Διαλέξεις για το 1821-Σειρά Ηράκλειο 4

 Διαλέξεις για το 1821-σειρά Ηράκλειο 4 

 

Λέγαμε για την Πελοπόννησο, τι έχουμε στη Πελοπόννησο? Πάμπλουτους Τούρκους γαιοκτήμονες, απλούς τούρκους κατοίκους, τουρκική διοίκηση, απλούς Έλληνες γεωργούς και κτηνοτρόφους και έχουμε και αυτές τις ισχυρές οικογένειες που είναι 55 με τους κάπους τους και την ιδιαίτερη θέση που είπαμε, να κρατήσουμε στο σημείο αυτό, έχει σημασία, είπαμε ότι η επανάσταση ετοιμάστηκε από εμπόρους, ούτε η Στερεά Ελλάδα, ούτε η Πελοπόννησος χαρακτηρίζεται από το εμπορικό τους ενδιαφέρον, είναι κατά κύριο λόγο αγροτικές και κτηνοτροφικές περιοχές, χωρίς σημαντική διάσταση εμπορίου, όχι ότι είναι μηδενική, εξάγονται προϊόντα, αλλά δεν είναι οι περιοχές του έντονου εμπορίου, κάποιοι από αυτούς τους γαιοκτήμονες της Πελοποννήσου εξάγουν προϊόντα για να έχουν εισόδημα από τις περιοχές τους, αλλά δεν ακριβώς είναι έμποροι, το  κύριο χαρακτηριστικό τους είναι ότι είναι προύχοντες και τοπικοί διοικητές και έχουν εισοδήματα και από τις περιοχές των αγροτών τους. 

Η επόμενη περιοχή στην οποία αξίζει να εστιάσουμε είναι τα νησιά του Αργοσαρωνικού, τα νησιά του Αργοσαρωνικού, Ύδρα και Σπέτσες στη πραγματικότητα δηλαδή, Πόρος, Αίγινα πολύ λιγότερο σε σχέση με την Ύδρα και τις Σπέτσες, αυτά τα νησιά ήτανε πάρα πολύ σημαντικά στον αγώνα του 21, το είπαμε και ξεκινώντας, πρέπει να σας πω, όταν ξεκίνησε η επανάσταση στη Πελοπόννησο και στην ανατολική Στερεά, η Σπέτσες μπαίναν στην επανάσταση λίγες μέρες μετά και η  Ύδρα αργοπόρησε 15 μέρες να μπει στην επανάσταση, δεν είναι πολύ 12 μέρες,  όμως οι καραβοκύρηδες της Ύδρας ήτανε πολύ επιφυλακτικοί, δεν είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε, δεν είναι έτοιμα τα πράγματα και τα πράγματα εκβίασε ένας πλοίαρχος του νησιού, ο Αντώνιος Οικονόμου, ο οποίος στην ουσία ανάγκασε τους καραβοκύρηδες να μπουν στην επανάσταση, το λέω αυτό γιατί η επανάσταση με κομμένη την ανάσα περίμενε να μπει η Ύδρα στον αγώνα, γιατί αν δεν έμπαινε η Ύδρα στον αγώνα δεν θα μπορούσε να γίνει επανάσταση, ήταν κυριολεκτικά το πιο σημαντικό σημείο της επανάστασης η Ύδρα και οι Σπέτσες. Αυτά τα δύο νησιά έχουνε την πλειοψηφία των εμπορικών σκαφών της επανάστασης και πάρα πολύ έμπειρους ναύτες και εξαιρετικά εξοικειωμένους με τη μάχη στη θάλασσα, διότι είναι ναυτικοί, έχουν κανόνια, πολεμούνε με πειρατές, δεν υπάρχει περίπτωση, ξέρουνε να συγκρούονται με πειρατές και στα νιάτα τους ήταν σχεδόν όλοι πειρατές, επομένως ξέρουν να πολεμάνε και αυτοί όπως και η Στερεά Ελλάδα στα ψηλά της βουνά ή στα πολύ μικρά νησιά των Κυκλάδων, ζούσαν σχεδόν ημιαυτόνομα στη περίοδο της τουρκοκρατίας, διότι οι Τούρκοι στα πολύ ψηλά βουνά δεν υπήρχαν, ήτανε οι αρματολοί που κάνανε δουλειά για αυτούς, γιατί δεν υπήρχανε, στα πολύ μικρά νησιά δεν υπήρχαν Τούρκοι καθόλου, ήταν μόνο τα μικρά νησιά και σε αυτά τα  νησιά, επίσης και στην Ύδρα και στις Σπέτσες κοντά στα παράλια της Πελοποννήσου, οι Οθωμανοί δεν υπήρχαν, οι ντόπιοι προεστοί διοικούσαν τα νησιά και έρχονταν σε επαφή με την οθωμανική διοίκηση, δηλαδή αυτά τα νησιά θα έλεγε κανείς ότι ήταν ημιαυτόνομα, θα έλεγε κανείς προνομιούχα νησιά, σε αυτά το κύριο ρόλο έπαιζε μια κοινωνική ομάδα, οι καραβοκύρηδες στην επανάσταση και πριν, η σημερινή λέξη εφοπλιστής ήταν άγνωστη, δεν χρησιμοποιείται, ο όρος για τους ανθρώπους που κατέχουν πλοία ήταν καραβοκύρης και στη περίοδο της τουρκοκρατίας δεν ήτανε εφοπλιστές με την σημερινή έννοια, σήμερα ένας εφοπλιστής κατέχει ένα πλοίο, ο τάδε εφοπλιστής κατέχει 15 πλοία, είναι δικά του όλα τα πλοία και τα χειρίζεται, την περίοδο της τουρκοκρατίας οι καραβοκύρηδες κατά κανόνα είχανε μερίδια σε πλοία, γιατί δεν συνέφερε να επενδύεις πολλά χρήματα σε ένα πλοίο, επειδή τα πλοία δεν είναι παράξενο να χαθούνε, να ναυαγήσουν, να καταστραφούνε, δεν υπήρχαν και οι σημερινές ασφάλειες κτλ. Και επομένως σε συνέφερε να έχεις μετοχές σε πολλά πλοία, ώστε να μην  χάνεις τ κεφάλαιο σου όταν χάνεται το πλοίο, έτσι όταν λέμε τους καραβοκύρηδες της επανάστασης, ο πιο γνωστός είναι ο Αντρέας Μιαούλης, υδραίος, ο Μιαούλης ήταν από τους πιο επιτυχημένους καραβοκύρηδες της Ύδρας, δηλαδή εφοπλιστής ήτανε ο Μιαούλης, αλλά ταυτοχρόνως ήταν και άνθρωπος της θάλασσας, δηλαδή καπετάνιος, ήξερε τη θάλασσα, έμπαινε στη φωτιά, ήτανε ίσως ο πιο προικισμένος από τους ναυτικούς που ανέδειξε η επανάσταση και φυσικά η Ύδρα επίσης είχε και την πιο ισχυρή οικογένεια όλων των περιοχών που αναφέρουμε που ήταν η οικογένεια Κουντουριώτη, ήταν οι πιο πετυχημένοι καραβοκύρηδες την εποχή αυτή, το σημαντικό πρόσωπο της οικογένειας Κουντουριώτη είναι ο Λάζαρος Κουντουριώτης ο οποίος ήτανε και φαίνεται ο πολιτικός νους της οικογένειας Κουντουριώτη, όμως το άτομο από όλα τα νησιά που έπαιξε το μεγαλύτερο ρόλο στην επανάσταση του 21 είναι ο αδελφός του Λάζαρου, ο Γεώργιος Κουντουριώτης, ο οποίος δεν είχε τα χαρίσματα του αδελφού του Λαζάρου, ο Λάζαρος Κουντουριώτης παρ’ όλο που μοιάζει ότι ήτανε σημαντική προσωπικότητα και αν ήθελε θελήσει να μπει και στο πεδίο της πολιτικής της επανάστασης, πιθανόν να είχε παίξει ένα ρόλο και πιθανόν να ήταν και θετικός, άφησε τον αδελφό του Γεώργιο να παίξει ρόλο στην επανάσταση και ο Γεώργιος Κουντουριώτης χειρίστηκε τα πιο δύσκολα χρόνια της επανάστασης, δηλαδή μεταξύ του 1823 και 1825 και στην ουσία τους εμφυλίους πολέμους, το κύρος ήταν στην διάρκεια των εμφυλίων ο Γεώργιος Κουντουριώτης, ο ισχυρός θα έλεγε κανείς της πλευράς που αντιμάχονται τους αντάρτες όπου αντάρτες ήταν ο Κολοκοτρώνης και η φαμίλια του και τελικά η νόμιμη κυβέρνηση που ήτανε ο Γεώργιος Κουντουριώτης κατανίκησε τους αντάρτες και εξ’ αυτού οι πολιτικοί νικητές της επανάστασης του 1821 είναι οι Υδραίοι μετά από ένα κύκλο πραγμάτων, δεν κάνει έκπληξη, γιατί όπως σας είπα, το ναυτικό στην επανάσταση είχε τεράστιο ρόλο, η Ύδρα είχε το πιο ισχυρό ναυτικό, φυσικό είναι να έχει αναλογικά μεγάλη δύναμη και η ισχυρότερη οικογένεια της Ύδρας που ταυτόχρονα και η ισχυρότερη οικογένεια όλης της περιοχής που συζητούμε, λογικό είναι τελικά να είναι ο νικητής. Τα νησιά αυτά ήταν ναυτικά, με ποια έννοια ότι σχεδόν όλα τα άτομα στα νησιά, μικρά νησιά, αλλά με πάρα πολύ ναυτική επίδοση και όλο το νησί και η Ύδρα και οι Σπέτσες δεν έχουν άλλη ασχολία στην ουσία, όταν γίνονται πραγματικά ναυτικά νησιά, στην αρχή ήταν κτηνοτροφικά κτλ., αλλά όταν μπήκαν στη ναυτιλία και τόσο επιτυχημένα, όλοι ασχολούνται με τη ναυτιλία, σκεφτελιτε στην Ύδρα υπήρχαν 30 φούρνοι, την εποχή δεν πήγαιναν οι γυναίκες το ψωμί, κάνανε το ψωμί στο σπίτι, σκέφτεσε ότι όλοι αυτοί οι φούρνοι δεν είναι για τα σπιτικά είναι για τα καράβια, να ψήνουν παξιμάδια και να γεμίζουν τα πλοία με παξιμάδια για να φύγουν για τα ταξίδια και οι φουρναραίοι και οι αγωγιάτες που φέρναν το σιτάρι, όλο το νησί δούλευε για το εμπόριο και την ναυτιλία. Οι δε σπετσιώτες όπως και οι ψαριανοί, τα Ψαρά είναι απομακρυσμένα πάνω από τη Χίο, ενώ η Ύδρα και οι Σπέτσες είναι εδώ πέρα, ανάμεσα στην Αττική και τη Πελοπόννησο, την εποχή μεταξύ του 1770 και του 1780 και οι Τουρκορωσικοί πόλεμοι βοήθησαν και μετά οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι βοήθησαν, το ελληνικό εμπορικό ναυτικό έκανε θαύματα και εκατοντάδες  ελληνικά πλοία εξυπηρετούσαν όλης της ανατολικής Μεσογείου και της μαύρης Θάλασσας, κυρίως μεταφέροντας σιτάρι από τη μαύρη θάλασσα, είτε αυτό που σήμερα είναι Ουκρανία, είτε αυτό που είναι σήμερα Ρουμανία ή Ρωσία προς τη Δύση  ή τα έφερναν τα σιτάρια στη Κωνσταντινούπολη και στη Σμύρνη και τα έπαιρναν άλλα πλοία και τα πήγαιναν στη Δύση ή τα πήγαιναν οι ίδιοι και ρύζι από την Αλεξάνδρεια ή δέρματα, τομάρια, δεν ξέρω αν ξέρετε, η περιοχή μας εξήγαγε πάρα πολλά τομάρια στο εξωτερικό, βελανίδια, τόνους βελανίδια, εξήγοντο με ελληνικά πλοία, βελανίδια γιατί? Για την επεξεργασία των δερμάτων, η βυρσοδεψία σε όλη την  Ευρώπη χρειαζόντανε τόνους βελανιδιών, σήμερα προφανώς έχουν βρεθεί χημικά υποκατάστατα και δεν χρειάζονται τα βελανίδια, ένα σωρό προϊόντα από την περιοχή εξάγονταν, πρώτα-πρώτα στην ανατολική Μεσόγειο και πήγαιναν και στη δυτική Μεσόγειο, οι πιο δραστήριοι, οι πιο πετυχημένοι με απόσταση ήταν οι Υδραίοι που θα πει ότι οι Υδραίοι καραβοκύρηδες είχαν την μεγαλύτερη εμπειρία εμπορίου και επιχείρησης, έχει σημασία αυτό που σας λέω, διότι το να διοικείς επιχείρηση είναι ένα είδος πολιτικής, δηλαδή όταν διοικείς κάτι εφαρμόζεις μεθόδους και ως προς τους ανθρώπους και ως προς τις καταστάσεις κτλ., και επομένως, όχι απολύτως αλλά κατά κανόνα, ένας επιχειρηματίας μπορεί να είναι και επιτυχημένος ενδεχομένως και σε θέματα διοίκησης, πολιτικής διοίκησης, πάνω σε αυτό πατήσανε και οι Υδραίοι στη διάρκεια της επανάστασης και τελικά υποσκέλισαν όλους και τους προύχοντες της Πελοποννήσου οι οποίοι είχαν τέτοια παράδοση πολιτική, μέσα από δαιδαλώδης βέβαια διαδικασίες πολιτικές και στρατιωτικές, τα νησιά αναδείχτηκαν σε κύρια δύναμη, να πούμε ότι μέσα στα νησιά αυτά τη κύρια δύναμη, όχι τη κύρια δύναμη αλλά την απόλυτη δύναμη την έχουν οι καραβοκύρηδες, θα έλεγε κανείς αριστοκρατικά νησιά, από πλευράς διοικήσεως, διότι στην Ύδρα μόνο οι καραβοκύρηδες συσκέπτονται για τα πράγματα του νησιού και στη τοπική αυτοδιοίκηση μόνο οι καραβοκύρηδες μετέχουν, δεν μπορούσε καπετάνιος να πάει και φυσικά ούτε ναύτης στις τοπικές συνελεύσεις, μιλάμε πριν την επανάσταση στη τοπική αυτοδιοίκηση της Ύδρας, μόνο καραβοκύρηδες μετέχουν και μόνο αυτοί ψηφίζουν από την δικιά τους ομάδα τους εκπροσώπους τις διοικήσεως, καπεταναίοι μπορεί να παρίστανται στις συνελεύσεις και μόνο να εκφράζουν λόγο και όχι να ψηφίζουν, θέλω να πω εδώ, τι σημαίνει να είσαι καραβοκύρης και μάλιστα Υδραίος, Σπετσιώτης, δύναμη, αυτοπεποίθηση, ασφάλεια και προσέξτε γνώση του διοικείν και γνώση της Ευρώπης, διότι οι άνθρωποι αυτοί πάνε και έρχονται στη Μασσαλία, πάνε και έρχονται σε ιταλικά λιμάνια, στη Τεργέστη που τότε δεν ήτανε ιταλικό λιμάνι, ήταν αυστριακό λιμάνι, μπαίνουν με τα πλοία τους στο Δούναβη και ανεβαίνουν προς Βούδα και Πέστη και φθάνουν στη Βιέννη, ξέρουν τα ρωσικά λιμάνια σαν την τσέπη τους και τα οθωμανικά λιμάνια επίσης, αυτά είναι προσόντα, αν θέλετε και ξέρουν να παίζουν και με την οθωμανική διοίκηση διότι έχοντας σοβαρά θέματα που συνεχώς ανέκυπταν γιατί μεγάλα καράβια, μεγάλες φουρτούνες, κάθε τόσο ήταν σε επικοινωνία με τον Καπουδάν Πασά που ήταν ο προϊστάμενος των νησιών για του πούνε, ξέρεις τα πλοία μας μας τα πιάσανε οι Αλγερινοί και πρέπει να γίνει, το ένα ή το άλλο, τα πλοία μας έχουν αδικηθεί στο τάδε λιμάνι κλπ., καταλαβαίνετε? Είχανε μια εμπειρία διοίκησης και επαφής με τον Οθωμανό, όχι ακριβώς σαν σου είμαι υποτελής, κρατιούνται οι ισορροπίες δεν το συζητούμε, αλλά και με εσωτερική  ασφάλεια κοιτούσαν τον Οθωμανό, ποιος είσαι εσύ? Εγώ πάω και έρχομαι στην Οδησσό και τη Μασσαλία, μη μου κουνιέσαι και πολύ, καταλαβαίνετε τι θέλω να πω? Δηλαδή εδώ έχουμε κάτι άλλο στα νησιά. 

Οι άνθρωποι αυτοί είχαν αποδειχθεί, οι Σπετσιώτες, στη περίοδο των Ορλαφικών , ήτανε ποιο έτοιμοι, γενικά οι Σπετσιώτες ήταν πιο έτοιμοι για δράσεις εναντίον των Οθωμανών, οι Υδραίοι καραβοκύρηδες ήταν πάντα πιο επιφυλακτικοί για δράση εναντίον των Οθωμανών και το απέδειξαν και την ώρα που ξεκίνησε η επανάσταση που όπως σας είπα ήτανε δίβουλη και τελικά αναγκάστηκαν να μπούνε, πάντως πρέπει να πούμε, ότι από την ώρα που η Ύδρα μπήκε στην επανάσταση, ήτανε συνεχής η δράση της με τεράστια σημασία για την επανάσταση και χωρίς να υποχωρήσει σε αυτή τη δράση μέχρι τέλους, απλώς θέλω στο σημείο αυτό να έχουμε υπ’ όψη μας, ότι από όλα όσα συνέβαιναν στην επανάσταση του21, δράση δηλαδή του στρατού κτλ., η δράση του ναυτικού είναι δεκαπλάσια και εκατονταπλάσια πιο ακριβή, πιο  δαπανηρή, από τη δράση τη πεζική, του πεζικού, για να κινήσεις ένα πλοίο, οι επισκευές που χρειάζονται, πανιά, συνεχείς, οι αμοιβές των ναυτών, είναι πάρα πολύ ακριβό και αυτό έκανε τους νησιώτες συνεχώς να είναι στα κάγκελα, λέγοντας ότι εμείς ξοδεύουμε άπειρα χρήματα για τον αγών και θέλουμε να μας χρηματοδοτείται γιατί που θα βρούμε εμείς το πηγάδι με τα λεφτά, δηλαδή τα νησιά είχανε πάντα το παράπονο ότι ξοδεύουν πάρα πολλά για τον αγώνα και οι υπόλοιποι πολύ πιο εύκολα το πορεύονται και ότι οι ίδιοι είναι αδικημένοι, ξέρετε ότι όταν κανείς βλέπει διαμαρτυρία δεν είναι αναγκαστικό να είναι και σωστή, ιδίως οι Έλληνες διαμαρτυρόμεθα στο 100 επιτηδείως, ενώ είναι 10 ας πούμε για να πάρουμε το 1, ξέρετε, αλλά πράγματι είχε βάση το επιχείρημα τους σε ένα σημείο, το λέω αυτό, διότι όταν έλθει η ώρα που πλησιάζει η επανάσταση που παίρνει τις δύσκολες πορείες της, τα νησιά θα είναι πολύ απαιτητικά, ιδιαίτερα η Ύδρα πολύ απαιτητικοί, να αμειφθεί για τα πάρα πολλά χρήματα που έβαλε και προσέφερε, το οποίο και διόγκωνε, η αλήθεια είναι ότι έβαλε και μέσα στην απαίτηση της έφθασε και σε σημεία υπερβολικής επιθετικότητας, θα γνωρίζετε ότι, όταν ήλθε ο Καποδίστριας, οι Υδραίοι πέσανε επάνω του, όταν ήλθε ο Καποδίστριας το ταμείο είχε δύο νομίσματα, άνοιξε το εθνικό ταμείο, ήταν μόνο κέρματα μέσα στο εθνικό ταμείο τα οποία ήταν και κίβδηλα, αυτό ήταν το εθνικό ταμείο, ήλθε ο Καποδίστριας ο φουκαράς, δηλαδή αυτός ο άνθρωπος τι αντιμετώπισε όταν ήλθε, ο θεός να τον φυλάει και ήλθε σε μια χώρα καμένη από πάνω μέχρι κάτω, με χιλιάδες Έλληνες πουλημένους στα σκλαβοπάζαρα που έπρεπε να αντιμετωπίσεις τους σκλάβους για να τους αγοράσεις πίσω, δεν ξέρω αν ξέρετε, τα ορφανά όταν βγήκε στην Αίγινα ήταν όλο το λιμάνι ορφανά και περπατούσε πάνω από τα ορφανά τα οποία δεν είχαν ένα γονιό, είχαν σκοτωθεί και ήταν έτσι παιδάκια έτσι ξέφραγα, τίποτα χωρίς γονιό, μιλάμε για κόλαση των προβλημάτων και όπως ξέρετε ο Καποδίστριας αρνήθηκε να παίρνει μισθό και είπε, εγώ όσο η πατρίδα μου έχει ορφανά και χείρες και αυτά και εκείνα δεν μου χρειάζονται, κοιμόνταν όπως ξέρετε  στο γραφείο του σε ένα ράντζο, αυτός που ήταν Κόντε, ο οποίος γεννήθηκε στην Βιέννη, ζούσε στο παλάτι των Τσάρων στην Αγία Πετρούπολη, δηλαδή σε ότι πιο πολυτελές υπάρχει στη γη και ήλθε και είπε, εγώ δεν θέλω τίποτα και έτσι έζησε μέχρι που τον δολοφονήσανε, δηλαδή ζούσε ο άνθρωπος σε ένα ράντζο και δεν το έκανε θέμα, το θεωρούσε αυτονόητο, γιατί το λέω αυτό, ήλθε με το δικό του όνομα, τις δικές του προτεραιότητες και αμέσως ήλθαν οι διαμαρτυρόμενοι για τα όσα έδωσαν στην επανάσταση, όχι σχεδόν όλοι,  που απαιτούσανε να αμειφθούνε γι’ αυτά που έκαναν στην επανάσταση, από αυτούς που ζητούσαν να αμειφθούνε για όσα έκαναν στην επανάσταση, οι πιο απαιτητικοί και βέβαια πιο οργανωμένοι και σκληροί ήταν οι Υδραίοι, οι οποίοι ήταν και από τη φύση τους πιο ισχυροί και άρχισε το πανηγύρι, όπως ξέρετε, να πιέζουν τον Καποδίστρια να τους αμείψει, στην αρχή ήταν όλοι η Ελλάδα μαζί τους, μαζί στον ένα χρόνο, άρχισαν όλοι να θυμούνται τι κακός που είναι που δεν τους δίνει χρήματα, εκείνος ήταν κάθετος και έλεγε, κύριοι μακάρι να έχω χρήματα να σας δώσω, αλλά προηγούνται άλλα πράγματα, όταν θα έχω χρήματα να σας δώσω, είσαι αισχρός, είσαι τύραννος, είσαι ελεεινός, να σέβεσαι τους αγωνιστές, σε ξέρουμε εσένα κτλ., και άρχισε η φοβερή αντιπολίτευση εναντίον του, γιατί σας τα λέω όλα αυτά, για να σας θυμίσω πράγματα που ξέρουμε και που ταιριάζουν με αυτά που σας λέω και ο Ανδρέας Μιαούλης, οι Υδραίοι απαίτησαν να δοθούν τα χρήματα που είχαν ξοδέψει, ο Καποδίστριας είπε ξανά, κύριοι δεν υπάρχει περίπτωση, δεν έχω να σας δώσω και εκείνοι πήρανε τα πλοία τους και πήγαν στην Ερμούπολη της Σύρου, όταν έρχεται ο Καποδίστριας το 28 το μόνο σημείο από το οποίο μπαίνουν κάποια χρήματα στο ελληνικό Κράτος είναι η Ερμούπολη της Σύρου, επειδή τη Σύρο την προστατεύει η Γαλλία, επειδή είναι καθολικό νησί και έτσι τα λίγα εμπορικά πλοία που έρχονται να αποθέσουν κάποια εμπορεύματα ή να φορτώσουν, έρχονται στην Ερμούπολη, άρα είναι το μόνο σημείο από όπου μπαίνουν κάποια χρήματα στο Ελληνικό Κράτος από το τελωνείο, παίρνουν οι Υδραίοι τα πλοία τους πάνε στην Ερμούπολη της Σύρου, καταλαμβάνουν το τελωνείο και δίνουν μήνυμα στον Καποδίστρια ότι εμείς θα εισπράττουμε τα εισοδήματα του τελωνείου αφού δεν μας πληρώνεις αυτά που κάναμε στον αγώνα, καλά πάει το πράγμα και όταν φουντώνει η αντιπολίτευση εναντίον του Καποδίστρια, όπως ξέρετε που τα κύρια σημεία ήτανε η Μάνη και οι οικογένεια Μαυρομιχάλη που επίσης διαμαρτυρόντανε η οικογένεια Μαυρομιχάλη, ότι έδωσε πάρα πολλά στον αγώνα και πολλούς νεκρούς στον αγώνα και η Ύδρα και η Μάνη έδωσαν δεν είναι ζήτημα, το θέμα είναι πως το διεκδικείς, που το φτάνεις το πράγμα, πως μετράς και τις υπόλοιπες καταστάσεις και οι Υδραίοι και ο Ανδρέας Μιαούλης ο πιο μεγάλος μας ναυτικός της επανάστασης του 21 που σε αλλεπάλληλες περιστάσεις έσωσε τον αγώνα, γιατί ήτανε, ξέρετε σε κάθε επάγγελμα υπάρχει ο κακός, υπάρχει ο μέτριος, υπάρχει ο καλός, υπάρχει ο πολύ καλός και υπάρχει και κάποιος που είναι σε άλλη κλάση ρε παιδί μου! Ο Μιαούλης από τη πλευρά του ναυτικού ήταν άλλη κλάση, δηλαδή τα είχε όλα, ο Μιαούλης ο ήρωας μας παίρνει τα πλοία του, τα 5 πλοία του των Υδραίων, πηγαίνει στο Πόρο που ναυλαχεί ο ελληνικός στόλος ο οποίος μόλις είχε παραλάβει και ένα καινούργιο πλοίο, ότι χρήματα είχαμε, δεν είχαμε, τα είχαμε δώσει για ένα καινούργιο πλοίο και το καίει, ο Μιαούλης ως πράξη αντιπολίτευσης στο Καποδίστρια, οι Υδραίοι δηλαδή, κάψανε τον ελληνικό στόλο και αφού τον έκαψε ο Μιαούλης, δύο μήνες μετά, είπε, μωρέ λάθος έκαμα, τι να το κάνω, το λάθος έκαμα, ήταν καμένος ο στόλος, θέλω να πω ότι εδώ τα πράγματα μπορούσαν να φτάσουν σε αντικοινωνικές ενέργειες, διότι υπάρχει και κάτι που λέγεται κοινωνία, δεν είναι μόνο του κάθε  ενός το παράπονο, υπάρχει και κάτι συνολικότερο, το λέω αυτό, διότι η Ύδρα δεν ήταν παίξε γέλασε, η Ύδρα ήταν κεφάλαιο στην επανάσταση του 21 και για τα καλά και όταν ήρθε ο καιρός και για τα κακά και στην επανάσταση όλα τα είχαν όλοι και οι Υδραίοι, το λέω αυτό, γιατί ενώ λέω ότι η επανάσταση στηρίχτηκε στους εμπόρους, στη πραγματικότητα, ούτε η Στερεά Ελλάδα είχε αξιόλογη εκπροσώπηση εμπόρων, στη Στερεά Ελλάδα ένα σημείο ήταν σοβαρός ναυτότοπος, το Γαλαξίδι, το Γαλαξίδι είχε μεγάλο εμπορικό στόλο, όχι σαν της Ύδρας, αλλά για κακή μας τύχη τη πρώτη χρονιά του 1821, όταν ξεκίνησε η επανάσταση του 21, ο οθωμανικός στόλος μπήκε μέσα στον Κορινθιακό κόλπο και έπιασε τους Γαλαξιδιώτες στον ύπνο και τους έκαψε το στόλο μέσα στο λιμάνι του Γαλαξιδίου, καμιά 30 πλοία τα πήγαν στην Κωνσταντινούπολη και σε κάθε κατάρτι ήταν κρεμασμένοι μερικοί Γαλαξιδιώτες, τι θέλω να πω με αυτό, το Γαλαξίδι δεν μπόρεσε να παίξει ρόλο γιατί με το καλημέρα, χάθηκε στη Στερεά Ελλάδα, στην Πελοπόννησο ναυτότοπος σοβαρός δεν υπήρχε, γιατί ήτανε η Ύδρα και οι Σπέτσες που ήτανε οι ναυτότοποι, τα Ψαρά κοντά στη Χίο ήτανε ναυτικοί κυρίως καταδρομείς, αυτοί κάνανε πολλές πειρατείες απέναντι στα παράλια της Μικράς Ασίας, ήτανε ξακουστοί καταδρομείς, αλλά και ναυτικοί και κάνανε εμπόριο, διευκόλυνε το εμπόριο της Χίου, η Χίος είχε εξαιρετικούς επιχειρηματίες και η Χίος χρησιμοποιούσε και πλοία των ψαριανών στην ουσία τα Ψαρά ήταν βοηθητικά στην οικονομία της Χίου. 

Τα Ψαρά επειδή είχαν παράδοση στην καταδρομή, έβγαλαν πολύ καλούς πυρπολητές από αυτούς βγήκε ο Παπανικολής, ο Κανάρης κτλ., οι οποίοι κάνανε θαύματα σε αυτή τη διαδικασία, το πυρπολείν που ήτανε πολύ σκληρά παλληκάρια και πολύ αποφασισμένους, ξέρετε ο Κανάρης ήταν ένας σεμνός άνθρωπος, πραγματικά κινήθηκε με χαμηλούς τόνους, ήτανε ένας αφοσιωμένος αγωνιστής που έπαιζε την ζωή του έτσι για αυτό και δεν ζήτησε, δεν ούρλιαξε, άλλοι ήτανε, αργότερα έγινε και πρωθυπουργός όπως ξέρετε, ο Κανάρης σε κάποιες φάσεις, ήταν ένας σεμνός και απλός άνθρωπος και ξέρετε τις γενναιότητες που έκανε, γιατί για να πυρπολήσεις παίζεις τη ζωή σου κορώνα γράμματα πολύ σοβαρά, το όνομα του Κανάρη είχε γίνει πολύ γνωστό στην Ευρώπη που υπήρχε έντονο φιλελληνικό κίνημα, η μορφή του Κανάρη, είχε γίνει θρύλος και ένας Γάλλος βρέθηκε κάποτε με το Κανάρη και ήθελε να τον ρωτήσει και του είπε, κύριε Κανάρη εκείνη την ώρα που κάνατε την δράση σας εναντίον της οθωμανικής ναυαρχίδας τι είχατε στο νου σας, και περίμενε έτσι μια περίπλοκη απάντηση από τον Κανάρη και ο Κανάρης λέει, είπα στον εαυτό μου, Κωνσταντή θα πεθάνεις, αυτή ήταν η απάντηση, μιλάμε για ανθρώπους που παίζουν τη ζωή τους. 

Η επαναστατική ελληνική κοινωνία είχε ζήσει ένα θαύμα, μεταξύ του 1750 και του 1820 περίπου, 1815, όχι μόνο η ναυτιλία εκτινάχτηκε σε αυτή τη ζώνη του χρόνου, αλλά και το στεριανό εμπόριο εκτινάχτηκε σε αυτή τη ζώνη του χρόνου για διάφορους λόγους και χιλιάδες άνθρωποι έκαμαν επιχειρήσεις στεριανές, φορτώνοντας μουλάρια με προϊόντα, πηγαίνοντας βάδην, είτε προς τη Ρωσία, είτε προς την Αυστρία και την Ουγγαρία, αυτά γίνονταν με καραβάνια, αυτές οι επικοινωνίες και τα μουλάρια φορτώνονταν κατά κύριο λόγο στα βουνά της Θεσσαλίας, της Ηπείρου με προϊόντα των βουνών και των πεδιάδων και ξέρετε πως γίνονταν τότε, έφευγε μια ομάδα με 5-10 μουλάρια, στο επόμενο χάνι συναντούσε άλλους 5 που πηγαίνανε προς την ίδια κατεύθυνση ενώνονταν και αυτοί οι 5  και στο επόμενο χάνι άλλους 10 και τελικά γινόντανε ένα καραβάνι 200 και 300 μουλαριών που πήγαιναν και πήγαιναν προς τις κατευθύνσεις, γιατί χρειαζόντανε αυτό να γίνει για λόγους ασφαλείας, επειδή και άγρια ζώα και κυρίως ληστές και με αυτά τα καραβάνια αυξήθηκε πολύ ο αριθμός των εμπορευόμενων, μόνο από τη Λαμία, πάνω από το Ζητούνι, δηλαδή αυτό που σας περιγράφω το στεργιανό εμπόριο προς την Αυστρία, προς την Ουγγαρία, προς τη Ρωσία, αφορά άτομα από της περιοχές της σημερινής Θεσσαλίας, Ηπείρου, δυτικής Μακεδονίας. Είναι ο περίφημος κατακτητής ορθόδοξος βαλκάνιος έμπορος, όπως λέγεται, ότι οι Έλληνες ξεχώρισαν σε αυτό το πανηγύρι, αλλά και άλλοι βαλκάνιοι μπήκαν, χάρις σε αυτό το εμπόριο δημιουργήθηκαν πάρα πολλές παροικίες ελληνικές, να σκεφτείτε στην Αυστροουγγαρία καταγράφονται 120 ελληνικές παροικίες, με κυρίαρχες την Βούδα, την Πέστη, δηλαδή τη Βουδαπέστη, τη Τεργέστη και φυσικά τη Βιέννη, η Βιέννη έγινε η κορωνίδα της παρουσίας των Ελλήνων εκτός Οθωμανικής αυτοκρατορίας, εκεί έζησαν πολύ σπουδαίοι από τους δικούς μας, εκεί δημιουργήθηκαν πάμπλουτοι Έλληνες που μετά έκτισαν την Ελλάδα με δωρεές, το εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, αυτό που είναι μέσα στη μουτζούρα και στο βανδαλισμό, αυτό το είχαν κάνει μέλη από το Μέτσοβο που είχαν κάνει περιουσίες σε αυτές τις περιοχές, όταν δημιουργήθηκε το ελληνικό Κράτος έδωσαν χρήματα για να γίνει το Πολυτεχνείο και έγινε το Πολυτεχνείο, γι’ αυτό και γύρω από το Πολυτεχνείο είναι τα ονόματα, όλοι οι δρόμοι τριγύρω που σκάνε κάθε μέρα 10 μολότωφ την ώρα, έχουν τα ονόματα εκείνων των ευεργετών που έδωσαν τα χρήματα, όλοι από το Μέτσοβο για να γίνει το Πολυτεχνείο και οι περισσότεροι από αυτούς είχαν κάνει τις περιουσίες τους στην Αυστρία, Ουγγαρία και πολλοί βέβαια και στη Ρωσία, Επίσης αναπτύσσονται πολλές παροικίες και στη Ρωσία και στη περιοχή της νότιας Ρωσίας, Ουγγρανίας σήμερα, τότε ήταν Ρωσία όλο, το λέω αυτό γιατί σε αυτές τις παροικίες του εξωτερικού, οι Έλληνες δημιούργησαν α) εκκλησία β) σχολεία και εκεί αναπτύχθηκαν σπουδαίοι Έλληνες λόγιοι, στη Βιέννη δημιουργήθηκε η πρώτη ελληνική εφημερίδα, το 1790 από τους αδελφούς Μπρόλιο που ήταν       έμποροι και ονομάστηκε με τον ευφάνταστο τίτλο, εφημερίς, είναι η πρώτη ελληνική εφημερίδα, εκεί τυπώθηκαν τα πρώτα ελληνικά περιοδικά και εκεί τυπώνονταν πάρα πολλά ελληνικά βιβλία, τα ελληνικά βιβλία τυπώνονταν κατά κύριο λόγο στην Ιταλία, είτε στη Βενετία, είτε στη Βιέννη, αλλά και σε άλλα σημεία, εκτινάσσεται και το ελληνικό βιβλίο και στη περίοδο αυτή δημιουργούνται και πάρα πολλά από τα πολύ καλά ελληνικά σχολεία, στο σημείο αυτό, θέλω να σας πω, στη περίοδο της τουρκοκρατίας, τα καλύτερα σχολεία της Βαλκανικής για τους χριστιανούς ορθοδόξους, ήταν ελληνικά σχολεία και μερικά από αυτά τα ελληνικά σχολεία και βιβλιοθήκη, είχαν και αίθουσες πειραμάτων για τη φυσική και τη χημεία και περί τα 30 από αυτά θεωρούνταν τα καλύτερα της Βαλκανικής, στην περίοδο της τουρκοκρατίας δεν υπήρχε ζήτημα, σχολεία υπήρχαν, άπειρα μικροσχολιάκεια του τίποτα στα χωριά, ο ιερέας με το ευαγγέλιο μάθαινε στα παιδάκια 2-3 πραγματάκια, ο μέσος άνθρωπος αυτά είχε μάθει, αλλά οι Έλληνες είχαν στη διάθεση τους εξαιρετικά σχολεία, που? Στη Σμύρνη, στη Σμύρνη υπήρχαν δύο θρυλικά σχολεία, η ευαγγελική σχολή Σμύρνης και το φιλολογικό γυμνάσιο Σμύρνης, στις Κυδωνιές, στη Χίο υπήρχαν σχολεία επιπέδου Πανεπιστημίου, στα Γιάννενα, πρώτα στα γρόσια,  στα γράμματα και στα άρματα, υπήρχαν σπουδαιότατα σχολεία στο κέντρο των Ιωαννίνων στη πλατεία των Ιωαννίνων, στις Μηλιές του Πηλίου στη πλατεία των Μηλιών υπάρχει τι υπέροχο κτίσμα του σχολείου των Μηλιών με την βιβλιοθήκη και τις αίθουσες φυσικής και χημείας, στα Αμπελάκια, στην Αγιά, στον Τύρναβο, στην Άρτα, στην Αθήνα, στη Μοσχόπολη υπήρχαν σπουδαία ελληνικά σχολεία στα οποία φυσικά δεν πήγαινε ο μέσος άνθρωπος, πήγαιναν κάποιοι άνθρωποί, αλλά αυτοί γίνονταν λόγιοι, οι Έλληνες είχαν την καλύτερη παιδεία από κάθε άλλον ορθόδοξο χριστιανό και επειδή τα σχολεία τους ήταν πολύ καλά, όλοι οι ορθόδοξοι χριστιανοί που είχαν  την δυνατότητα να πληρώσουν για τα παιδιά τους και να τα στείλουν σε ελληνικά σχολεία, τα έστελναν, πως σήμερα πας το παιδί σου στο αμερικανικό κολέγιο, έτσι και τότε πήγαινες το παιδί σου στο καλό σχολείο για να μάθει καλά γράμματα και να κάνει και γνωριμίες καλές που στη ζωή του θα είναι χρήσιμες, θέλω να πω, αυτό ίσχυε και στη περίοδο της τουρκοκρατίας, γιατί το λέω αυτό? Γιατί οι Έλληνες είχαν μια ζώνη πόρων που είχε μπει πολύ δυναμικά στην επιχείρηση και το εμπόριο, μεταξύ κυρίως του 1770 και 1815 και αυτό επίσης παρήγαγε λογίους μερικοί των οποίων δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από τους λογίους της δυτικής Ευρώπης και παρήγαγαν και επιστημονικό έργο κάποιοι από αυτούς. 

