Κυριακή 7 Φεβρουαρίου 2016

ΚΑΛΟΜΟΙΡΗΣ - ΜΑΓΙΟΒΟΤΑΝΑ (κύκλος τραγουδιών)

Ο Μανώλης Καλομοίρης ήταν κορυφαίος Έλληνας μουσουργός. Θεωρείται ο δημιουργός της Εθνικής Σχολής, καθώς επιδίωξε να συνθέσει τη λόγια μουσική με την ελληνική ταυτότητα. Το δημοτικό τραγούδι και η ελληνική παράδοση, σε συνδυασμό με τις τεχνικές σύνθεσης της Δύσης, διαμόρφωσαν το ύφος του.
Γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1883 και πέθανε το 1962. Σπούδασε μουσική στην γενέτειρά του, την Κωνσταντινούπολη, την Αθήνα και τη Βιέννη. Ο Καλομοίρης συνδέθηκε με το κίνημα του δημοτικισμού, καθώς και με μεγάλες πνευματικές προσωπικότητες της εποχής του, όπως ο Κωστής Παλαμάς, ο Άγγελος Σικελιανός και ο Νίκος Καζαντζάκης. Σημαντικά έργα του θεωρούνται οι όπερες " Ο Πρωτομάστορας" (1915) αφιερωμένη στον Ελευθέριο Βενιζέλο και το "Δαχτυλίδι της Μάνας" (1917), η "Συμφωνία της Λεβεντιάς" (1929) και ο κύκλος τραγουδιών "Μαγιοβότανα" (1912-13) σε ποίηση Κωστή Παλαμά.
Το τελευταίο λυρικό του έργο είναι ο "Κωνσταντίνος Παλαιολόγος" (1961).

Κύκλος τραγουδιών "Μαγιοβότανα" (1912-13)

Ο κύκλος περιλαμβάνει 8 τραγούδια.

" Η γριά Ζωή", " Μια νεράϊδα μ' εγέννησε",  "Στέκει το βασιλόπουλο με το σπαθί στη βίγλα", "Η μαύρη Λάμια", "Γυρνά κι' ορμά ο Μενέλαος", "Από ξένα βασίλεια", "Σπέρμα της Χάμκως"  και " Καβάλλα πάει ο Χάροντας". Ο κύκλος περιλαμβάνει επίσης και ένα πρελούδιο, το οποίο μαζί με το τραγούδι " Η γριά Ζωή" απαριθμούνται με το 1 στην αρίθμηση των τραγουδιών.

Η θεματολογία των ποιημάτων περιλαμβάνει ένα κόσμο μαγικό, στον οποίο συνυπάρχουν μάγισσες, ξωτικά και πρόσωπα της λαϊκής μυθολογίας. Όλα αυτά καταφέρνει ο Κωστής Παλαμάς να τα παντρέψει με τον κόσμο των ηρώων όπως ο Μενέλαος και ο Διγενής. Έτσι ο ποιητής εισάγει το κοινό σ' ένα μαγικό κόσμο όσο και οικείο κόσμο, παρμένο από την ελληνική παράδοση και μυθολογικές εικόνες. Μέσα στα ποιήματα βλέπει κανείς έρωτες θνητών με αερικά, φονικές λάμιες, ερωτικές αποπλανήσεις και τόσες άλλες εικόνες που συνθέτουν έναν τρομαχτικό και λυτρωτικό σε ορισμένες περιπτώσεις κόσμο. Γι' αυτό ο Καλομοίρης διάλεξε ακριβώς τα ποιήματα αυτά για να τα μελοποιήσει και να τα "ντύσει" με τη μουσική του, εκφράζοντας στο έπακρο τον κόσμο που μας περιγράφει ο ποιητής.
Ο κύκλος των τραγουδιών σε στίχους του Κωστή Παλαμά ξεκινά με ένα πρελούδιο το οποίο εισάγει τον ακροατή σε μαγικούς κόσμους.

         1α.  ΠΡΕΛΟΥΔΙΟ
Ένα προφητικό πρελούδιο συνέθεσε ο Καλομοίρης, περιλαμβάνοντας μέσα του τα μοτίβα που θα χρησιμοποιήσει στα τραγούδια του, ο πρόλογος ξεκινά με το μοτίβο του Διγενή Ακρίτα, αλλά σε πιο ήρεμο και πλατύ tempo.

          1β.  Η ΓΡΙΑ ΖΩΗ 

Η γριά Ζωή ακουµπώντας µε χαϊδευτικά στα στήθη,
µου λέει το παραµύθι της, το αιώνιο παραµύθι: 
Βασιλοπούλα αγάπησε το ξανθό παλικάρι
και ζούσε µε μονάκριβο καηµό για να το πάρη.
Αλλά µια µέρα ο Δράκοντας της φύλαγε καρτέρι,
και την άρπαξε κ' έφυγε. Πού πάει; Κανείς δεν ξέρει!  

          2.  ΜΙΑ ΝΕΡΑΙΔΑ Μ’ ΕΓΕΝΝΗΣΕ 

Μια νεράιδα μ’εγεννησεν απο θνητό πατέρα,  
ο νύχτα και ω παράδαρμα  στον κόσμο εδώ πέρα! 
Οι ξωτικές οι ανάερες στην όψη της σαρκός μου  
με κοιτάζουν παράξενα και φεύγουν απ’εμπρός μου.
Στοιχειό με λένε οι άνθρωποι Και μακραίνουν με τρόμο
Και ξένος πάντα βρίσκομαι Στις ερημιάς τον δρόμο             


           

3.  ΣΤΕΚΕΙ ΤΟ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟ 

Στέκει το Βασιλόπουλο µε το σπαθί στη βίγλα,
για να πιάση την άγνωστη, την καταλύτρα Στρίγγλα.
Στων άστρων το τρεµόφεγγο την ξανοίγει' είν' εκείνη!
Σπλάχνα κρατάει παιδιάτικα, και το αίµα τους πίνει.
Ωιµέ! κ' η Στρίγγλα η φόνισσα ήταν η σαστικιά του,
η αγνή, η καλή, η πεντάµορφη. Και σωριάζεται κάτου.     

4.  Η ΜΑΥΡΗ ΛΑΜΙΑ 

Η μαύρη Λάμια που έκλεισε στην καρδιά της τον Άδη,
να κατέβω με πρόσταξε μέσ' στο ξερό πηγάδι,
νάβρω το δαχτυλίδι της που μέσα εκεί έχει πέσει
μ' ένα διαμάντι λιόκαλο καρφωμένο στη μέση.
Ψάχνω, δε βρίσκω τίποτε ... Ω νύχτα, ω τέρας πλάνο!
Στα πόδια μου μιαν άβυσσο,και μια Λάμια αποπάνω.                      


5.  ΓΥΡΝΑ ΚΙ ΟΡΜΑ Ο ΜΕΝΕΛΑΟΣ 

Γυρνά κι ορμά ο Μενέλαος με το σπαθί στο χέρι
το θάνατο στην άπιστην  Ελένη να προσφέρη.
Αλλ' εκείνη ολογάληνη με τ' ανθισμένο χέρι
το αντίχολο κι αντίλυτο βοτάνι του προσφέρει.
Και το πίνει ο Μενέλαος, και του πέφτει απ' το χέρι
το σπαθί, κ' ένα φίλημα στην Ελένη προσφέρει.            

6.  ΑΠΟ ΞΕΝΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ 

Από ξένα βασίλεια κι από το Μεσαίωνα
ήρθεν εδώ ο Ιμπέριος κ' ήρθεν η Μαργαρώνα. 
Ο ιππότης ο ανυπόταχτος κ' η ωραία η πριγκηπέσσα
μου χτύπησαν την πόρτα μου· και τους έμπασα μέσα.
Και να λένε τους έμαθα λόγια πύρινα πόσα! – 
της αγάπης τα βάσανα στη δική μου τη γλώσσα!                        

7.  ΣΠΕΡΜΑ ΤΗΣ ΧΑΜΚΩΣ 

Σπέρμα της Χάμκως, δέρνεσαι μεσ' στο λάγνο χαρέμι.
Ύπνο ζητάς, όχι έρωτα,μα κι ο ύπνος σε τρέμει. 
Σε διβάνι χρυσόστρωτο  γέρνεις πρόσωπο χιόνι.
Αλλά το Σούλι το άπαρτο σα βραχνάς σε πλακώνει.
Μόνο σκυμμένη απάνω σου σε χαϊδεύει η ακριβή σου,
σαν πουλί που θα σάλευε στην άκρη μιας αβύσσου.    

8.  Ο ΔΙΓΕΝΗΣ ΑΚΡΊΤΑΣ 

Καβάλλα πάει ο Χάροντας το Διγενή στον Άδη,
κι άλλους μαζί ... Κλαίει, δέρνεται τ' ανθρώπινο κοπάδι 
Και τους κρατεί στου αλόγου του δεμένους τα καπούλια,
της λεβεντιάς τον άνεμο,της ομορφιάς την πούλια.
Και σα να μην τον πάτησε στου Χάρου το ποδάρι,
ο Ακρίτας μόνο ατάραχα κοιτάει τον καβαλλάρη! 
Ο Ακρίτας είμαι, Χάροντα,δεν περνώ με τα χρόνια.
Μ' άγγιξες και δε μ' ένοιωσες στα μαρμαρένια αλώνια; 
Είμ' εγώ η ακατάλυτη  ψυχή των Σαλαμίνων.
Στην Εφτάλοφην έφερα το σπαθί των Ελλήνων.
Δε χάνομαι στα Τάρταρα, μονάχα ξαποσταίνω. 
Στη ζωή ξαναφαίνομαι  και λαούς ανασταίνω! -      


KALOMIRIS: Μαγιοβότανα. (Daphne Evangelatos, Tokyo, 1987)







                     

                    


          


                 


                   

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου