Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2016

Samuel Barber " Μουσική για μια σκηνή από τον Σέλλεϊ " - Beethoven " The creature of Prometheus"

Samuel Barber " Music for a scene from Shelley ( poem "Prometheus Unbound")

O Percy Bysshe Shelley (1792-1822) ήταν ένας από τους σημαντικούς Άγγλους ποιητές της ρωμαντικής περιόδου. Προοδευτική αναγνώριση έτυχε μετά τον θανατό του. Ο Shelley υπήρξε ένα καθοριστικό μέλος ενός κλειστού κύκλου οραματικών ποιητών και συγγραφέων όπως, του Lord Byron, Leigh Hunt, Thomas Love Peacock, και της δεύτερης γυναίκας του Mary Shelley, συγγραφέας του Φρανκεστάϊν.
Είναι περισσότερο γνωστός για τα κλασσικά ποιήματα του, Ozymandiaw, Ode to the West Wind, To a Skylark, Music, When Soft Voices Die, The Cloud, The Masque of Anarchy.
Το υπόλοιπο σπουδαίο έργο του περιλαμβάνει το ποιητικό δράμα The Cenci (1819), καθώς και τα μακρόπνοα ποιήματα Queen Mab, Alastor, The Revolt of Islam, Adonais, Hellas (1821) και το τελευταίο, ημιτελές έργο του The Triumph of Life. Επίσης ο Prometheus Unbound (1820 - Προμηθέας Λυόμενος), το οποίο θεωρείται και το αριστούργημα του.

Ο Προμηθέας λυόμενος είναι ένα τετράπρακτο λυρικό δράμα του Shelley που πρωτοεκδόθηκε το 1820. Ασχολείται με την μαρτυρική φιγούρα της Ελληνικής μυθολογίας, τον Προμηθέα, ο οποίος αψήφισε τους Θεούς και έδωσε στην ανθρωπότητα την φωτιά και γι' αυτό τιμωρήθηκε από τον Δία σε αιώνια τιμωρία. Εμπνεύστηκε από την τριλογία του Αισχύλου. Το έργο του Σέλλεϋ αφορά την απελευθέρωση του Προμηθέα από τα δεσμά, αλλά αντίθετα από τον Αισχύλο, δεν υπάρχει καμία συμφιλίωση μεταξύ του Προμηθέα και του Δία. Έτσι ο Δίας εγκαταλείπεται από αυτούς που τον στηρίζουν και χάνει την δύναμη του, επιτρέποντας στον Προμηθέα να λυθεί. Το έργο του Σέλλεϋ είναι ένα κλειστό δράμα που σημαίνει ότι δεν επιθυμεί να ανεβεί στην σκηνή. Κατά την παράδοση των ρομαντικών ποιητών, ο Σέλλεϋ έγραψε για την φαντασία, σκοπεύοντας η σκηνή του έργου του να εγκατασταθεί στην φαντασία του αναγνώστη.

Ευκαιρία δοθείσης, θα αναφερθούν μερικά στοιχεία για τον Προμηθέα.

Ο Προμηθέας ήταν μυθική μορφή της αρχαιότητας. Γιός του Τιτάνα Ιαπετού και της Ωκεανίδας Ασίας. Στην ελληνική μυθολογία η Τιτανομαχία ήταν ο πόλεμος μεταξύ των Τιτάνων ( οι οποίοι μάχονται από το βουνό Όθρυς) και των Ολύμπιων Θεών.
Κατά την διάρκεια της Τιτανομαχίας ο Προμηθέας τάχθηκε υπέρ του Δία και γι' αυτό δεν τιμωρήθηκε όπως οι άλλοι Τιτάνες. Η συμβολή του στην ανάπτυξη του ανθρωπίνου γένους ήταν σημαντική.
Κατά τον Λουκιανό, ο Προμηθέας με την αρωγή της θεάς Αθηνάς, δημιουργεί τον πρώτο άνθρωπο (χρυσό γένος ) από πηλό και φωτιά και με μορφή όμοια με αυτή των θεών.
Αυτό έλαβε χώρα μετά την Τιτανομαχία.
Αναφερόμενος στην δημιουργία του ανθρώπου, ο Πλάτωνας μας μεταφέρει την εικόνα ενός όντος σφαιρικού που διακρίνονταν σε τρία γένη (αρσενικό, θηλυκό και μεικτό) και είχε διπλή σειρά από μέλη και όργανα.
Αργότερα, ο Δίας επειδή εξοργίστηκε από την αλαζονεία τους και φοβήθηκε την δύναμη τους, τα χώρισε στα δύο.
Τα ζώα δημιουργήθηκαν την ίδια περίοδο, αλλά από μίξη υλικών της Γης και της φωτιάς.
Η δημιουργία των όντων και του ανθρώπου έγινε μέσα στην γη.
Όταν κλήθηκαν όλα τα όντα της Γης να βγουν στο φως, ανατέθηκε στον Προμηθέα και τον Επιμηθέα να δώσουν στο κάθε ον τα χαρακτηριστικά που έπρεπε να έχει. Ο Επιμηθέα, έπεισε τον αδελφό του να του επιτρέψει να αναλάβει μόνος αυτή την δουλειά.
Έτσι ο Επιμηθέας ονομάτισε και απέδωσε στο καθένα ον τα χαρακτηριστικά που ήθελε ο ίδιος, με τρόπο ώστε να μην μπορούν να αλληλοκαταστραφούν (Πλάτων Πρωταγόρας).  Όταν έφτασε στο τέλος η ώρα του Ανθρώπου, δεν είχε να του δώσει παρά λίγες τρίχες και νύχια ευπαθή και ανίσχυρα. Από το λάθος αυτό ο Προμηθέας ανέλαβε την προστασία του Ανθρώπου.