Τώρα γιατί σας το λέω αυτό, για να μπούμε σε ένα θέμα που δεν είναι μικρό, υπάρχει σε όλα μας τα βιβλία μια εισαγωγή, όταν αναφέρεται στην επανάσταση του 21 και λέει, οι Έλληνες το 1821 μετά από 400 χρόνια σκλαβιάς, ήταν πλέον αδύνατον να αντέξουν τους εξευτελισμούς και τις προσβολές και τα βάσανα της οθωμανικής περιόδου και ήρθε η ώρα να επαναστατήσουν, σεβαστό και ισχύει, δεν ήτανε ροδοπέταλα, προσέξτε όμως, αφού ήταν έτσι τα πράγματα, γιατί η επανάσταση έγινε το 21, δεν έγινε 400 χρόνια, περίμενες 400 χρόνια, γιατί δεν την έκανες πιο νωρίς, 400 χρόνια είναι πολλά, μήπως κάτι επί πλέον συνέβη? Ούτε πριν ζούσαν καλύτερα οι άνθρωποι, ούτε τώρα, φυσικά ζούσαν χειρότερα γιατί η Οθωμανική αυτοκρατορία ήταν στη παρακμή της και σε ρήμαζε στους φόρους, από τις περιοχές που μπορούσε να πάρει φόρους, τις περισσότερες περιοχές δεν τις έφτανε, οπότε από εκεί δεν έπαιρνε φόρους, ξέρετε το σπορ, από εκεί που μπορείς να πάρεις φόρους τους ρημάζεις, στους άλλους δεν παίρνεις, έτσι η οθωμανική αυτοκρατορία είχε ρημάξει τους ανθρώπους που έφτανε στις πεδιάδες και στα ημιορεινά, τους είχε ρημάξει γιατί τους έφτανε, κοιτάξτε να δείτε, το 1919 το 1980 ένας Έλληνας ιστορικός ο Βασίλης Κρεμμύδας, έφυγε από τη ζωή πριν ένα χρόνο, δύο, ασχολήθηκε με την οικονομία των Ελλήνων στη περίοδο της τουρκοκρατίας και ειδικά στο ναυτικό, αλλά το κύριο έργο του είναι το εμπόριο της Πελοποννήσου το 18ο αιώνα, έγραψε ένα άρθρο στο περιοδικό ‘Μνήμων” στο οποίο εξηγούσε την επανάσταση του 21 με το εξής σχήμα, οι Έλληνες μετά το 1770 παρουσιάζουν μια εντυπωσιακή άνοδο στο εμπόριο, στο ναυτικό και δημιουργούνται σοβαρά στρώματα ακμαίων εμπόρων, αυξάνονται ο αριθμός των ελληνικών παροικιών, κάποιες των οποίων είναι πάρα πολύ πετυχημένες και ασύλληπτα αυξάνεται ο αριθμός των Ελλήνων λογίων και το ελληνικό βιβλίο και τα σχολεία, αυτός παρακολουθεί την οικονομική εξέλιξη που λέγαμε και βλέπει ότι μέχρι το 1812 όλοι οι δείκτες είναι ανοδική, δηλαδή κάθε χρόνο είναι καλύτερες οι επιδόσεις των Ελλήνων εμπόρων, μετά το 1812 αρχίζουν, από τα στοιχεία που έχουμε, να μειώνονται τα εισοδήματα των Ελλήνων εμπόρων και κυρίως του ναυτικού και μετά το 1815 σχεδόν στα τάρταρα, γιατί τελειώνουν οι ναπολεόντειοι πόλεμοι, κάτω ο Ναπολέων και επανέρχονται στο σκηνικό, Άγγλοι, Γάλλοι εμπορευόμενοι οι οποίοι είχαν μείνει πίσω, γιατί ασχολούνταν με το πόλεμο και τώρα ήρθανε και το πράγμα φέρνει κρίση και είναι η περίφημη κρίση του ελληνικού ναυτικού μετά το 1815, την ξέραμε αυτή τη κρίση, την είχαμε δει στα έγγραφα της Ύδρας ας πούμε, μετά το 1814 λιγότερα πλοία έφευγαν από την Ύδρα, πολλά πλοία έμεναν στο λιμάνι χωρίς ναύλο που θα πει, υπήρχε πρόβλημα στην Ύδρα, το ίδιο και στις Σπέτσες και επίσης μειώνονται οι επιδόσεις στο στεριανό εμπόριο, ας πούμε ένα καταπληκτικό σημείο εμπορίου στη Θεσσαλία ήταν τα Αμπελάκια, τα Αμπελάκια δεν είναι ένα χωριό είναι περίπου 30 χωριά στην περιοχή του Κισάμου που παρήγαγαν ένα καταπληκτικό κόκκινο βαμβακερό νήμα με το οποίο φόρτωναν κάθε χρόνο, τόνους με τα μουλάρια και τα πουλούσανε στη Βιέννη και στη Τεργέστη και στη κεντρική Ευρώπη, να σκεφτείτε των Αμπελακίων η οικονομία ήταν τόσο επιτυχημένη που όταν η τράπεζα της Βιέννης εξήγγειλε μια νέα πολιτική επιτοκίων, οι Αμπελακιώτες έμποροι θεώρησαν ότι βλάπτει τα συμφέροντα τους διότι κατέθεταν τα κέρδη τους στη τράπεζα της Βιέννης, απείλησαν την τράπεζα της Βιέννης ότι θα αποσύρουν τα κεφάλαιά τους και η τράπεζα απέσυρε την εξαγγελία περί επιτοκίων, δηλαδή δεν ήταν ότι-ότι οι άνθρωποι αυτοί, έπαιζαν κύριο ρόλο, να σας πω, ήτανε πολύ επιτυχημένος έμπορος στην Ευρώπη, αν έχετε επισκεφθεί τη Βουδαπέστη, η παλαιά γέφυρα της Βουδαπέστης, αυτή που είναι μπροστά από το μαγικό κοινοβούλιο, ο Σίνας την έχει κατασκευάσει, ο Σίνας είχε κατασκευαστική εταιρεία, εμπορική εταιρεία, είχε τράπεζα δικιά του, μιλάμε για γίγαντα, γι’ αυτό μετά μπορούσαν να στείλουν τόσα χρήματα για να δημιουργήσουν έργα, γιατί σας το λέω αυτό, διότι και τα Αμπελάκια μετά το 1815 έχουν κάθετη πτώση του κέρδους, γιατί μπαίνει η Βρετανία στο παιχνίδι, μιμείται το κόκκινο χρώμα των Αμπελακίων με βιομηχανικό τρόπο, αυτή έχει μπει στη βιομηχανική επανάσταση και τα Αμπελάκια καταρρέουν και ποιο συμπέρασμα βγάζει ο Κρεμμύδας ? Ότι η ελληνική επανάσταση ευνοήθηκε, δεν είναι ότι δεν υπήρχαν όλα τα άλλα, αλλά η συγκυρία ευνόησε την επανάσταση, διότι χιλιάδες ανθρώπων που είχαν κερδίσει κυρίως σε αυτοπεποίθηση, σε δύναμη, σε επαφές και σε χρήμα, τώρα βρίσκονται σε κρίση και είναι άνεργοι και είναι δυσαρεστημένοι, την ίδια εποχή, ξέρετε στο κραχ στην ιστορία υπάρχει ένας κλάδος που μελετάει την ιστορία των επαναστάσεων, των επαναστάσεων γενικώς στο κόσμο και υπάρχει μια προσπάθεια να γίνει κατανοητό γιατί επαναστατεί κανείς μια κοινωνία, κάτω από ποιες συνθήκες? Αν μπορείς να βγάλεις ένα κανόνα, δεν είναι απαραίτητο, αλλά ένα κανόνα και την εποχή εκείνη βγήκαν πολύ σημαντικά άρθρα τα οποία εξηγούσαν, ότι στις ανθρώπινες κοινωνίες πολύ συχνά έχουμε επαναστάσεις, όχι απαραίτητα πάντα, αλλά πολύ συχνά έχουμε επαναστάσεις σε όλα, μια κοινωνία έχει ζήσει βελτίωση της ζωής της και βιώνει μια εγκατάλειψη, μια πτώση, οπότε αυτά τα δύο συνδυάζονταν, δηλαδή αυτό είχε ζήσει ένα σημαντικό τμήμα της ελληνικής κοινωνίας, άνοδο και πτώση, οπότε είχε και αυτή η πλευρά πολύ σοβαρά στη συζήτηση, γιατί να γίνει η επανάσταση εκείνη την εποχή και όχι άλλη και έτσι και εμείς που ασχολούμαστε με αυτό το θέμα, βάλαμε πράγματα στη σειρά που ήτανε μπροστά μας και δεν τα είχαμε δει και ανάμεσα σε αυτά που είχαμε μπροστά μας και δεν είχαμε δει, ενώ τα είχαμε διαβάσει, ήταν ο πρόλογος του Σπυρίδωνα Τρικούπη στην ιστορία της επανάστασης του 1821, ο Σπυρίδωνας Τρικούπης είναι ο πατέρας του Χαριλάου, ήταν λόγιος από την μεγάλη οικογένεια των Τρικούπηδων του Μεσολογγίου, μιλάμε για προυχοντική οικογένεια με τα παιδιά της τα σπούδασε στο εξωτερικό, ο Σπυρίδωνας Τρικούπης πήρε μέρος στην επανάσταση του 21 και την υπηρέτησε σε διάφορες διοικητικές θέσεις, όταν τελείωσε η επανάσταση συνέγραψε μια ιστορία της επανάστασης του 21 που από τις πρώτες που συνεγράφησαν και γι’ αυτό είναι πολύτιμη και στο πρόλογο του, ο Τρικούπης την έζησε την επανάσταση, γεννήθηκε στην τουρκοκρατία, έχει σημασία, δεν το γράφω εσείς και εγώ που είμαστε 200 χρόνια μετά, αυτός το έζησε και ακούστε τι γράφει, πως ξεκινάει την ιστορία του, αδύνατον να διατηρηθεί αμετάβλητος η πολιτική θέσης δύο εθνών κατοικούντων έναν και τον αυτόν τόπον, όταν το με δεσπόζον παραμένει στάσιμον, το δε δεσποζόμενον προοδεύει, γι’ αυτό η επανάσταση συνέβη διότι οι Τούρκοι σαπίζανε και οι Έλληνες ήτανε σε βελτίωση της θέσης τους και συνεχίζει, η πολιτική των εθνών τούτων μεταβολή καθίσταται έτι μάλλον βεβαία, αν τα έθνη ταύτα  έχουσι διάφορον καταγωγή, πρεσβεύουσι διάφορον θρησκεία, λαλούσιν διάφορον γλώσσαν, σώζειν μακράν πάσης γενικής επιμειξίας, θεωρούμεν αμοιβαίως ως βέβηλων και μισόνται, και πως ήττον η θέσης των Τούρκων και των Ελλήνων προς αλλήλους πριν την επανάσταση μας, εν πάση περιπτώσει αξίζει να το έχουμε στο νου αυτό το σχήμα και πρέπει να σας πω το εξής σε αυτό το σημείο, οι Έλληνες στη Βαλκανική πριν την επανάσταση του 1821, ακριβώς επειδή είχαν τα σχολεία τους λογίους και κυρίως, διότι η εκκλησία ήτανε ελληνόγλωσση, τα 4 Πατριαρχεία της ανατολής ήταν όλα μέσα σε οθωμανικά σύνορα και ήταν και τα 4 Πατριαρχεία ελληνόγλωσσα, όπως είναι μέχρι σήμερα, Αλεξανδρείας, Ιεροσολύμων και Κωνσταντινουπόλεως είναι μέχρι σήμερα ελληνόγλωσσα, το Αντιοχείας δεν είναι πια, αλλά αυτό ήταν τότε ελληνόγλωσσο που σημαίνει ότι η εκκλησία που είχε διοικητικό ρόλο από την οθωμανική αυτοκρατορία στο ποίμνιο της με τα ελληνικά διοικούσε, επομένως τα ελληνικά ήτανε η βασίλισσα των γλωσσών μεταξύ των ορθοδόξων εκ των πραγμάτων  και μια και τα σχολεία τα επιτυχημένα, μια οι λόγιοι, αυτό έκανε τους Έλληνες, χωρίς να είναι Χάρβαντ, από άκρη σε άκρη, αναλογικά με τους άλλους να τόσο πολύ πιο  επιτυχημένοι που πρέπει να σας πω, ότι την περίοδο της τουρκοκρατίας όταν έλεγες τη λέξη Αλβανός, ήταν ταυτόσημο του ενόπλου, όταν έλεγες την λέξη Έλληνας ήταν ταυτόσημο του έμπορου και του λογίου, δηλαδή υπήρχε μια γενίκευση, οι περισσότεροι Έλληνες ήταν γεωργοί και κτηνοτρόφοι ήταν, αλλά την εντύπωση την έκαναν οι επιχειρηματίες, οι έμποροι, οι ναυτικοί, ο Κουντουριώτης, άμα πάτε στην Ύδρα, κάθε σπίτι, αρχοντόσπιτο, μπαίνει στο λιμάνι της Ύδρας και απέναντι τα αρχοντόσπιτα, κάθε σπίτι 30 δωμάτια με χρυσές οροφές, στο Σόρτις κάθε τόσο πωλείται το  αρχοντικό του τάδε, από αυτό το εμπόριο, ήταν τόσο μεγάλη η επίδραση των Ελλήνων λογίων στου βαλκάνιους λογίους, ενώ η μητρική τους γλώσσα δεν ήταν ελληνική, μάθαιναν ελληνικά, γίνονταν λόγιοι της ελληνικής γλώσσας και έγραφαν μόνο στα ελληνικά, υπήρχαν γλώσσες στη Βαλκανική που δε γράφονταν, στη Βαλκανική υπάρχει μια γλώσσα που γράφονταν επί 4000 χρόνια, η Ελληνική, δεν υπάρχει στη γη, μόνο η κινέζικη και η ελληνική γράφονται συνεχώς και είναι ζώσες, εδώ μιλάμε για μια γλώσσα φαινόμενο, υπήρχαν λαοί που είχαν μόνο προφορική γλώσσα, δεν την έγραφαν καν, οι Αλβανοί ας πούμε, οι Αλβανοί γράψανε τη γλώσσα τους τώρα το 1900, το 1890, εκατό είκοσι χρόνια την γράφουν, οι Βλάχοι στη Βαλκανική υπήρχαν, υπάρχει μια ομάδα που λέγονται Βλάχοι μιλάνε μια γλώσσα λατινογενή και υπάρχουν βλάχοι σε όλες τις χώρες της Βαλκανικής, οι βλάχοι μόνο προφορικά μιλούσαν την γλώσσα τους και ακόμη δεν την γράφουν, ενώ γράφτηκε δεν την γράφουν, σε μια Βαλκανική που υπάρχει μια γλώσσα, η ελληνική που γράφεται από το 1600 π.χ. δεν υπήρχε κανένας που μπορούσε να συγκριθεί εκ των πραγμάτων, ο Φωτάκος ο Χρυσανθόπουλος που σας ανέφερα, όταν ξεκινάει τα απομνημονεύματα του, το πρώτο πράγμα που γράφει στο πρόλογο του είναι το εξής και αναφέρεται στους χριστιανούς ορθοδόξους των Βαλκανίων, όλαι αυταί αι φυλαί, στα Βαλκάνια δηλαδή, προτού εμείς οι Έλληνες επαναστατήσομε είχον την φιλοτιμία να ονομάζονται Έλληνες ή Γραικοί, ήταν τόσο μεγάλο το ειδικό του Έλληνα που το ξέρουμε από τα έγγραφά ο Σέρβος ο μορφωμένος, όχι ο απλός άνθρωπος, ήθελε να πάρει τα επάνω του δηλαδή, το 1802 στη Μοσχόπολη, η Μοσχόπολη βρίσκεται στα εθνικά σύνορα της Αλβανίας, τότε δεν υπήρχαν εθνικά σύνορα, ήταν μια πόλη στη Μακεδονία [που την λέγανε Μοσχόπολη, η Μοσχόπολη είχε εκλεκτά ελληνικά σχολεία, είχε ελληνικό τυπογραφείο, οι κάτοικοι ήτανε Βλάχοι, δηλαδή μιλούσαν την βλάχικη γλώσσα, αλλά τα σχολεία ήταν ελληνικά και οι λόγιοι τους ήταν ελληνομαθείς σε υψηλότατο επίπεδο, ένας από τους λογίους τους το 1802 λέγεται Δανιήλ ο Μοσχοπολίτης και είναι μέσα στους λογίους μας, γιατί στα ελληνικά έγραψε ο άνθρωπος, έβγαλε ένα λεξικό τετράγλωσσο, ελληνοαλβανοβλαχοβουλγαρικό και κάθε λέξη, ας πούμε τραπέζι, την έχει στις 4 γλώσσες, στο πρόλογο αυτού του τετράγλωσσου λεξικού, ακούστε την γράφει ο Δανιήλ Μοσχοπολίτης και μάλιστα σε ρίμα, ποιητικά, Αλβανοί και Βλάχοι, Βούλγαροι, αλλόγλωσσοι χαρείτε και ετοιμαστείτε μόνοι σας  Έλληνες να γενείτε, δηλαδή αυτός κάθισε και έγραψε Βλάχος, με τη μάνα του προφανώς βλάχικα μιλούσε, Έλληνας λόγιος και έγραψε ένα τετράγλωσσο λεξικό για να κάνει τους Βλάχους, τους Βουλγάρους και τους Αλβανούς Έλληνες, ήταν μεγάλο το ειδικό βάρος των Ελλήνων και προφανώς έπαιξε ρόλο στις εξελίξεις των πραγμάτων. 

Στο σημείο αυτό, θέλω να σας πω, πριν μπούμε σε άλλα ζητήματα, δύο μεγάλα θέματα, οι Έλληνες στην επανάσταση τους είχαν στραμμένα τα μάτια τους στη Δύση, επειδή εμπορεύονταν με τη Δύση, έχουν σχολεία στη Δύση, γνωρίζουν τη Δύση και έχουν  λογίους που γνωρίζουν τη Δύση, όμως η πρώτη συμμαχία που κάμανε, αυτό δεν είναι και πολύ γνωστό, η Φιλική εταιρεία έκανε συμμαχία με τους Αλβανούς, επίσημη συμμαχία, γραπτή, είναι η πρώτη συμμαχία που κάναμε, στη πρώτη εθνοσυνέλευση στη Πιάδα της Επιδαύρου και προσέξτε κάναμε συμμαχία με τους Τουρκαλβανούς, όχι με τους ορθοδόξους Αλβανούς, με τους μουσουλμάνους Αλβανούς, αν λίγο το σκεφτούμε θα καταλάβουμε γιατί, διότι οι μουσουλμάνοι Αλβανοί ήτανε τα πρωτοπαλίκαρα του Αλή Πασά, ο Αλή Πάσας πολεμούσε με το Σουλτάνο, εχθρός των Τουρκαλβανών ήταν ο Σουλτάνος, εχθρός των Ελλήνων είναι ο Σουλτάνος, έτσι για παράξενη διαδρομή Έλληνες και Τουρκαλβανοί είχαν τον ίδιο εχθρό και έγινε συμφωνία, γραπτή συμφωνία μεταξύ των δύο πλευρών. Ακόμη ο Αλή Πασάς κρατούσε, σας θυμίζω ότι ο Αλή Πασάς τελείωσε Ιανουάριο του 22 και πρώτα οι Τουρκαλβανοί είχαν υπογράψει συμμαχία με τους Σουλιώτες, θέλετε να σας διαβάσω το κείμενο αυτής της συμμαχίας? Σε ποια γλώσσα θα είναι γραμμένο? Στα ελληνικά, η ελληνοαλβανική συμμαχία δεν έστερξε για πολύ, κάποιους μήνες ψιλοκράτησε και μετά κατέρρευσε, δεν θα μπορούσε και να σταθεί, διότι ο πόλεμος γινόντανε μεταξύ μουσουλμάνων εναντίον χριστιανών, πόσο θα κρατούσε? Όμως στη εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου στη Πιάδα, έγινε Δεκέμβριο του 21, Ιανουάριο του 22 και παρίσταντο καμιά 60 άτομα, παραστάτες λεγόντουσαν, δηλαδή εκπρόσωποι των Ελλήνων που πήγαν και έχουμε το κατάλογο των παραστατών της πρώτης εθνοσυνέλευσης των Ελλήνων και μεταξύ των παραστατών είναι γραμμένο, εις των Αλβανών συμμάχων, δηλαδή στη εθνοσυνέλευση υπήρχε και εκπρόσωπος των Αλβανών, έστω και αν είχε ήδη ξεφτίσει, σας διαβάζω τη συμφωνία, εμείς οι υπογεγραμμένοι, αυτή υπογράφτηκε τον Ιανουάριο του1821, Τουρκαλβανοί και καπεταναίοι Σουλιώτες ορκονόμεθα ο καθείς εις την πίστη του να βαστάξομεν το παρόν γράμμα στέρεον, βέβαιον και αμετάτρεπτον και ο παραθέτης μας Αλή Πασάς πολιορκείται στενά από τον Ισμαήλ και τους λοιπούς Πασάδες, να είμαστε αδέλφια, ένα κορμί και μια ψυχή και να χύσομεν το αίμα μας για το σελαμέτη αυτού  του οσετός    ,δηλαδή για τη σωτηρία του Αλή Πασά και αν κανένας από εμάς τους Τούρκους ( δηλαδή μουσουλμάνος), θέλει άπιστος και αρνηθεί τον όρκον, να είναι όξω από το Ισλάμ ( δηλαδή να πάψει να είναι μουσουλμάνος) και να αποθάνει Ομβριός, οίδε και από εμάς του Ρωμαίους κανένας, δηλαδή δεν τηρήσει τον όρκο του, να είναι αρνητής του Χριστού, δηλαδή εδώ είναι κατάρες για όποιον δεν τηρήσει τον όρκο. Η συμφωνία δεν κράτησε πολύ και λίγο μας ενδιαφέρει, ειμη μόνο για το παράξενο του πράγματος. Η ελληνική επανάσταση ήταν σε όλη τη διάρκεια πόλεμος χριστιανών ορθοδόξων εναντίον των μουσουλμάνων και εμείς η πρώτη συμμαχία που κάναμε ήτανε με τους μουσουλμάνους!  

Όμως αυτό το οποίο είναι πιο σημαντικό στην ελληνική επανάσταση με απόσταση είναι τα βλέμματα προς τη Δύση και στο σημείο αυτό έχουμε μια μεγάλη τομή, διότι οι Έλληνες, ο μέσος Έλληνας, μια χώρα έβλεπε, μια χώρα προσδοκούσε, προς μια χώρα ήταν στραμμένο το βλέμμα του, τη Ρωσία και έρχεται η επανάσταση και διαβάζεις τα κείμενα και όλα τα κείμενα μιλούν για την Δύση, τι γίνεται εδώ πέρα? Ο μέσος Έλληνας έχει στραφεί προς τη Δύση? Προφανώς, ποιοι είναι όμως εκείνοι που πήραν στα χέρια τους τις υποθέσεις της επανάστασης? Τα άτομα που είχαν έλθει από αυτή τη ζώνη, των εμπόρων, των λογίων της Δύσης, είχαν ζήσει στην Ιταλία, στη Βιέννη, στην Βούδα, στη Πέστη, στην Ιένα και είχαν την επαφή με τη Δύση και κάποιοι είχαν θαυμάσει την Δύση και ήτανε βέβαιοι εξ’ αρχής ότι αν θα πάμε να κάνουμε επανάσταση για να στήσουμε ένα ανεξάρτητο κράτος, αυτό πρέπει να μοιάζει με τα πιο επιτυχημένα και προχωρημένα κράτη στο κόσμο που ήταν δυτικά, η Αγγλία, οι ΗΠΑ, η Γαλλία, η Ολλανδία, αυτά ήταν τα πιο επιτυχημένα κράτη στη γη και παραμένει η Δύση στη πρωτοπορία του κόσμου μέχρι σήμερα, επομένως αυτοί οι λόγιοι πήραν στα χέρια τους την επανάσταση και προσέξτε να δείτε, το πρώτο κείμενο της ελληνικής επανάστασης είναι αυτό που σας δείχνω ακριβώς, μάχω υπέρ πίστεως και πατρίδος, φωτοτυπία του κειμένου που συνέγραψε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, την ώρα που περνούσε το Προύθο, αυτό το κείμενο διανεμήθηκε στους Έλληνες κατά χιλιάδες, όπως το βλέπετε, αυτό είναι το κείμενο με το οποίο αρχίζει η ζωή μας, η καινούργια, το εναρκτήριο της νεότερης ιστορίας μας κείμενο, να σας διαβάσω την πρώτη του παράγραφο που ο Υψηλάντης γράφει και το πιο σπουδαίο, ακούστε τι λέει αυτή η προκήρυξη,  Η ώρα ήλθεν ω! Άνδρες Έλληνες, μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδας, η ώρα ήλθε ω! Άνδρες Έλληνες, πρωτύτερα οι λαοί της Ευρώπης πολεμούντον υπέρ των ιδίων δικαιωμάτων και ελευθερίας αυτών, μας επροσκάλουν εις μίμησην, δηλαδή τι κάνουμε, όλη η Ευρώπη περιμένει να επαναστατήσουμε και εμείς.....στην ουσία επαναστατούμε να μιμηθούμε τη πρωτοπόρα Ευρώπη, αυτό λέει το κείμενο, μας  επροσκάλουν εις μίμηση αυτοί, καίτοι είναι ελεύθεροι, επροσπάθησαν όλες  δυνάμησι ( με όλες τις δυνάμεις) να αυξήσουσι την ελευθερίαν και δια αυτή πάσα αυτών την ευδαιμονίαν, αυτές οι φράσεις είναι του διαφωτισμού, του αμερικάνικου και γαλλικού διαφωτισμού, του φιλελευθερισμού του 19ου αιώνα, ο άνθρωπος ζει για να είναι ευδαίμων, να έχει ελευθερία και να μάχεται για να αυξάνει τις ελευθερίες, οι αδελφοί μας και φίλοι είναι πανταχού έτοιμοι, οι Σέρβοι, οι Σουλιώται  και η Ήπειρος οπλοφορούντες μας περιμένουσι, ας ενωθούμεν λοιπόν με ενθουσιασμόν, η πατρίς μας προσκαλεί, η Ευρώπη προσαρμόζουσα τους οφθαλμούς εις υμάς, απορεί δια την ακινησία μας, ας αποφασίσουσι λοιπόν όλα τα μέλη της Ελλάδας από τον ήχον της πολεμικής μας σάλπιγγος και  εγκινούντες    από την τρομερή κλαγγή των αρμάτων μας, η Ευρώπη θέλει θαυμάσει τας ανδραγαθίας μας, οι δε τύραννοι υμών τρέμοντας και ωχροί θέλουσι  φύγειν από έμπροσθεν  μας, κάθε δεύτερη κουβέντα είναι, η Ευρώπη μας περιμένει, εμπρός για την Ευρώπη, Ευρώπη, Ευρώπη, αυτό είναι το εναρκτήριο κείμενο της επανάστασης του 21 και στην εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου το πρώτο πράγμα που συνεγράφει είναι η διακήρυξη της ανεξαρτησίας, κατά μίμηση της αμερικανικής επανάστασης η οποία είχε συγγράψει διακήρυξη της αμερικανικής ανεξαρτησίας και πως ξεκινάει η πρώτη διακήρυξη? Απόγονοι του σεμνού και φιλανθρώπου Έθνους των Ελλήνων, σύγχρονοι των πεφωτισμένων λαών της Ευρώπης, ποια είναι τα χαρακτηριστικά μας? Είμαστε απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων και μιμούμαστε τις προχωρημένες χώρες του κόσμου, είναι αδύνατον πλέον να υποφέρομεν την σκληράν του Οθωμανικού έθνους μάστιγα...........,το ενδιαφέρον σε αυτό είναι ότι στη Μεσσηνιακή Γερουσία που δημιουργήθηκε με την έναρξη της επανάστασης, δημιουργήθηκαν πολλές διοικήσεις τοπικές, μια από αυτές είναι η Μεσσηνιακή Γερουσία που το πρώτο κείμενο που έγραψε ήταν προς τους Αμερικανούς, έγραψε ένα κείμενο και πήγε στο Πρόεδρο των ΗΠΑ, τον Μονρόε, ο οποίος ήτανε πολύ φιλέλληνας, δεν ξέρω αν ξέρετε, ότι οι ΗΠΑ ήταν πάρα πολύ φιλελληνική και ο Πρόεδρος της ανοιχτά φιλέλληνας και το κείμενο λέει, ω! Αμερικανοί, μόνο εσείς είστε το φως της οικουμένης, εσείς έχετε στήσει την τελειότερη κοινωνία του κόσμου και εμείς είμαστε εδώ να μιμηθούμε  το κλέος σας, εμείς οι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων........ 

Εξ’ αυτού θέλω να μπούμε σε ένα άλλο σημείο που είναι τεράστιας σημασίας, αν υπάρχει μια τεράστια τομή που έφερε η επανάσταση, τομή μεγάλη σαν τον Ψηλορείτη (επειδή είμαστε στα Χανιά!!) ότι απέκοψε την Ελλάδα, πρώτον από την Οθωμανική αυτοκρατορία, δεύτερο από τη Ρωσία και από την προσμονή της Ρωσίας και ποιοι το κάνανε αυτό? Μια φούχτα δυτικόστροφων, φιλελεύθερων επαναστατών οι οποίοι πίστευαν ότι άμα είναι να την κάνεις όλη αυτή την ιστορία, να την κάνεις ώστε να μιμηθείς τα πιο προηγμένα κράτη στο κόσμο, κοιτάξτε να δείτε, αυτή η ιστορία δεν ήταν μόνο από την πλευρά των Ελλήνων, ήταν και από τη πλευρά της Ευρώπης και του δυτικού κόσμου, ο δυτικός κόσμος έχει μεγαλώσει με την ελληνική παιδεία, την αρχαία ελληνική παιδεία, από τη αναγέννηση και πέρα σε αυτό το δυτικό κόσμο για να είσαι μορφωμένος άνθρωπος θα έπρεπε να ξέρεις ελληνικά, η ανώτερη τάξη της Ευρώπης, δεν μιλάμε για τους απλούς χωρικούς και κτηνοτρόφους, είχανε μάθει αρχαία ελληνικά στο σχολείο τους και από την αναγέννηση και πέρα η δυτική Ευρώπη θεωρεί ότι η Ρώμη και η αρχαία Ελλάδα είναι η μήτρα από την οποία γεννήθηκε ο πολιτισμός τους, κατά κάποιο τρόπο ο κάθε Ευρωπαίος θεωρεί ότι είναι εν μέρει και Έλληνας μέσα από αυτές τις πνευματικές διαδικασίες οι οποίες από την αναγέννηση ξεκινούν και γιγαντώνονται στη περίοδο του διαφωτισμού, του αμερικανικού, του αγγλικού, του γαλλικού διαφωτισμού, έτσι όταν ξεκινάει η επανάσταση του 21, οι κυβερνήσεις είναι κάθετα εχθρικές, δεν το συζητούμε, είχαν τελειώσει οι ναπολεόντειοι πόλεμοι, είχε στηθεί ένα σκηνικό, τα σκυλιά δεμένα, μην υπάρχουν αναστατώσεις και φυσικά μόλις ξεκίνησε η επανάσταση του 21, ήταν κάθετη η εχθρότητα των ηγετών, αυτή η εχθρότητα θα αλλάξει μετά το 1823 όταν ο υπουργός εξωτερικών της Αγγλίας, Τζορτζ Κάνιγκ θα βγει στο κοινοβούλιο της χώρας του και θα βγάλει το περίφημο λόγο του με τον οποίο εξηγούσε ότι είναι λάθος η πολιτική της Αγγλίας εναντίον των Ελλήνων, δεν συμφέρει την Αγγλία να είναι εναντίον της επανάστασης των Ελλήνων, αντιθέτως συμφέρει την Αγγλία να είναι υπέρ των Ελλήνων, διότι οι Έλληνες είναι ναυτικοί, ναυτικός λαός και εμείς οι Άγγλοι είμαστε ναυτικός λαός και αν θέλουμε να ελέγξουμε την ανατολική Μεσόγειο και να μη πέφτει η Ρωσία μέσα σε αυτά τα νερά, συμφέρει να είμαστε ενιαίοι Έλληνες και Άγγλοι, αυτή η ρητορική έπιασε, το δέχτηκε το κοινοβούλιο, άλλαξε η πολιτική της Αγγλίας μετά το 1823 και επειδή άλλαξε η Αγγλία την πολιτική της, άλλαξαν και η Ρωσία και η Γαλλία και εξ’ αυτού μετά το 23, αλλάζει και το σκηνικό, όχι άμεσα, αλλά αλλάζει το σκηνικό. 

Εν όσο όμως οι κυβερνήσεις είναι αρνητικές μέσα στις χώρες της Ευρώπης καίγεται το πελεκούδι από τη συγκίνηση, μόλις ακούστηκε ότι οι Έλληνες πολεμούν τους Οθωμανούς, έπεσε μεγάλη συγκίνηση, διότι δεν πολεμούσαν ακριβώς οι Έλληνες, οι αρχαίοι Έλληνες πολεμούσαν, δηλαδή στο μυαλό των ανθρώπων, πολεμήστε εναντίον των Περσών, ποιοι συγκινήθηκαν με τον αγώνα των Ελλήνων? Μορφωμένα στρώματα που είχαν μεγαλώσει μαθαίνοντας από έξω τον Όμηρο και τον Αριστοτέλη, για να είσαι μορφωμένα στρώματα, είσαι και κοινωνικά κατά κανόνα υψηλά, άρα και στρώματα τα οποία έχουν μια δύναμη κοινωνικά, σας είπα ότι λόγω των ναπολεοντείων πολέμων στην Ευρώπη υπήρχαν χιλιάδες νέοι άντρες που είχαν εθιστεί στο πόλεμο, οπότε όταν ακούσανε ότι κάπου εκεί, οι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων πολεμούν τους Πέρσες, σου λέει αυτός είναι πόλεμος, θα έλθουμε να συγκρουστούμε με το Δαρείο και το Ξέρξη! Οπότε υπάρχει μια αναταραχή, χιλιάδες νέοι ψάχνουν πλοία να μπούνε, να ρθούνε......κτλ., οι περισσότεροι δεν ψάχνουν πλοία γιατί είναι ρεαλιστές, αλλά θέλουν να βοηθήσουν τους Έλληνες και αρχίζει αυτό που λέγεται φιλελληνικό κίνημα, το οποίο είναι ένα κίνημα α) γιατί πράγματι συγκινούνται για μια χώρα της ιστορίας των Ελλήνων β) επειδή τα κράτη τους μετά τους ναπολεόντειους  πολέμους ήταν πολύ συντηρητικά στο εσωτερικό τους, έτσι ήτανε η αντίδραση σε αυτά που είχαν συμβεί πριν και δεν επέτρεπαν παρεμβάσεις πολιτικές που θα μπορούσαν να φέρουν αναστατώσεις, το να υπερασπίζεσαι τους Έλληνες που επαναστατούν για την ελευθερία, στη πραγματικότητα έκανε εσωτερική αντιπολίτευση στη δικιά σου χώρα μέσω άλλης διαδρομής, δηλαδή βοήθησε ο φιλελληνισμός και τις εσωτερικές πολιτικές διεργασίες διαφόρων πιο ριζοσπαστικών ομάδων κτλ., στις χώρες της Ευρώπης. 

Που αναπτύχθηκε φιλελληνικό κίνημα και τι χαρακτήρα είχε? Τι χαρακτήρα είχε? Είσαι μακριά από την  Ελλάδα, τότε φανταστείτε ήσουν πολύ πιο μακριά από ότι σήμερα, εντάξει όμως έχεις μια αίσθηση ότι είσαι στην Ευρώπη. Τι θα κάνεις γι’ αυτούς τους Έλληνες? Ότι κάνουμε σήμερα, αν θέλουμε να βοηθήσουμε ένα με πρόθεση  που τελοσπάντων δυσλειτουργεί, έχει προβλήματα, εμείς τι κάνουμε? Μαζεύουμε χρήματα να στείλουμε, η ελληνική επανάσταση ήταν πόλεμος, είχε ανάγκη από χρήματα, από όπλα, από πολεμοφόδια, από ρούχα, από φάρμακα, τόνους από δαύτα και το χρήμα, κοιτάξτε ο πόλεμος είναι μαύρη τρύπα και οι Έλληνες ξεκίνησαν, άρα πως θα βοηθήσεις τους Έλληνες? Στέλνοντας χρήματα, πολεμοφόδια και ότι χρειάζεται, προσέξτε που θα βρεις τα χρήματα? Α) άμα είσαι ο ίδιος ευκατάστατος, βγάζεις ο ίδιος από τη τσέπη σου και δίνεις ένα καλό ποσό, άμα δεν είσαι ο ίδιος ευκατάστατος μαζεύεις χρήματα, πως θα μαζέψεις χρήματα? Είναι συγκινητικό, έχουμε στα Μουσεία μας πάρα πολλά φιλελληνικά αντικείμενα, διότι σε πολλές χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής, δημιουργήθηκαν τα ονομαζόμενα φιλελληνικά κομιτάτα, έτσι λέγονταν που ήταν πάρα πολύ άνθρωποι δοσμένοι και συγκινημένοι με αυτό που συνέβαινε και για να μαζέψουν χρήματα, τι κάνανε? Κυρίες μαζευόντουσαν και κεντούσαν ολόκληρα απογεύματα, κεντήματα για να τα πουλήσουν, δαντέλες για τις πουλήσουν, παράγγελνες  σε εργοστάσια πορσελάνες, πιάτα φιλελληνικά όπου η Ευρώπη για καμιά δεκαετία έτρωγε επάνω στο Μάρκο Μπότσαρη εκεί, διότι τι ήταν τα φιλελληνικά πιάτα? Ήταν πιάτα με μια παράσταση, θα σας πω ένα μυστικό για κυρίες! Στη διάρκεια της επανάστασης δύο άντρες ήταν ωραιότεροι μεταξύ των Ελλήνων, ο ένας ήταν ο Μάρκος Μπότσαρης, ωραίο σόι το Μποτσαραίικο και η αδελφή του η Ρόζα Μπότσαρη όταν ήλθανε οι Βασιλείς, έγινε κυρία επί των τιμών της Αμαλίας και όλοι οι ξένοι που επισκέπτονταν τον Όθωνα παίρνανε ένα πανί και ζωγράφιζαν τη Ρόζα Μπότσαρη, πολύ όμορφη κοπέλα, ο Μάρκος Μπότσαρης ήταν πολύ ωραίος άντρας, ήταν Σουλιώτης, ήταν πολεμιστής, του διαβόλου τα πράγματα και να σας πω κάτι πολύ καλό για αυτόν, σκοτώθηκε πριν τον εμφύλιο πόλεμο, είναι πάρα πολύ σπουδαίο διότι πολλοί από τους ήρωες μας στον εμφύλιο πόλεμο, καλύτερα να μη διαβάσεις, στους εμφυλίους πολέμους γίνονται αισχρά πράγματα και έγιναν, αυτός γλύτωσε από αυτό το πράγμα, πέθανε καθαρός και η μορφή του άρεσε πολύ στους φιλελληνικούς κύκλους και πρέπει να σας πω, στο μετρό του Παρισίου, υπάρχει σταθμός, Μπότσαρης, προσέξτε να δείτε, η οικογένεια Μπότσαρη ήταν πολύ ωραίο σόι και στους άντρες και στις γυναίκες, αλλά τους πιο ωραίους άντρες ακόμη, όχι και γυναίκες, ήταν οι Μαυρομιχαλαίοι της Μάνης, οι οποίοι είχαν πράσινα μάτια, ήταν ξανθωποί και ήταν ο θεός να σε φυλάει από ομορφιά και μάλιστα ο πιο όμορφος από όλους, η κόλαση της ομορφιάς, ήταν ο Καποδίστριας, αυτός που δολοφονήθηκε αμέσως μετά τη δολοφονία.... 

Οι φιλελληνικοί κύκλοι, εκτός από αντικείμενα, άπειρα φιλελληνικά ρολόγια γραφείου και επιτοίχια, είναι το ρολόι και ολόγυρα πολεμιστές με φουστανέλα και η Ευρώπη έπαιζε χαρτιά με φιλελληνικές τράπουλες, όπου αντί για ντάμα είναι η Μπουμπουλίνα, ο Κολοκοτρώνης, ο Ανδρούτσος και φυσικά ο Μάρκος Μπότσαρης και όλα αυτά τα αντικείμενα τα πουλούσανε, μαζεύανε τα χρήματα και μετά προσπαθούσανε να βρούνε πλοία να τα δώσουνε, να έρθουνε, πρέπει να σας πω, από όσο γνωρίζουμε, ούτε μια φορά, δεν έχει καταγραφεί μια επιτροπή να καταχραστεί τα χρήματα, τα δίνανε στους καπεταναίους τα χρήματα, δηλαδή ήτανε ιδεολόγοι, θέλανε να βοηθήσουνε και το κάνανε με όλη τους τη ψυχή. Η πιο σημαντική συνεισφορά των κομιτάτων ήταν σε πολιτικό επίπεδο, δηλαδή αυτοί από τους φιλέλληνες που ήτανε κοινωνικά πιο δυνατοί και μπορούσαν να επηρεάσουν κυβερνήσεις και διοικήσεις, βοηθήστε τους Έλληνες, κάντε αυτό..... 

Το πιο ισχυρό από αυτή τη πλευρά κομιτάτο, ήτανε του Λονδίνου και τούτο διότι η Αγγλία είναι η ισχυρότερη χώρα στο κόσμο εκείνη την εποχή στη παγκόσμια ιστορία, το Λονδίνο είναι η πρωτεύουσα της γης στην ουσία, οικονομική, διπλωματική, πολιτική, η Αγγλία ελέγχει το 1/5 της έκτασης της γης και το ¼ του πληθυσμού της γης, επομένως το κομιτάτο του Λονδίνου εάν καταφέρει να παρεισδύσει  και να μιλήσει και να επηρεάσει στη πολιτική των Άγγλων, θα μπορέσει να φέρει κέρδη στη χώρα που θέλει να βοηθήσει και στη κοινωνία που θέλει να βοηθήσει. 

Ποια χώρα είχε τους περισσότερους φιλέλληνες? Είναι με απόσταση η Γερμανία, η λατρεία του φιλελληνισμού κυριολεκτικά και προσέξτε, γιατί? Η Γερμανία δεν υπήρχε κατ’ αρχήν, ήταν 190 κράτη και κρατίδια και μέσα στα γερμανικά κράτη και κρατίδια πολλοί πατριώτες Γερμανοί είχαν καημό που δεν είναι ενωμένη η Γερμανία και είχανε και αυτοί πατριωτική δράση για να ενωθεί η Γερμανία, άρα υπήρχε και κάτι ακτιβιστικό θα πει κανείς που τους ένωνε, δεύτερο καμία χώρα δεν σπουδάζει τα παιδιά της τόσο πολύ με τον αρχαίο ελληνικό λόγο και τα αρχαία ελληνικά κείμενα, στη Γερμανία δεν το συζητούμε την αρχαιογνωσία και μέχρι σήμερα οι Γερμανοί θεωρούν ότι είναι οι πραγματικοί απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων, όχι βιολογικά, ότι έχουν τις αρετές των αρχαίων Ελλήνων, ότι αγαπούν την κοινωνία τους, ότι πολεμούν για αυτή, ότι δε κλέβουν, ότι σέβονται κτλ. Εξ' αυτού ταυτίστηκαν με τους Έλληνες πιο πολύ από κάθε χώρα και κυρίως η Βαυαρία, η οποία Βαυαρία είχε ένα βασιλιά ο οποίος ήταν τόσο φιλέλληνας που έγινε περίγελως από το πολύ του φιλελληνισμό, λέγονταν Λούντβιχ βασιλιάς της Βαυαρίας, ο οποίος ήξερε απ’ έξω τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, συνέγραφε ποιήματα για τους Έλληνες, έχει συγγράψει θεατρικά έργα για τους Έλληνες, χρηματοδοτούσε θεατρικά έργα να παιχτούν για τους Έλληνες, αυτός ο Λούντβιχ είναι πατέρας του Όθωνα, του βασιλιά που ήλθε μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια.....