληνας μόλις εύρισκε         έκανε εκείνος τις μεταφορές, από που έχουμε το κέρδος όπως γνωρίζετε και από τα σχολικά μας βιβλία υποθέτω, έγινε στη περίοδο του ναυτικού αποκλεισμού όταν οι Άγγλοι απέκλειαν τα γαλλικά παράλια, οι Άγγλοι είχαν υπεροχή σε σχέση με τους Γάλλους και στο στόλο και στη γνώση της θάλασσας και για αυτό αισθανόντουσαν ασφαλείς, όταν θέλανε να πολεμήσουν τη Γαλλία, κλείνανε τα παράλια της Γαλλίας με τα πλοία τους ούτως ώστε να μην μπαίνει κανένα πλοίο ούτε να βγαίνει πλοίο και έτσι συνέτριβαν την οικονομία της Γαλλίας και έφερναν πείνα, προκαλούσαν πείνα, τώρα όταν λέμε κλείνω τα παράλια, τι εννοούμε? όλα τα παράλια, βεβαίως και μπορούσαν να το κάνουν οι Άγγλοι αυτό, προσέξτε τώρα να δείτε, εδώ μιλάμε για χιλιόμετρα επί χιλιομέτρων, έτσι? δεν ήταν το ένα πλοίο δίπλα στο άλλο, πόσα πλοία είχε η Αγγλία? είπαμε ότι ήτανε η μεγαλύτερη ναυτική δύναμη του κόσμου αλλά πόσα πλοία είχε? πως ήτανε ο αποκλεισμός, ήτανε ένα πλοίο εδώ, το άλλο ήταν στα 10 χιλιόμετρα, όσο έφτανε το        να ελέγχει τα ενδιάμεσα, καταλάβατε? με αυτό το τρόπο ήταν στημένα τα πλοία και με κανονιοβολισμούς που είχαν συγκεκριμμένο σήμα έδινε σήμα κινδύνου αυτός που το είδε ώστε να πέσουνε όλοι μαζί, αυτή ήτανε η ιστορία, όμως οι Έλληνες ναυτικοί οι οποίοι είχαν κάνει και φυλακές στα νιάτα τους, έχει ενδιαφέρον, ο Ανδρέας Μιαούλης σας το έχω πει, ο Ανδρέας Βώκος, στη Ύδρα οι ναυτικοί στα νιάτα τους ήταν όλοι πειρατές, ήταν σχολείο εκπαίδευσης η πειρατεία, στην ουσία μέσω πειρατείας μαζευόνταν τα χρήματα για να γίνεις έμπορος μετά, λοιπόν ο πατέρας του Αντρέα Βώκου, οι Μιαούληδες δεν λέγονταν Μιαούληδες ήτανε Βώκοι, ήτανε στα νιάτα του ξακουστός πειρατής και μετά είχε γίνει ένας πολύ έντιμος έμπορος με τα δικά του πλοία, ο Αντρέας μόλις έφτασε σε ηλικία έγινε και αυτός πειρατής και ο πατέρας του έγινε έξαλος γιατί έγινε ο Αντρέας πειρατής, αλλά εντάξει, ήτανε νέος, έπρεπε να το ζήσει αυτό το πράγμα και μετά έγινε ένας ξακουστός έμπορος και εξαιρετικός ναυτικός, σε κάθε επάγγελμα υπάρχει ο κακός, ο μέτριος, ο καλός κτλ. και υπάρχει ο χαρισματικός και σε αυτούς είναι χαρισματικός, ο Μιαούλης ήταν χαρισματικός ναυτικός όχι απλώς καλός, μιλούσε με τη θάλασσα, την καταλάβαινε, ερωμένη την είχε, καταλάβατε? λοιπόν ήταν σπουδαίος για αυτό και έγινε πάμπλουτος σε αυτές τις ιστορίες, γιατί? την ώρα που πας, αν φορτώσεις το πλοίο σου με στάρια που η Οθωμανική αυτοκρατορία είχε ένα σωρό στάρια, συνήθως τα φόρτωνες λαθραία για να μην πληρώσεις το φόρο, ήταν γεμάτο λαθρεμπόρια, η ορμή που έμπαινες και έρχονταν ο άλλος και τα φόρτωνες και έβαζες κτλ. μην τρελαθείτε πήγαινες και στο λιμάνι άμα λάχει  λίγο, εν πάσει περιπτώση, φόρτωνες τα πλοία σου με στάρι και κετευθυνόσουνα προς την πεινούσα και λειμοκτονούσα Γαλλία, τι περίμενες να κάνεις? να σπάσεις τον αποκλεισμό, δηλαδή έφτανες στη Γαλλία σφυρίζοντας ανέμελα, δήθεν ότι είσαι ένας καλός και έμπειρος ναυτικός και έβλεπες πως είναι στημένα τα πλοία τα αγγλικά και έκρινες αν κάποιο κενό σου επιτρέπει να μπεις μέσα, γρήγορα να περάσεις και να μπεις στο λιμάνι, στη Μασσαλία ή κάποιο άλλο, αυτά τα στησίματα γέμιζαν οι κασέλες των ναυτικών όσων τα κατάφερναν με χρυσάφι, δεν ήξεραν τι να κάνουν τα χρήματα όταν γυρνάγαν πίσω, ξεχείληζαν οι κασέλες από χρήματα, γιατί? γιατί αν τα κατάφερνες, έμπαινες μέσα στο λιμάνι και πουλούσες το στάρι, όχι με το κιλό, αλλά με το σπυρί, ο άλλος πεινάει, δεν έχει να δώσει στο παιδί του να φάει, δεν συζητάει τιμές, θέλει να πάρει στάρι, ας πούμε ότι κατάφερες να μπεις και γέμισες χρυσό, τώρα πρέπει και να βγεις, δεν είναι απλό, πολλοί τα κατάφεραν  σε αυτές τις ιστορίες, άλλοι δεν τα κατάφεραν, όταν σε έπιαναν, αν έπεφτες ας πούμε στην αντίληψη τους που πολλές φορές συνέβαινε, κάποιες φορές, έτρεχες γρήγορα και παρ' όλο που έπεσες στην αντίληψη τους, τελικά έφευγες, άφηνες το λιμάνι, αλλά πολλές  φορές συνδυασμένα τα βρετανικά πλοία σε πιάνανε, σε σταματούσανε και άρχιζε το πανηγύρι, το ένα που θα πάθαινες ήταν ότι θα κατάσχονταν το φορτίο, αμέσως, αυτονοήτως και το δεύτερο και χειρότερο κατάσχονταν το πλοίο και το τρίτο χειρότερο ήτανε ότι πήγαινες σε φυλακή, το 1980 αν θυμάμαι ήταν και τα 200 χρόνια από την ίδρυση της Αυστραλίας, γιατί ο ναύαρχος Κουκ έχει φτάσει στη δεκαετία του 1770 και νομίζω ότι το φιξάρουν το 80 δεν θυμάμαι και για να τιμήσει η Αυστραλία το μεγάλο αυτό γεγονός, ανέθεσε στους ιστορικούς της Αυστραλίας να βρούνε τα αρχεία των πρώτων κατοίκων της Αυστραλίας που ήτανε φυλακισμένοι, η Αυστραλία δεν ανακαλύφτηκε, μετατράπηκε για ένα διάστημα σε μακρινή φυλακή της Αγγλίας και βρεθήκανε αυτά τα αρχεία, δεν είναι τόσα πολλά τα 200 χρόνια και στους Αγγλοσάξωνες σε αυτά είναι καλοί και φυλάνε τα αρχεία κλπ. και εκδόθηκε το βιβλίο με τα πρώτα 2000-3000 ονόματα και ανάμεσα σε αυτούς ήτανε Υδραίοι, διότι προφανώς είχαν συλληφθεί, τους στείλαν σε βρετανικές φυλακές και μετά τους στείλαν στην Αυστραλία, αν είχαμε Χόλυγουντ θα κάναμε μια καταπληκτική ταινία με, φανταστείτε την ιστορία αυτού του ανθρώπου, να φεύγει από ένα νησί που δεν μπορώ να το δείξω στο χάρτη, να πηγαίνει να σπάει αποκλεισμούς     δεν τον πιάσανε, βρέθηκε στις φυλακές στην Αγγλία στα σίδερα, μπήκε σε ένα άλλο πλοίο που πήγαινε και πήγαινε, ξέρετε τότε η Αυστραλία θέλεις      και βρέθηκε σε ένα μέρος που λέγονταν Αυστραλία, δεν το είχε ξανά κούσει στα αυτιά του, δεν είναι σανσπένς αυτό το πράγμα? θα σας πω μια ιστορία, διότι ο Έλλην βρε παιδί μου δεν κωλώνει, ακούστε είναι πραγματική ιστορία, αφορά ένα από αυτούς τους επώνυμους ναυτικούς μας της εποχής ο οποίος είναι φορτωμένος με στάρι, φτάνει ας πούμε έξω από τη Μασσαλία, από το λιμάνι, βλέπει που είναι τα βρετανικά πλοία, κάνει ένα υπολογισμό πως θα τα διεμβολήσει και θα μπει και νομίζει ότι το βρήκε το κενό, μπαίνει μέσα αρχίζει να τρέχει, αλλά για κακή του τύχη ο Άγγλος τον έχει δει με το κιάλι, μπαμ τα κανόνια αρχίζουν τα σήματα, οπότε αρχίζουν να έρχονται τα αγγλικά πλοία όχι ένα από παντού να τον κυνηγούν, αυτός τρέχει τρέχει, οι Βρετανοί τρέχουν τρέχουν, αυτός κάνει το χαζό, οι Βρετανοί τον κτυπούν με τα κανόνια, οι ναυτικοί έχουν σήματα με τα κανόνια που σημαίνει, σταμάτα, του κάνουν σήματα, τίποτα αυτός τρέχει, τελικά περνάει το βρετανικό κλοιό, πάει, τον φέρνουνε στο γραφείο, απέναντι του ένας τύπος με μουστάκια και του λέει, κύριε γιατί δεν σταματήσατε όταν σας έκανε σήμα, δεν σας είδα, πως δεν μας είδατε ώστοσο μας κυνηγούσε, αλήθεια μπερδεύτηκε λίγο, τι εννοείται κύριε, σας κτυπάγαμε με τα κανόνια σας κάναμε σήμα, είδατε τις σημαίες μας που είναι αγγλικές σημαίες αναπεπταγμένες, σας έβλεπα κοιμισμένα, τι εννοείται, λέει ο άλλος, να σας πω γιατί την ώρα που με κυνηγούσατε σε εκείνη τη στροφή κάνατε λάθος στα πίσω αριστερά πανιά που το στρίψατε κατά 30 μοίρες ενώ έπρεπε να το στρίψετε κατά 70 μοίρες και εγώ είπα μέσα μου οι Άγγλοι είναι οι καλύτεροι ναυτικοί στο κόσμο μπορεί να κάνουν τέτοιο λάθος?  δεν μπορεί, άρα είναι πειρατές και προσέξτε να δείτε, ο Ναύαρχος κάλεσε το λοστρόμο και ρώτησε, κάνατε αυτό το λάθος? και το είχανε κάνει, με αποτέλεσμα να του κατάσχει μόνο το εμπόρευμα.

Εκείνο που έπαιξε επίσης μεγάλο ρόλο είναι για το στεργιανό εμπόριο γιατί έχουμε και το στεργιανό εμπόριο το τέλος των συγκρούσεων μεταξύ Οθωμανικής αυτοκρατορίας και Αυστριακής αυτοκρατορίας, οι δύο αυτές αυτοκρατορίες είχαν μακροχρόνια σύγκρουση  αιώνων με αποτέλεσμα τα σύνορα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας προς την κεντρική Ευρώπη να είναι κλειστά δηλαδή δεν μπορούσαν οι έμποροι να μπουν, που είχε ευκαιρίες για εμπόριο στεργιανό? η Ρουμανία, αυτό που σήμερα είναι Ρουμανία, δηλαδή η Βλαχία και η Μολδαβία που ήτανε τμήματα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, διότι είχαν κατακτηθεί από την Οθωμανική αυτοκρατορία, αλλά δεν ήταν πλήρως ενσωματωμένες στην Οθωμανική αυτοκρατορία, ήταν αυτόνομες περιοχές, για αυτό ξεκίνησε και η επανάσταση του 1821 στη Βλαχία και τη Μολδαβία που σήμερα μοιάζει παλαβό γιατί ξεκίνησε στη Βλαχία και την Μολδαβία, ξεκίνησε γιατί είχε παρά πολλούς Έλληνες κατοίκους, στα παράλια της Μολδαβίας και της Βλαχίας εδώ, οι πόλεις απίστευτα μιλούσαν ελληνικά, αλλά όταν έφευγες από τις πόλεις μιλούσαν τη ντόπια γλώσσα, αλλά όπου ήταν πόλεις παραθαλάσσιες ή ναυτικές, διότι εδώ δεν είναι μόνο η θάλασσα έρχεται και ο Δούναβης και όλος ο Δούναβης έφτανε ήταν γεμάτος με Έλληνες μέχρι τον 20ο αιώνα, οι μεγάλοι δικοί μας εφοπλιστές έχουν κάνει την αρχή, Κεφαλλονίτες, Χιώτες κτλ. έχουν κάνει την αρχή των δυναστειών τους σε αυτή τη περιοχή που έχει ελληνισμό από το 16ο αιώνα και 15ο που έπεσε η Κωνσταντινούπολη, έφυγαν μεγάλες οικογένειες βυζαντινές και εγκαταστάθηκαν εκεί, γιατί έχει τεράστια κτήματα και μεγάλες παραγωγές και από εκεί εξ' άλλου ξεφύτρωσαν οι μεγάλες οικογένειες, αντλήσανε το πλούτο τους οι μεγάλες οικογένειες των περίφημων Φαναριωτών που τους ξέρουμε και από τα σχολικά μας βιβλία, δηλαδή τι ήτανε οι Φαναριώτες? πλούσιοι έμποροι κατά κανόνα ή λόγιοι ή γόνοι παλαιών σπουδαίων οικογενειών που απέκτησαν οθωμανικά αξιώματα, πολύ υψηλά, χωρίς να αλλάξουν θρήσκευμα, δεν χρειαζόνταν να αλλάξεις θρήσκευμα και έγιναν πρίγκιπες της Βλαχίας και της Μολδαβίας, η Βλαχία και η Μολδαβία διοικούνταν τα τελευταία πριν την ελληνική επανάσταση για 130 περίπου χρόνια από Φαναριώτες που είτε ήταν Έλληνες είτε ήταν χριστιανοί ορθόδοξοι βαλκάνιοι που μιλούσαν οπωσδήποτε ελληνικά και έγραφαν ελληνικά και γίνονταν επίσης και δραγουμάνοι του στόλου τοποθετούνταν, δηλαδή υπουργοί ναυτικών και είχαν την ευθύνη των παραλίων και των νησιών, χωρίς να αλλάξουν θρήσκευμα, πρώτος ο Καπουραν Πασάς και δεύτερος ο Δραγουμάνος του στόλου, γινόνταν μεγάλοι διερμηνείς, δηλαδή στο υπουργείο εξωτερικών κατά κάποιο τρόπο ήταν εκείνοι οι οποίοι είχαν την ευθύνη των συμφωνιών και των κειμένων, της τελικής διαμόρφωσης κειμένων που είχαν σχέση με ευρωπαϊκά κράτη ή με  άλλες περιοχές, έχουμε και τους Φαναριώτες και αυτοί έπαιξαν ρόλο στα πράγματα με την ειδική θέση δημιούργησαν ένα στρώμα υψηλών κοινωνικών προδιαγραφών Ελλήνων κατά κανόνα, παντού γράφονται Έλληνες, Ρωμιοί.

Τώρα γυρνούμε στο θέμα του στεργιανού εμπορίου, το στεργιανό εμπόριο βοηθήθηκε από το μεγάλο εύρος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, μπορούσες να ξεκινήσεις από τη Μακεδονία, από τη Θεσσαλία και να φτάσεις στη Βλαχία και τη Μολδαβία, μεγάλες απόστάσεις, όλα ήταν Οθωμανική αυτοκρατορία, πήγαινες στην Αίγυπτο Οθωμανική αυτοκρατορία, πήγαινες στη Συρία Οθωμανική αυτοκρατορία, πήγαινες στη Σερβία Οθωμανική αυτοκρατορία, αυτό βοηθούσε, γιατί? ήσουνα και εσύ μέλος της ίδιας αυτοκρατορίας, ήξερες τα ήθη, ήξερες τις καταστάσεις, είναι άλλο να πηγαίνεις σε ένα ξένο κράτος και άλλο να είναι ένα κράτος στο οποίο έχεις ζήσει και εσύ και μπορείς να βρίσκεις κάποιες έκτακτες καταστάσεις, αλλά άλλες θα τις ξέρεις κάπου, κάπου θα τις έχει δει και βασικά κάπως ξέρεις να μιλήσεις, την εποχή εκείνη οι άντρες που είχαν μπει σε αυτές τις ιστορίες, ξέραν κάποιες γλώσσες, μπορούσαν να πουν αρκετά κάποια βασικά πράγματα στα ελληνικά, στα τούρκικα, μη το συζητάμε, στα ιταλικά επίσης, γιατί η ιταλική ήταν η γλώσσα των ναυτικών και του εμπορίου, σιγά σιγά μάθαν και γαλλικά και τελικά η γλώσσα που μάθαν πιο πολύ τα γερμανικά, διότι τελικά αυτό που βοήθησε πολύ και άλλαξε τα πράγματα είναι το άνοιγμα των συνόρων προς την κεντρική Ευρώπη, ήδη σας είπα ότι στη Βλαχία και τη Μολδαβία, η Βλαχία και η Μολδαβία δεν είναι μόνες τους είναι και η Τρανσυλβανία στην οποία επίσης είχαμε μετακινηθεί, η Τρανσυλβανία είναι ουγγρική περιοχή, δε το λέμε γιατί οι Ρουμάνοι στεναχωριούνται, αλλά στην Τρανσυλβανία κατοικούσαν για αιώνες πλειοψηφία ουγγρικού πληθυσμού, οι Ούγγροι λένε την Τρανσυλβανία ως χαμένη τους πατρίδα, οι Ρουμάνοι λένε ότι είναι αυτονόητα ρουμανική, ξέρετε, γιατί σήμερα ανήκει στη Ρουμανία και Έλληνες είχαν φτάσει στην Τρανσυλβανία και επειδή η Ουγγαρία ήτανε κοντά και είχε κατά καιρούς ευκολίες να μπεις, στην Ουγγαρία οι Έλληνες από το 17ο αιώνα είχαν μπει και είχαν δημιουργήσει τόσες ελληνικές παροικίες στην Ουγγαρία που στην ουγγρική γλώσσα εκείνων των αιώνων, η λέξη Έλληνας που ήταν κρεκ, δηλαδή στα ουγγρικά, σήμαινε έμπορος, έλεγαν οι Ούγγροι κρεκ και εννοούσαν έμπορος, τόσο καλά.........

Αντέχοντας στο Χρόνο - Ιστορία του Νέου Ελληνισμού (13ος - 19ος Αιώνας) Επ. 19

 Οι Αρματολοί επάνω ήτανε δυνατά σώματα και είχανε διαπλοκή δηλαδή με την έννοια ότι είχανε δίχτυο σε όλη τη τοπική κοινωνία, δεν ήτανε απλώς ένοπλοι, ανήκαν στη κοινωνία αυτοί, οπότε ήταν πολύ δύσκολο να τους ανατρέψεις, για αυτό σκεφτήκανε ποιος μπορεί να τα βάλει πέρα μαζί τους, ο πιο φοβερός κλέφτης που δεν ήτανε κλέφτες ήτανε ομάδες, συμμορίες κλεφτών, αυτοί είναι σε θέση να τα βγάλουν πέρα με τους Αρματολούς, όπερ και γινόντανε, μα να τώρα εσύ ήσουνα Αρματολός και έχασες τη θέση σου, ποια προοπτική είχες να ξανά γίνεις Αρματολός? να γίνεις ο πιο φοβερός κλέφτης για να σε βάλουν Αρματολό.

Μια και είμαστε με τους Αρματολούς στα ψηλά βουνά έχουμε κτηνοτρόφους είναι συνηθισμένοι στο πήγαινε-ανέβα, είναι ημινομάδες αυτοί οι πληθυσμοί, αυτή η διαδικασία του βουνού και της εκμετάλλευσης των ποιμνίων λόγω της μετακίνησης είναι επικίνδυνη, συνέφερε πολύ περισσότερο να είσαι ομάδα στη μετακίνηση, αυτοί που μετακινούν τα ποίμνια τους λέγονται μίχτες.

Στις θάλασσες έχουμε σε πολλά σημεία ναυτικά, δεν είναι αναγκαστικά τα ίδια παντού ναυτικά, κάποια νησιά όμως ήτανε ναυτικά, ας σταθούμε σε ένα μικρό νησί, το ναυτικότερο της Ύδρας, γίνεται ο κύκλος του ταξιδιού, σωστά? ο ναύκληρος κρατάει τα κιτάπια, τόσα βγάλαμε, τόσα αγοράσαμε, τόσα πουλήσαμε κτλ. τόσα σάπισαν, όταν γύρναγε πίσω και έκανε το κύκλο του ταξιδιού, γινόντανε η εκκαθάριση, η εκκαθάριση αυτή δεν γίνονταν στον αέρα, υπήρχε ναυτικός νόμος που προέβλεπε κάθε σημείο που θα μπορούσε  να φέρει ένταση, ανάλογα τι είχες βάλει εσύ ως αρχικό ποσόν, πόση δουλειά έβαλες εσύ καπετάνιο, πόση ο λοστρόμος, όλα αυτά ήτανε αναλογία επί του ποσού και γίνονταν η εκκαθάριση και προσέξτε να δείτε, το πλοίο στη συνέχεια έπρεπε να ξανά φορτώσει για να φύγει για το επόμενο και να ξανά φύγει πάλι για το επόμενο, οπότε αυτοί οι άνθρωποι ξανά βάζανε κάποιο κεφάλαιο για να αρχίσει αυτή η κίνηση, αυτό το σύστημα όπως καταλαβαίνετε βοήθησε στο να μπαίνει στη διαδικασία    της ναυτιλίας, ο καθένας, έδωσε δηλαδή τη δυνατότητα να γίνει η ναυτιλία ευρεία λαϊκή υπόθεση που μπήκαν όλοι σε αυτή.

Λέγαμε αν θυμάστε στα προηγούμενα για το τρόπο οργάνωσης της εργασίας,   τους συνασπισμούς των κτηνοτρόφων κτλ. και σήμερα θα μιλήσουμε για τους Ελλαδίτες των χωριών αυτών στη περίοδο αυτή στην Οθωμανική αυτοκρατορία σιδεράδες, κτίστες, σφάχτες,    κλώστες, υφαντές και ότι έχει η κοινωνία σε αυτή την εποχή και βέβαια υπήρχαν μεγάλες πόλεις με πολλούς τεχνίτες, άλλες μικρές κωμοπόλεις με λίγους τεχνίτες, ανάλογα με την οικονομική ακμή του τόπου και φυσικά στα χωριά δεν υπήρχαν τεχνίτες παρά το ότι κάποιος ένας χωρικός έκανε και τον πεταλωτή, λογικό είναι, δηλαδή οι τεχνίτες είναι κυρίως αστικό έργο, ωστόσο υπήρξαν χωριά που παρήγαγαν τεχνίτες για να ασκούν τη τέχνη τους σε άλλες περιοχές και αυτό λέγονταν μαστοροχώρια, υπήρχαν περιοχές που ονομάστηκαν μαστοροχώρια και υπήρχαν τέτοια μαστοροχώρια, πάντα αυτά τα μαστοροχώρια ήτανε ορεινά χωριά, όχι των υψηλών ορεινών, έτσι ενδιάμεσου ύψους ορεινών, τα ποίμνια τους δεν χρειάζονταν το καλοκαίρι να ανεβαίνουν στα βουνά και να ανεβαίνουν ψηλότερα, δηλαδή ήταν σε ύψος που μπορούσαν τα ποίμνια να βόσκουν γενικά συνεχώς σε κοντινές περιοχές, άρα μπορούσαν οι γυναίκες τους να συνεχίσουν να κρατούν αυτές τις δουλειές και οι ίδιοι να φεύγουν για να ασκούν τη τέχνη τους αλλού, τέτοια μαστοροχώρια υπήρχαν στην Αρκαδία με κέντρο τα Λαγκάδια, τα Λαγκάδια της Αρκαδίας ήταν ξακουστά για τους τεχνίτες της πέτρας και για τους κτίστες γενικά, δεν ήταν μόνο τα Λαγκάδια αλλά ήταν οι περίφημοι λαγκαδήτες μαστόροι, έτσι λεγόντανε και τα Λαγκάδια έχουν κτίσει πανέμορφα αρχοντικά σε όλη τη Πελοπόννησο και εκκλησίες κτλ. ήτανε στη περιοχή της Κόνιτσας, γύρω από τη Κόνιτσα, σε μια γραμμή γύρω από τη Κόνιτσα σε αυτό που είναι σήμερα δικιά μας Ήπειρος και σε αυτό που είναι σήμερα νότια Αλβανία, η βόρειος Ήπειρος με πολλά μαστοροχώρια που συνδέονται με την οικοδομή, πελεκάνοι, άτομα δηλαδή που πελεκούσαν την πέτρα και στήνανε, οι ταγιαδόροι, από το ιταλικό ταγιάρε, δηλαδή ξυλογλύπτες, ζωγράφοι, αγιογράφοι, ζωγράφοι αστικών σπιτιών, ταυτίζονταν μπορούσαν δηλαδή να κάνουν το ένα ή το άλλο, βαγενάδες δηλαδή κατασκευαστές βαρελιών, ράφτες, ερχόντανε μπουλούκια αυτοί και η λέξη μπουλούκ θα πει ομάδα, μικρές ομάδες τεχνιτών οι οποίες και μεταξύ τους είναι δικιά τους μυστική κωδική γλώσσα, είχανε δηλαδή συμφωνήσει ιδίως σε θέματα που τα έλεγχε τέλος πάντων ο άνθρωπος που τους είχε μισθώσει να μη καταλαβαίνει δηλαδή τι λένε μεταξύ τους και είχανε μια κωδική γλώσσα όλοι αυτοί, μάλιστα ήτανε αντικείμενο λαογραφικής μελέτης αυτές οι κωδικές γλώσσες που τις είχαν μεταξύ τους και μας έχουν διασωθεί φράσεις που είναι πολύ χαριτωμένες, ανάμεσα στα άλλα είναι για άντρες γενικώς, ήτανε και σχόλια για τις γυναίκες, η κυρά τα θέλει ας πούμε και το λέγανε μεταξύ τους μπροστά στη κυρά και η κυρά δεν καταλάβαινε τίποτα, εκτός των άλλων ότι μας ζητάει πολλά ή θα της πάρουμε περισσότερη, λιγότερη ή να το πάρουμε και το λέγανε μπροστά στον ιδιοκτήτη και αυτός δεν καταλάβαινε τίποτα, στους Μακεδόνες που σας έλεγα, ήτανε κεντητάδες, τα ωραιότερα κεντήματα της περιόδου αυτής έχουνε γίνει από αντρικά χέρια και όχι από γυναικεία δηλαδή, πολύ υψηλής απόδοσης κεντήματα προέρχονται από τέτοια μπουλούκια κεντητάδων, αργυροκεντητάδων, χρυσοκεντητάδων και γραφτάδων οι οποίοι ήταν περιφερόμενοι, δηλαδή τι κάνανε αυτά τα μπουλούκια? οι άντρες το χειμώνα ήταν κανονικά στο τόπο τους, βοηθούσαν στις οικιακές εργασίες κτλ. με το καλό καιρό, ο καλός καιρός ήταν από το Αϊ Γιωργιού στου Αϊ Δημητρού όπως έλεγαν, δηλαδή από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβριο άρχιζαν να στήνονται τα μπουλούκια, δηλαδή συζητούσαν μεταξύ τους, έλεγαν, πάμε φέτος? θες να έρθεις μαζί? κάποιος ήτανε επί κεφαλής σε αυτό το μπουλούκι, τα μπουλούκια δεν ήταν μεγάλα, γιατί αυτοί μετακινούνταν συνέχεια και δεν μπορεί μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων να μετακινηθεί, γιατί είναι δύσκολο, κάποιος από αυτούς συνήθως ο πιο έμπειρος, τόχε κάνει πολλές φορές τις διαδρομές, γίνονταν ο αρχηγός, ήταν ο Μπουλοχτσής δηλαδή και έτσι ξεκινούσε η ομάδα, έπαιρνε τα εργαλεία της, αυτό είναι σαν συντεχνία, αλλά λέγονταν μπουλούκια δηλαδή μετακινούμενες ομάδες, γιατί κανονικά οι συντεχνίες είναι  σταθερές - εδραίες, δηλαδή στη πόλη έχουνε σταθερό εργαστήριο κάπου σε ένα δρόμο και πας και το βλέπεις, αυτά λοιπόν τα άτομα, ετοιμαζόντουσαν, τα ρούχα τους, τις αποσκευές τους, δεν μπορούσαν και να πάρουν πολλά μαζί, έπρεπε να πάρουν και τα εργαλεία τους, με τα πόδια πηγαίνανε, άντε και κανένα μουλάρι και κατευθύνονται προς τους κάμπους, προς τα ημιορεινά και προς τους κάμπους και έτσι φτάναν στα χωριά εκεί, στήνονταν στη πλατεία και βγάζανε φωνή, έφτασε το μπουλούκι του κυρ Γιώργη, όποια κυρά θέλει να κεντήσει το σεγκούνι της, να έρθει να μας το πει, έρχονταν η κυρία, άκουγε, ερχόντανε και άλλη, θέλω να μου κεντήσετε το σεγκούνι, μάλιστα, γίνονταν μια συμφωνία, τι θέλετε, πως να είναι, πόσα κεντήματα να έχει, ποιο σχέδιο, τα υλικά όλα αυτά, οι αργυροκεντητάδες είχανε μαζί τους ενδύματα αργυρών γιατί είναι πολύ δύσκολο να κεντάς με χρυσή και αργυρή κλωστή γιατί καθώς κεντάς αυτή στρίβει συνέχεια, μπλέκει, έχει δυσκολία, για αυτό λοιπόν για σίγουρο αποτέλεσμα και πόσο χρόνο θα πάρει αυτό, πόσο χρήμα θα κοστίσει, γίνονταν συμφωνία, καμιά φορά γίνονταν και γραπτή αν ήξεραν να γράφουν, αλλιώς γινόντανε ενώπιον ιερέως για να υπάρχει τέλος πάντων μια ασφάλεια και η κυρία η οποία είχε ενδιαφερθεί, πλήρωσε ανάλογα με τη διάρκεια αυτής της δράσεως να τον φιλοξενήσουν, γιατί οι άνθρωποι δεν είχανε που να μείνουνε κάπου σε μια αποθήκη, αν το σπίτι ήταν μεγάλο αλλά και αν δεν ήταν κάποια άκρη θα βρίσκονταν να βολευτούν, συνήθως γίνονταν στρωματσάδες και κοιμόνταν αυτοί οι άνθρωποι. Οι άνθρωποι ολοκλήρωναν το έργο τους αμείβονται και συνέχιζαν και ξανά το ίδιο και ξανά το ίδιο και κινούνταν με αυτό το τρόπο μπορούσαν οι μπουλουκσήδες να φθάσουν σε μακρινούς τόπους, δρόμο δρόμο, ιδιαίτερα τα οικοδομικά, δηλαδή αυτά τα μπουλούκια φτάνανε και πολύ μακριά, μάλιστα έχουν καταγραφεί και διαδρομές που έφταναν μέχρι τη Περσία, προφανώς ήταν έκτακτες δεν ήταν σύνηθες, αλλά το να κινούνται σε όλα τα Βαλκάνια και να πηγαίνουν και στη Μικρά Ασία ήτανε μέσα στα συνηθισμένα και έκτιζαν ήταν ας πούμε η οικοδομική ομάδα και μπορούσαν να κτίζουν κάτι που μας είχε παραγγείλει αστικό, οτιδήποτε ένα σπίτι, μια αποθήκη, θα έρθουνε και οι ψηλογλύπτες που θα κάνουνε το έργο, οι ζωγράφοι που ζωγράφιζαν αστικές οικίες, είχανε τοιχογραφίες για τον καλό όντα, καλός οντάς ήτανε αυτό που σήμερα είναι σαλόνι, στο καθιστικό ζωγραφίζονταν ας πούμε ζώνες συνήθως με αποτυπώσεις από τη Κωνσταντινούπολη, μπορούσε να είναι τα Γιάννενα, μπορούσε να είναι η Βιέννη κτλ. κτλ.                                στη Κόνιτσα είχε ξεχωριστά μαστοροχώρια και μέχρι σήμερα η περιοχή έχει πολλούς μαστόρους , ήτανε η νότια Αλβανία,    όταν ήρθανε μετανάστες οι Αλβανοί όπως ξέρετε, η Ελλάς γέμισε πέτρινες κατασκεύες, θέλω να πω μερικά για τους πετράδες, ήτανε ομάδα και τα έπαιρνε ο επί κεφαλής και μετά γίνονταν μοιρασιά μεταξύ τους, μεταξύ τους είχανε συμφωνήσει πόσο κοστίζει του καθενός κτλ. τώρα που σας είπα το Ζυγκούνι, εκείνη την εποχή η μόδα δεν άλλαζε, περνούσαν εκατοντάδες χρόνια ήταν η ίδια μόδα, εξ' αυτού μη φανταστούμε ότι δημιουργούνταν πολλά που έχουμε σήμερα στα μουσεία, υπέροχες στολές εκείνης της εποχής, πανάκριβες χρυσές με βελούδα και ζώνες χρυσές κτλ. κτλ. αυτά είναι από οικογένειες στα χωριά, δεν μπορούσαν να είχαν τόσο πλούσια, αλλά είχανε περισσότερα από όσο φανταζόμαστε τόσο πλούσια χωριά, γιατί είχανε ένα και το φορούσανε γενιές, δηλαδή έκανες ένα και το φορούσανε για χρόνια και για αυτό, αν έχετε παρατηρήσει, δεν είναι ποτέ μεσάτα, είναι μεσάτα μόνο τα από πάνω που μπορεί να δέσει, το εσωτερικό είναι λυτό, γίνεται μεσάτο με τη ζώνη, η επόμενη γενιά είναι ψηλή, είναι κοντή, είναι παχιά, είναι λεπτή το ίδιο ρούχο να βολεύεται και να τελειώνει γιατί δεν υπήρχαν τόσα χρήματα για τόσο ωραίο ρούχο, δεν το φορούσες καθημερινά το φορούσες στο γάμο, στη γιορτή, μπορούσε να βολευτούν γενιές και γενιές, στη καθημερινή φορούσαν απλά ρούχα οι άνθρωποι.

Εν πάσει περιπτώσει αυτά είναι τα μετακινούμενα μπουλούκια, όμως το πιο σημαντικό από αυτά, από τους τεχνίτες δεν είναι οι  μετακινούμενοι, είναι οι εδραίοι τεχνίτες, αυτοί που ζούσανε στις πόλεις και παρείχαν έργο στις πόλεις, οι πόλεις μπορούσανε να έχουν πολλούς τεχνίτες, ας πούμε η Κωνσταντινούπολη ήτανε ξακουστή για τους εκατοντάδες τεχνιτών και εκατοντάδες ειδικότητες, σε μικρότερες πόλεις λιγότεροι, αλλά πάντα υπήρχαν. Τώρα στις πόλεις οι τεχνίτες ήταν οργανωμένοι σε συντεχνίες που στα αραβικά λέγονται Μολφέτσοι, για αυτό και οι συντεχνίες ονομάζονταν Μολφέτια και επίσης στα αραβικά λέγονται Ελσαλα  και για αυτό πολύ συχνά ονομάζονταν συναφεία και δεν ήταν το ίδιο συνάφεια, τώρα τι είναι οι συντεχνίες? είναι συνασπισμός, διοικητικός συνασπισμός τεχνιτών της ιδίας τέχνης, γιατί τα άτομα της ιδίας τέχνης ήθελαν να ελέγχουν και να ελεγχθούν, εκείνη την εποχή αυτή που που συζητάμε και στην Οθωμανική αυτοκρατορία και σε όλο το κόσμο η συνάφεια δεν είναι οθωμανική εφεύρεση, η συνάφεια υπήρχε στο Βυζάντιο, έχουμε το κείμενο του Λέοντος του σοφού που τα περιγράφει στο 10ο αιώνα ακριβώς πως στις συντεχνίες είχαν μια ιεραρχία, ήταν γεμάτο το Βυζάντιο με συντεχνίες, οι  Άραβες         είχαν συντεχνίες στην δυτική Ευρώπη, ήταν παντού οι συντεχνίες, γιατί σε αυτή την εποχή που συζητούμε η οικονομία ήταν μη ανταγωνιστική οικονομία, δηλαδή ο στόχος των συντεχνιών ήταν να μη παράγει κανένας τίποτα που δεν παράγει ο άλλος, σήμερα είναι ακριβώς το αντίθετο, παράγεις ξέρω εγώ το Α, ψάχνεις να βρεις να παράγει το Ω για να κτυπήσεις την αγορά και να πουλάς εσύ και μη πουλάει άλλος, είναι ανταγωνιστική η οικονομία σήμερα, τότε ήταν μια οικονομία στάσιμη, ελεγχόμενη και ο λόγος της ύπαρξης των συντεχνιών είναι να μην υπάρχουν διαφοροποιήσεις στις τιμές, στη ποιότητα και στα είδη που παράγονται, δηλαδή σε μια πόλη ας πούμε τους χαλκοματάδες που ήταν πολύ κοινό πράγμα, γιατί τα χάλκινα ήταν πολύ χρήσιμα στα νοικοκυριά κτλ. μια πόλη ήξερε ότι χρειάζεται 5 χαλκοματάδες, γιατί η παραγωγή τους φτάνει για την ζήτηση που έχει η πόλη μες στο χρόνο, άρα αν είχε κριθεί ότι είναι 5 οι χαλκοματάδες, τότε 5 θα παρέμεναν τα εργαστήρια, αν κρίνανε ότι χρειάζεται ακόμη ένα, τότε έπρεπε όλοι μαζί να αποφασίσουν και να εγκρίνουν να δημιουργηθεί άλλο ένα, αφού είναι βέβαιοι ότι πράγματι υπάρχει ανάγκη για ακόμα ένα, γιατί αν γίνονταν ακόμη ένα και δημιουργούνταν περίσσευμα παραγωγής, τότε οι τιμές θα έπεφταν και αυτό είναι πολύ βαρύ στις συντεχνίες, πρέπει οι τιμές να είναι σταθερές, ούτε λιγότερα ούτε περισσότερα, γιατί αλλιώς θα ανεβούν οι τιμές, για αυτό δημιουργούνταν αυτοί οι συνασπισμοί που σας είπα, τι είναι η συντεχνία ας πούμε μια και πιάσαμε τους χαλκοματάδες μιας πόλεως, είπαμε ότι είναι 5, ωραία, άρα υπάρχουν 5 εργαστήρια, στη Κωνσταντινούπολη θα ήταν βέβαια 205, αυτά τα 5 εργαστήρια λειτουργούν με επί κεφαλής τον μάστορα, ο μάστορας είναι αυτός ο οποίος κατέχει το εργαστήριο, δηλαδή έχει το δικαίωμα να έχει το εργαστήριο, έχει πληρώσει όταν απέκτησε το δικαίωμα να έχει εργαστήριο, έπρεπε να δώσεις στη συντεχνία ένα ποσό για να πάρει το δικαίωμα να λειτουργεί το εργαστήριο και είναι ο επί κεφαλής αυτού του εργαστηρίου, αυτό που κάνει, παίρνει τεχνίτες, λέγονται καλφάδες και δουλέυουν τη τέχνη και ακόμη παρακάτω είναι νεαρά παιδιά τα φέρνουν οι γονείς τους για να μάθουν τη τέχνη, αυτά μένουν μέσα στο εργαστήριο, κοιμούνται σε μια άκρη, πρώτα ξυπνούν, τελευταία κοιμούνται, κάνουνε τις μικροδουλειές,  τις καθαριότητες, παίρνουν τις πρώτες ύλες, προετοιμάζουν τις πρώτες ύλες για τους καλφάδες κτλ. πρώτα πρώτα μαθαίνουν με το χρόνο και δεύτερο ευελπιστούν ότι θα γίνουν και αυτά καλφάδες και θα μπουν μέσα στο κύκλο και στα πιο άγρια όνειρα τους, ονειρεύονται να γίνουν και μαστόροι, αλλά για να γίνεις μάστορας σε οποιονδήποτε επάγγελμα είναι πάρα πολύ δύσκολο, γιατί ήταν πεπερασμένος ο αριθμός των εργαστηρίων, έπρεπε κάποιος μάστορας να πεθάνει χωρίς γιο, χωρίς διάδοχο και τότε να ελπίζεις, δηλαδή ήταν σπανιότατο κάποιος κάλφας να γίνει μάστορας. Η συντεχνία είναι διοικητικό όργανο, επίσημο διοικητικό όργανο το οποίο έχει και καταστατικό και το καταστατικό του είναι γνωστοποιημένο στις οθωμανικές αρχές, στην αγορά κτλ. είναι οι μαστόροι, δηλαδή τα μέλη της συντεχνίας, μιλάμε για 5 εντάξει σε μια μικρή πόλη, τα μέλη της συντεχνίας είναι οι 5 μαστόροι, μόνο οι μαστόροι έχουνε δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι, καταλαβαίνετε τι θέλω να πω, γιατί αυτοί οι 5 μαστόροι συγκροτούν ένα συμβούλιο, συγκεντρώνεται, συνομιλούν για τα διάφορα θέματα, παίρνουν αποφάσεις και ανάμεσα τους επιλέγουν το σώμα που έχει, που διοικεί, δηλαδή ψηφίζουν μεταξύ τους και λένε, φέτος ο επί κεφαλής μας είναι ο κυρ Γιώργης και γραμματέας και ταμίας ο τάδε, αυτοί τώρα είναι το συμβούλιο της συντεχνίας που έχει την ευθύνη της λειτουργίας των εργαστηρίων και της παρακολούθησης των εργαστηρίων, οι καλφάδες δεν είναι μέλη της συντεχνίας και δε το συζητάμε για τα τσιράκια, οι καλφάδες μπορούν να παρίστανται σε κάποιες συντεχνίες, μόνο να παρίστανται στις συζητήσεις, καμιά φορά με δικαίωμα λόγου, όχι με δικαίωμα ψήφου και δεν έχουν δικαίωμα ψήφου για τη διοίκηση, δηλαδή για την εκλογή του κεντρικού σώματος, στην ουσία οι μαστόροι είναι η συντεχνία.

Και τώρα η συντεχνία τι κάνει, τι κάνουν οι 3 που εξελέγησαν? επιστατούν τα εργαστήρια, τα εργαστήρια συνήθως εκείνη την εποχή είναι μαζεμένα σε ένα δρόμο, γιατί ήταν το ένα δίπλα στον άλλον, αυτός ο δρόμος είναι οι χαλκοματάδες, ο άλλος δρόμος είναι οι κουγιουμτσήδες, οι άλλοι οι χρυσοχόοι, το άλλο ήταν τα υφάσματα, παρά πέρα, ήτανε ένα είδος υπαίθριου Μωλ, αυτό το πράγμα, έβγαινες στην αγορά και αν ήθελες να αγοράσεις χαλκώματα, το ένα υπήρχε δίπλα στο άλλο, θα μου πεις γιατί ψώνιζες από τον κυρ Νίκο και όχι από τον κυρ Γιώργη αφού παρήγαγαν τα ίδια προϊόντα, τις ίδιες τιμές και την ίδια ποιότητα, διότι η συντεχνία συνεχώς έλεγχε αν έχει συμβεί κάτι και δεν είναι πανομοιότυπα, προσέξτε τι θέλω να σας πω με αυτό, εάν ένας, πιάσαμε χαλκοματάδες, χαλκοματάς είναι ευφάνταστος και έχει μια ιδέα για ένα χάλκινο πιθάρι τέτοιου μεγέθους θα διευκόλυνε το τάδε επάγγελμα, άρα μπορώ να το παράγω, σήμερα αυτό θα το έκανε μόνος του και θα έσπαζε την αγορά, τότε δεν μπορούσε, αν είχε αυτή την ιδέα, θα έπρεπε να δώσει γραπτή αυτή την ιδέα στο κεντρικό συμβούλιο, να εγκριθεί από το συμβούλιο και να το κάνουν όλοι, αλλιώς δε το έκανε κανένας, για να μην υπάρχει ανταγωνισμός, είναι ακριβώς το αντίθετο από αυτό που συμβαίνει σήμερα, η συντεχνία είχε όπως καταλαβαίνετε τον συνεχή έλεγχο, ήθελε όλη η συντεχνία να είναι μαζεμένα τα εργαστήρια γιατί έκρινε πως γίνονταν ευκολότερα, μπορεί οι συντεχνίες να μην είναι πολυάριθμες, ας πούμε στη Κωσταντινούπολη που μπορούσε να ήτανε 300 χαλκοματάδικα, σπάζανε σε 20 συντεχνίες ούτως ώστε να είναι πεπερασμένος ο αριθμός και να μπορεί να γίνεται έλεγχος, αλλιώς θα ξέφευγε το πράγμα, υπήρχαν συντεχνίες πολυάριθμες και συντεχνίες ολιγάριθμες ανάλογα με το επάγγελμα, στη Κωνσταντινούπολη καταγράφεται συντεχνία με 2 άτομα που ήτανε ευγενικές ψυχές που κατασκεύαζαν όργανα βασανιστηρίων, η συντεχνία σφεντονοποιών είχε 6 και πλήθος άλλων συντεχνιών εφ' όσον υπήρχαν αναρίθμητα επαγγέλματα, οι μεγάλες συντεχνίες σπάζαν σε υποσυντεχνίες σε τέτοιες περιπτώσεις για να ελέγχονται και να ελέγχονται και περιφερειακά γιατί η Κωνσταντινούπολη ήτανε μεγάλη πόλης, στην ουσία ήταν περιφερειακές πόλεις.

Τώρα οι συντεχνίες έχουν εισόδημα και έχουν εισόδημα από τη μαστοριά, μαστοριά λέγεται το ποσό που πληρώνει ο μάστορας για να έχει δικαίωμα λειτουργίας του εργαστηρίου του που ήταν γερό ποσό, επίσης είχε εισόδημα από τις παραβάσεις των μαστόρων ή των καλφάδων οι οποίοι πολύ συχνά παράβαιναν τους κανόνες της συντεχνίας, αρκετές συντεχνίες είχαν γράψει τους κανόνες της, δηλαδή είχαν καταστατικά, άλλες όχι ήταν προφορική, τότε μπορούσαν να τους βάλουν πρόστιμα στους συντεχνίτες, στους εργαζομένους, συνήθως τους βάζαν πρόστιμα, αλλά μπορούσαν να υπάρχουν και σωματικές ποινές, ραβδισμοί, φάλαγγα, η φάλαγγα στη περίοδο της τουρκοκρατίας ήταν πασπαρτού, αν και στα σχολεία κάνουν φάλαγγα οι δάσκαλοι στα παιδιά, όχι  μόνο ξύλο φάλαγγα και θεωρούνταν αυτονόητο, ξέρεις να σου δένουν το πόδι και να κτυπάνε το γυμνό πόδι, στη δικιά μου γενιά μπαίναν οι δάσκαλοι στη τάξη με ένα χάρακα στο χέρι και δεν υπήρχε περίπτωση να μη χρησιμοποιηθεί μέσα στην ώρα, ιδίως στα αγόρια, έλεγαν με το ξύλο θα μάθει, έτσι ήτανε το κλίμα.

Μπορούσαν να βασανιστούνε ή να ραβδιστούνε, να σας διαβάσω ένα καταστατικό, εάν ευρεθεί τινάς όπου να ηυρήσει τον μεγαλύτερο του ή να ατιμάσει τους τιμημένους ανθρώπους που περνούν δια της αγοράς, δηλαδή αν η συμπεριφορά είναι προσβλητική προς άλλους κατοίκους να βαλθεί στον φάλαγγα μέσα στο παζάρι και έτσι να σωφρονιστεί, οι ποινές όπως σας είπα, μπορεί να είναι ηθικές και να αφορούν κάποια θέματα ηθικής, κάποιος ο οποίος έχει γλώσσα βαριά, δεν σέβεται το μάστορα ή παραπαίδι που δεν σέβεται το κάλφα ή δεν μιλούν με το πρέποντα σεβασμό σε πελάτες κλπ. μπορούσαν να υπάρχουν.....το ενδιαφέρον είναι ότι στους εσωτερικούς χώρους θεωρούσαν αυτονόητο ότι μπορούν να επεμβαίνουν και στη προσωπική ζωή των μελών της συντεχνίας, των καλφάδων δηλαδή και των μαστόρων, αν δηλαδή κάποιος μάστορας, κάποιος κάλφας ήταν μέθυσος ας πούμε ή γυναικάς, τον παραλάμβανε η συντεχνία και τον έπιανε και του έλεγε, άκου κυρ Κώστα μαθαίνουμε ότι έχεις ερωμένη στη τάδε συνοικία, αλίμονο σου ή το κόβεις αύριο ή φάλαγγα ή πρόστιμο ή διαγράφεσαι, γιατί υπήρχε αυτή η στάση, ήταν αυτονόητη, διότι στις συντεχνίες ζουν στενά  μέσα στη κοινωνία ενός τόπου και θέλουν να έχουν καλή φήμη, αν ακουστεί δηλαδή, ένας συντεχνίτης χαλκοματάς να είναι μέθυσος, ο άλλος να έχει ερωμένες θα πάρει η μπάλα όλη την συντεχνία διότι όλο αυτό δεν το θέλει κανείς, ήταν δηλαδή οι συντεχνίες πολύ στενά συνδεδεμένες με τη ζωή των μετεχόντων σε αυτές τις διεργασίες.

Οι συντεχνίες ήταν συνήθως αντρική υπόθεση, δηλαδή η συντριπτική πλειοψηφία των συντεχνιών που γνωρίζουμε από έγγραφα, είναι άντρες, υπήρχαν όμως και γυναικείες συντεχνίες, έχουνε βρεθεί έγγραφα για αυτές, μια συντεχνία σαπωνοποιών στη Θεσσαλία η οποία στο καταστατικό της απαγορεύει την ύπαρξη αντρών στη συντεχνία, υπήρχαν κάποιες συντεχνίες που ήθελαν, για τους ψαράδες δίκτυα, στην ύφανση υπήρχαν γυναικείες αλλά ελάχιστες, μιλάμε για εξαίρεση, ήταν αντρική δουλειά και τώρα οι συντεχνίες ήταν κατά κανόνα καθαρές θρησκευτικά, δηλαδή οι μετέχοντες ήταν κατά κανόνα ίδιου θρησκεύματος, γιατί υπήρχε και μια εξειδίκευση οι Εβραίοι ας πούμε σε κάποιες εργασίες, οι Αρμένιοι σε κάποιες άλλες εργασίες, οι μουσουλμάνοι σε κάποιες εργασίες, βέβαια υπήρχαν και μικτές θρησκευτικά συντεχνίες που φαίνεται ότι λειτουργούσαν καλά, υπήρχε μια συνύπαρξης, αλλά κατά κανόνα είναι θρησκευτικά καθαρές, οι χριστιανικές ορθόδοξες φυσικά στα Βαλκάνια είναι πολλές γιατί η πλειοψηφία των κατοίκων των Βαλκανίων ήταν χριστιανοί ορθόδοξοι και αυτές είχαν πάντα ένα προστάτη άγιο, κάθε συντεχνία είχε προστάτη Άγιο, εφ' όσον ήταν χριστιανικές, οι χριστιανικές όπως ξέρετε                τώρα ποιος είναι προστάτης άγιος? συνήθως είναι κάποιος άγιος που οποίου το επάγγελμα όταν είχε ζήσει είχε σχέση, συνάφεια με αυτό που κάνει, με την εργασία της συντεχνίας, θα μπορούσε βέβαια και να μην είναι, δεν ήταν αναγκαστικό όλες οι συντεχνίες όλων των φορέων να έχουν τον ίδιο προστάτη άγιο, το λέω αυτό γιατί οι συντεχνίες των πόλεων επεδίωκαν πολύ να έχουν προστάτη άγιο τον προστάτη της πόλεως, όλες οι πόλεις έχουνε, τον προστάτη άγιο, οπότε η πιο ισχυρή συντεχνία της πόλεων τα κατάφερνε  να ταυτίζεται με το προστάτη της πόλεως.

Τώρα εφ' όσο οι Μακελάρηδες διότι  οι σφαγείς των ζώων είχαν συνήθως  προστάτη τον Αρχάγγελο Μιχαήλ διότι παριστάνεται με το σπαθί έτσι και αυτοί με το μπαλτά έτσι,  άλλοι τον Άγιο Ονούφριο γιατί στη αγιογραφία ο Άγιος Ονούφριος έχει ένα τεράστιο σπαθί μέχρι κάτω, οπότε θέλω να πω, υπήρχανε διάφορες συλλήψεις γιατί είχε προστάτη ο ένας ή ο άλλος άγιος, ο προστάτης άγιος είναι πολύ σημαντικό θέμα γιατί κάθε συντεχνία προστατεύει το ναό, θέλει το όνομα του αγίου εφ' όσον υπάρχει τέτοιος ναός στη περιοχή της ή και μοναστήρι, αλλά αν δεν υπάρχει ναός, η συντεχνία φροντίζει να δημιουργήσει μια εικόνα του συγκεκριμένου αγίου και να το βάλει, κρεμάει την εικόνα μέσα σε έναν άλλο ναό και έτσι δημιουργείται σαν ένας υποναός μέσα στο ναό και οι συντεχνίες στη γιορτή του κάθε αγίου, γιατί κάθε μέρα εορτάζεται ένας άγιος όπως ξέρετε, είναι και μέρες που γιορτάζονται πολλοί άγιοι γιατί οι μέρες του έτους δεν φτάνουνε και όταν είναι η γιορτή του αγίου έχουν υποχρέωση να κάνουνε λειτουργία, όχι απλή λειτουργία, να καλέσουνε ιερείς κτλ. και μετά τη λειτουργία στήνονταν πάντα πανηγύρι, η συντεχνία συνήθως φρόντιζε να βρίσκονται  εκεί μέσα, συνήθως έβαζες και        εκεί μέσα           ,έρχονταν και μουσικοί το ένα το άλλο και γίνονταν ένα ωραίο πανηγύρι κάθε φορά και όλοι λέγανε, τι καλή συντεχνία είναι αυτή η συντεχνία!! όπως καταλαβαίνετε στις μεγάλες πόλεις υπάρχουν πολλές συντεχνίες όπως στη Κωνσταντινούπολη, έχει υπολογιστεί ότι πραχτικά ένας       μπορούσε αν έβαζε τα ποδάρια του και να πήγαινε σε διάφορα σημεία όπου γίνονταν τα πανηγύρια και ζούσε μια χαρά πανηγυριώτικα όλη τη χρονιά, βέβαια στις μικρότερες πόλεις δεν ήταν τόσες πολλές οι συντεχνίες, αλλά έπαιζαν ρόλο γιατί ήταν πολύ σημαντικό πράγμα για τις πόλεις, διότι ήταν και ο συντονιστής της διασκέδασης, της αναψυχής μέσα στις πόλεις, τώρα οι συντεχνίες είχαν και μεγάλη βαρύτητα, διότι μιλήσαμε για την αυστηρότητα και ότι παρακολουθούσαν και έβαζαν πρόστιμα και έκαναν αυτό το πράγμα, δεν αστειευόταν και κλείνανε εργαστήρια, το να κλείσει εργαστήριο δεν ήταν καθόλου παράξενο άμα δεν τηρούσε τους κανόνες, όμως παραλλήλως είχαν και το άλλο πρόσωπο, διότι ήταν στην ουσία ήταν η κοινωνική ασφάλιση των ανθρώπων[που συμμετείχαν στη συντεχνία, δηλαδή αν κάποιου κάλφα το παιδί αρρώσταινε  και η οικογένεια δεν είχε δυνατότητα, η συντεχνία έβγαζε και συμφωνούσε ένα ποσό να βοηθήσει, καταλάβατε....δηλαδή στις δύσκολες περιστάσεις η συντεχνία θα ήταν κοντά σου, αλλά στις αρνητικές περιστάσεις, αλίμονο σου, ήταν ένα τμήμα το οποίο ήταν γενικά παρατεταγμένο στις περιπτώσεις αυτές.

Τώρα οι συντεχνίες όπως καταλαβαίνετε έπαιζαν μεγάλο ρόλο στη ζωή των πόλεων διότι παρήγαγαν αυτά που χρειάζονταν οι πόλεις, δεύτερον πολλά μέλη κάτοικοι της πόλεως εργάζονταν στις συντεχνίες, δηλαδή ζούσαν από τις συντεχνίες και τρίτον διότι παίζανε ρόλο όπως σας είπα και στα θρησκευτικά και στα κοινωνικά ζητήματα, υπήρχανε και τάσεις μέσα στις πόλεις, οι συντεχνίες είναι   στη συμμετοχή είτε μέσα στην ένταση είτε μέσα σε προσπάθεια συνδιαλλαγής και επί πλέον οι συντεχνίες μπορούσανε και παίζανε και ρόλο τραπέζης κατά κάποιο τρόπο, διότι επειδή είχανε κάσα, λεγόντανε κάσα, δηλαδή ταμείο και ως συντεχνία ήτανε γνωστό ότι το ταμείο ήταν καλό, δηλαδή είχε περίσσευμα, αν εσύ εκείνη την εποχή, δεν υπήρχαν τράπεζες, είχες ανάγκη από κάποιο δάνειο, πάντοτε υπάρχει ανάγκη από δάνεια, επήγαινες στη συντεχνία, έκρουες τη θύρα της τάδε συντεχνίας που είχες που είχες θεωρήσει ότι είναι κατάλληλη και έλεγες, γειά σας είμαι ο Γιώργος τάδε, με ξέρετε, έχει σημασία αυτό, είμαι εδώ στη πόλη, είμαι έντιμος άνθρωπος, είμαι έμπιστος, παντρεύω τη κόρη μου, έχω ανάγκη από ένα ποσό για αυτό το γάμο, μπορώ να δανειστώ ένα ποσό, γίνονταν μια συναλλαγή και συμφωνούνταν ότι θα σας δανείσω τόσο και σε τόσους μήνες θα τα είχες επιστρέψει με το τάδε τόκο φυσικά γιατί αυτές δεν δανείζανε χωρίς τόκο, είναι φυσικό να δανείζουνε, έτσι οι συντεχνίες έπαιζαν πολλαπλό ρόλο μέσα στα πράγματα και φυσικά στις νεότερες συντεχνίες, αυτές που έδιναν το στίγμα για όλες τις συντεχνίες της αυτοκρατορίας, ήταν οι συντεχνίες της Κωνσταντινουπόλεως, δηλαδή οι χαλκοματάδες, μια και πιάσαμε στο στόμα μας τους χαλκοματάδες της Κωνσταντινουπόλεως δίνανε το στίγμα της εργασίας και όλα τα δεδομένα, αυτοί τα στήνανε στη Κωνσταντινούπολη και στις μεγάλες πόλεις συνήθως οι ισχυρότερες συντεχνίες ήτανε των γουναράδων, γιατί στην Οθωμανική αυτοκρατορία φοριόνταν πολύ οι γούνες, να σκεφτείτε υπήρχαν ακόμη και Πατριάρχες και Επίσκοποι φορούσαν γούνες και υπάρχουν διατάγματα που απαγορεύουν να φοράς δύο γούνες ταυτοχρόνως, φανταστείτε τι γινόντανε, δεν μας λένε τα έγγραφα, πόσοι πέθαναν από θερμοπληξία.......θέλω δηλαδή να σας πω, για να είσαι πολύ σικ και πιστικός το καλοκαίρι φορούσες άσπρη γούνα.....το χειμώνα το οθωμανικό στιλ ήτανε από έξω μεταξωτό βαρύτιμο ύφασμα και εσωτερικά η γούνα, για αυτό οι άρχοντες είχαν μονίμως τυχαία ανοιχτό το επανωφόρι το οποίο ήτανε καταπληκτικό απ' έξω με χρυσοκέντητα και ασημοκέντητα, αλλά όταν καθόσουνα όλως τυχαία άνοιγες για να φαίνεται από μέσα η γούνα, επίσης και το κεφάλι τους καλυμμένο, είχανε πολύ μεγάλη χρήση γούνας στην Οθωμανική αυτοκρατορία.

Τώρα θα μιλήσουμε για ένα θέμα που αφορά την οργάνωση των εμπόρων διότι την εποχή που συζητούμε αναπτύχθηκε το εμπόριο και μάλιστα σε αυτή την ανάπτυξη του εμπορίου μεγάλο ρόλο έπαιξαν τα ορεινά χωριά, τα ορεινά χωριά κατέβαζαν προϊόντα κάτω από τα βουνά, κάνω μια παρένθεση, τα ορεινά της Βαλκανικής ήταν τεράστιας οικονομικής σημασίας, μέχρι τον 20ο αιώνα στην Ελλάδα, η ορεινή Ελλάδα μέχρις τις αρχές του 20ου αιώνα ήταν τεράστιας οικονομικής σημασίας, σας προκαλώ, η Ελλάδα απέκτησε σιδηρόδρομο στη δεκαετία του 1880, σωστά? Χαρίλαος Τρικούπης κτλ. 78 με 90 κτίστηκε αυτό και σχεδιάστηκε η γραμμή του σιδηροδρόμου που πηγαίνει από την Αθήνα στη Λάρισα, για αυτό και λέγεται σταθμός Λαρίσης, μετά ενσωματώσανε και άλλες περιοχές, πάει Θεσσαλονίκη κτλ. γιατί σας το λέω αυτό? έχετε πάρει ποτέ το τραίνο Αθήνα - Λάρισα για να δείτε από τι καταπληκτικά ορεινά τοπία περνάει? γιατί περνάει από αυτά τα ορεινά τοπία? με γέφυρες τεράστιες, τις Παπαδιάς, του Γοργοποτάμου, με τούνελ για να περνάει κτλ. για να κτίσεις τέτοια γραμμή, πάνω στα βουνά το κόστος είναι πολύ μεγαλύτερο από το να το ρίξεις στις πεδιάδες και ο Χαρίλαος Τρικούπης δεν ήτανε κανένας πολιτικός τυχαίος, ήτανε μεγάλος πολιτικός και σπουδαίος άνθρωπος σε αυτό που έκανε, γιατί σχεδιάστηκε η γραμμή πάνω στα βουνά? γιατί τα βουνά είχανε την οικονομία, όταν τα βουνά έπαψαν να είναι σημαντικά στην οικονομία, η γραμμή Αθήνα, έγινε η εθνική οδός, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, παραλιακά, κανένα βουνό, πεδιάδα τη πεδιάδα, γιατί πια το βουνό δεν ήταν σημαντικό, αλλά στο 17ο, 18ο, 19ο αιώνα, ο άνθρωπος του βουνού είχε μεγάλο κύρος, ο τσέλιγκας, έλεγες τσέλιγκας και ο κόσμος στεκόντανε σούζα και έλεγες κτηνοτρόφος και είχε σημασία, δεν ήτανε αστεία και αν έχετε προσέξει τα νέα αρδευτικά έργα δημιουργήθηκαν στο νέο ελληνικό κράτος έχουνε πρωταγωνιστές τσελιγκάδες και κτηνοτρόφους, αυτοί είναι οι πρωταγωνιστές, όπου το όμορφο κορίτσι, ποιος θα το πάρει? ο τσέλιγκας, ο κτηνοτρόφος με τα 10000 πρόβατα, σήμερα το όμορφο κορίτσι ποιος θα το πάρει? ο διευθυντής της τράπεζας, ξέρω εγώ, κάποιο άλλο επάγγελμα, όχι του βουνού, το βουνό έχασε τη σημασία του, αφήστε μετά τον εμφύλιο εξαφανίστηκε τελείως το ελληνικό βουνό, δηλαδή θέλω να πω, έγινε ο εμφύλιος και ρημάχτηκαν όλα μας τα βουνά οπότε τέλειωσε αυτή η ιστορία και σήμερα λες κτηνοτρόφος, έπαψε πια η κτηνοτροφία να είναι ελεύθερη κτηνοτροφία, οι περισσότεροι κτηνοτρόφοι είναι επαγγελματίες, δηλαδή είσαι μακριά κτλ. μάλιστα, το λέω αυτό σε σχέση, γιατί τότε τα βουνά παρήγαγαν μαλλί, δέρματα εξήγαγαν, τομάρια, τομάρια δέρματα, έφευγαν με τόνους τα δέρματα από εκεί, από τα ζώα ή από λαγούς που ήτανε, βαμβάκι, μαλλιά, κάπες, οι κάπες της Πίνδου, βλάχικες κάπες ήτανε ξακουστές σε όλη την Ευρώπη, οι Ιταλοί ναυτικοί, οι Γάλλοι ναυτικοί επειδή ήθελαν να έχουν κάπα από την Πίνδο επειδή ήτανε ξακουστές, οι κάπες εκείνη την εποχή ήταν σημαντικές γιατί ήταν ταυτοχρόνως, επανωφόρι, αδιάβροχο, στρώμα, πάπλωμα και σκηνή διότι όταν έβρεχε έβαζες τη κάπα έτσι και το νερό έφευγε ολόγυρα, περίμενες να τελειώσει η βροχή και την ξανά φορούσες, το λέω αυτό γιατί οι κάτοικοι των βουνών, επειδή ήτανε κτηνοτρόφοι, ανεβοκατέβαζαν τα πρόβατα, ήξεραν τους δρόμους, αντιμετώπιζαν ευκολότερα τους κινδύνους, είχανε μάθει από ληστές, αν δεν ήτανε οι ίδιοι, γιατί είπαμε ότι αντιμετώπιζαν τους ληστές, αντιμετώπιζαν τα ζώα τα επικίνδυνα, εκείνη την εποχή οι αρκούδες ήτανε πολλές, οι λύκοι, οι αλεπούδες ήτανε πολλές και ήτανε άνθρωποι ψυχωμένοι και έτοιμοι να κινηθούνε γιατί το εμπόριο θέλει κίνηση και στη περίοδο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας το εμπόριο αναπτύχθηκε, αναπτύχθηκε διότι οι αυτοκρατορίες είναι καλά εδάφη για εμπόριο, το εμπόριο και η οικονομία θέλει μεγάλη περιφέρεια, όταν είναι μικρή η περιφέρεια, πνίγεται η οικονομία, για αυτό και οι αυτοκρατορίες ήταν καλές περιοχές για την οικονομία, ήταν μεγάλες περιοχές έτσι μπορούσε κανείς...το ίδιο ήταν και η ρωμαϊκή αυτοκρατορία, το ίδιο ήταν και η βυζαντινή αυτοκρατορία, το ίδιο και η οθωμανική αυτοκρατορία, πρέπει να σας πω, ότι από τη στιγμή που έγιναν εθνικά κράτη, δεν έγιναν εθνικά κράτη από το 19ο αιώνα σπάσανε οι αυτοκρατορίες σε μικρά εθνικά κράτη δεν βοηθάει το εμπόριο αυτό, για αυτό και το επόμενο βήμα ήταν να γίνουν συνασπισμοί οικονομικοί, η ευρωπαϊκή ένωση είναι ένας τέτοιος οικονομικός συνασπισμός για να μην υπάρχουν πολλές μικρές αγορές αλλά να είναι ενιαία η αγορά, ενιαία, παραμένει το εθνικό περιθώριο αλλά σε θέματα εμπορίου, έτσι ξεκίνησαν θυμάστε? λέγονταν ΕΟΚ, οικονομική κοινότητα και δεν είναι μόνο η ευρωπαϊκή ένωση, οι χώρες της Λατινικής Αμερικής έχουνε επίσης συνασπίσει κάτι ευρύ, οι χώρες επίσης της νοτιοανατολικής Ασίας έχουν επίσης συνασπιστεί γιατί δεν βγαίνει η οικονομία χωρίς μεγάλα σχήματα. Η Οθωμανική αυτοκρατορία ήταν ένα μεγάλο σχήμα άρα εκ των πραγμάτων έβγαινε με καλό περιθώριο, δεύτερον οι αυτοκρατορίες είναι πολύ καλές για το εμπόριο όταν υπάρχει και η περίοδος της ακμής τους, η κάθε αυτοκρατορία έχει τα πάνω της και τα κάτω της, λέμε παξ ρομάνα κτλ. ίσως το είπαμε ξανά, είναι η περίοδος στις οποίες οι αυτοκρατορίες είναι στη πολύ καλή τους οργάνωση, νοιώθεις ασφάλεια, οι δομές είναι στιβαρές, δεν υπάρχουνε αναστατώσεις και το πράγμα κυλάει ήρεμα, στην Οθωμανική αυτοκρατορία είχε και αυτή την παξ της, μεταξύ περίπου λέμε το 1450 και 1650 δηλαδή 200 χρόνια παξ, αν και σε αυτή αναπτύχθηκε η οικονομία, στη περίοδο αυτή της παξ Οτοματικά, ο χρυσός αιώνας της Οθωμανικής αυτοκρατορίας είναι ο 16ος αιώνας, ήταν το αποκορύφωμα της ισχύος  Οθωμανικής αυτοκρατορίας σε όλα τα πεδία και διπλωματικό και οικονομικό και πολιτισμικό κτλ. εκεί στη περίοδο αυτή η Οθωμανική αυτοκρατορία, ο Σουλεϊμάν, ο Ιμπραχήμ το ξεκίνησαν, προχώρησαν σε διπλωματικές-οικονομικές με χώρες της δυτικής Ευρώπης, η Οθωμανική αυτοκρατορία είχε ξεκινήσει κάποιες εμπορικές συμφωνίες με κάποιους Γενοβέζους, αλλά δεν ήταν πλήρεις συμφωνίες, τώρα το 16ο αιώνα έχουν υπογραφεί οι περίφημες συμφωνίες που είναι επίσημες, οργανωμένες συμφωνίες, περιλαμβάνουν με λεπτομέρεια τις δράσεις του καθενός, πως θα δρουν, πως θα πληρώνουν στα τελωνεία, αν υπάρχουν παραπτώματα πως θα δικαστούν, όλα αυτά είναι σημαντικά και έτσι το 16ο αιώνα στην Οθωμανική αυτοκρατορία οι πρώτες συμφωνείες υπογράφονται μεταξύ Γαλλίας και Οθωμανικής αυτοκρατορίας, η Γαλλία ήταν η μεγάλη σύμμαχος των Οθωμανών, η χώρα που στήριξε την Οθωμανική αυτοκρατορία από τον 16ο αιώνα μέχρι και το τέλος του 18ου αιώνα, για 200 χρόνια, η Γαλλία ήταν η σύμμαχος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.........