Βλέποντας την κατάντια του ανθρώπινου γένους και την αδυναμία του απέναντι στη φύση, ο Προμηθέας αποφασίζει να του χαρίσει τη φωτιά.
Έτσι, επισκεπτόμενος το εργαστήρι του Ήφαιστου, τοποθετεί τη φωτιά σε ένα κούφιο βλαστό νάρθηκα και τη δίνει κρυφά στους ανθρώπους. Ως τόπος παράδοσης της φωτιάς αναφέρεται η πόλη Σικυώνα της Πελοποννήσου.
Ο Προμηθέας έμαθε τους ανθρώπους να χειρίζονται τη φωτιά, να δημιουργούν εργαλεία και τους έμαθε τις Επιστήμες (που έκλεψε από την Αθηνά) και τα Γράμματα.
Για να γλυτώσει την ανθρωπότητα από το μένος των θεών, την έμαθε να τους λατρεύει και να τους κάνει θυσία.
Όταν έμαθαν οι άνθρωποι να κάνουν θυσίες στους θεούς τέθηκε θέμα για το ποια κομμάτια του ζώου θα άνηκαν στους θεούς και ποια στους θνητούς.
Τότε ο Δίας συμφώνησε με τον Προμηθέα να δώσει το λόγο του πως όποιο μερίδιο διαλέξει, αυτό θα παίρνουν οι θεοί και το άλλο οι άνθρωποι.
Έτσι, κατά μια μαρτυρία στη Σικυώνα, κατέβηκε ο Δίας να κάνει το ξεδιάλεγμα. Όμως ο Προμηθέας έντεχνα στο ένα μερίδιο έβαλε κόκκαλα και τα σκέπασε με λαχταριστό λίπος και στο άλλο κρέας που το σκέπασε με δέρμα. Ο Δίας επέλεξε αυτό με το λίπος και όταν έμαθε την απάτη ήταν πλέον αργά, είχε δώσει το λόγο του.
Οργισμένος ο Δίας ζητά από τον Ήφαιστο να του φτιάξει μια Γυναίκα.
Έτσι δημιουργείται η Πανδώρα, από ξηρά και θάλασσα. Ονομάστηκε έτσι επειδή έλαβε πολλά χαρίσματα και δώρα από τους θεούς.
Μαζί με αυτά παρέλαβε και ένα κουτί. Τέλος ο Ερμής την οδήγησε στον Επιμηθέα και εκείνος, παρά την συμβουλή του αδελφού του να μην δεχτεί δώρο από τον Δία, την έκανε γυναίκα του.
Από το κουτί της Πανδώρας ξεχύθηκαν τα δεινά των ανθρώπων, ο θάνατος και η ελπίδα.
Όμως ο Προμηθέας τους μαθαίνει την Ιατρική και τα βότανα.
Ο Δίας θέλοντας να τιμωρήσει τους ανθρώπους, που έγιναν κακοί και άδικοι, και τον Προμηθέα, βρίσκει ευκαιρία να προκαλέσει κατακλυσμό.
Η αιτία ήταν οι γιοί του Λυκάονα, απόγονοι του Πελασγού. Επισκεπτόμενος τους γιους του Λυκάονα, μεταμφιεσμένος σε ταξιδιώτη, του προσφέρθηκε ως φίλεμα μια σούπα φτιαγμένη από τα μέλη του σκοτωμένου αδελφού τους, του Νύκτιμου.
Εξοργισμένος τους μετατρέπει σε λύκους και ανασταίνει τον Νύκτιμο. Αποφασίζει να εξαφανίσει την ανθρωπότητα (Χάλκινο Γένος).
Ο Προμηθέας ενημερώνει τον γιο του, Δευκαλίωνα, βασιλιά της Φθίας, για τις βουλές του Δία και τον προτρέπει να φτιάξει μια κιβωτό (λάρνακα), να την γεμίσει με εφόδια και ζώα και να μείνει μέσα μαζί με την γυναίκα του Πύρρα, κόρη του Επιμηθέα.
Πράγματι όταν έγινε ο Κατακλυσμός, σώθηκε ο Δευκαλίωνας με την Πύρρα που δημιούργησαν το Γένος των Ηρώων (Τέταρτο Γένος) και την ανθρωπότητα.
Φυσικά, αυτό εξόργισε τον Δία ο οποίος έδεσε τον Προμηθέα σε βράχια, στο όρος Καύκασο, και έβαλε έναν αετό να του τρώει το συκώτι κάθε πρωί. Επειδή ο Προμηθέας ήταν αθάνατος, κάθε βράδυ τα σπλάχνα του γιατρεύονταν.
Στον «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου, μαθαίνουμε τη στάση του Τιτάνα απέναντι στην τιμωρία του και το μυστικό που κρατούσε από τον Δία. Τελικά ο Προμηθέας αποκαλύπτει το μυστικό που αφορούσε την Θέτιδα, την οποία ποθούσε ο Δίας, σε αντάλλαγμα την απελευθέρωσή του.
Πράγματι περνώντας από τον Καύκασο ο Ηρακλής, με κατεύθυνση τη Χώρα των Εσπερίδων, σκοτώνει τον αετό και σπάει τις αλυσίδες του Ήφαιστου. Ο Προμηθέας, από ευγνωμοσύνη προς τον ημίθεο, του λέει πως θα πάρει τα Χρυσά Μήλα.
Όμως ο Προμηθέας ήταν Τιτάνας και δεν μπορούσε να κατοικήσει τα δώματα του Ολύμπου. Η λύση δόθηκε από τον Κένταυρο Χείρωνα.
Ο Χείρωνας τραυματίστηκε κατά λάθος από βέλος του Ηρακλή, το οποίο είχε ποτιστεί με το δηλητηριώδες αίμα της Λερναίας Ύδρας. Το αίμα αυτό σκότωνε οτιδήποτε ζωντανό άγγιζε. Ο Χείρων επειδή ήταν αθάνατος, βασανιζόταν φρικτά από την πληγή που του έκανε το βέλος. Έτσι ζήτησε από τον Δία να δώσει την αθανασία του σε κάποιον άλλον, ώστε να πεθάνει και να λυτρωθεί από τους πόνους.
Με αυτήν την αίτηση, η αθανασία του Κένταυρου Χείρωνα δόθηκε στον Προμηθέα.


BARBER: Music for a Scene from Shelley, Op.7 - Marin Alsop/Royal Scottish National Orchestra




"Το Πλάσμα του Προμηθέα" αριθμός 43, είναι ένα μπαλέτο που συνέθεσε το 1801 ο Μπετόβεν σε λιμπρέτο του Salvatore Vigano.
 Η πρώτη του εκτέλεση έγινε με επιτυχία στις 28 Μαρτίου της ίδιας χρονιάς στη Βιέννη.
Η ιδέα του εν λόγω μπαλέτου, πάντως, ανήκει στον ναπολιτάνικης καταγωγής χορογράφο Σαλβατόρε Βιγκανό (1769-1821) ο οποίος υπήρξε ένας από τους κορυφαίους ανανεωτές της χορευτικής τέχνης της εποχής του και, ταυτόχρονα, πρωτοπόρος στην αντιμετώπιση του μπαλέτου ως αυτόνομου και -ανεξάρτητου από την όπερα- καλλιτεχνικού είδους.
Ωστόσο, παρά την αρχική επιτυχία του μπαλέτου, σύντομα το έργο περιήλθε σε αφάνεια, με εξαίρεση την ορχηστρική εισαγωγή η οποία παραμένει ως σήμερα ένα δημοφιλές εναρκτήριο κομμάτι των συμφωνικών συναυλιών διεθνώς.

Overture Prometheus - Beethoven


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου