Μικρά Μαθήματα για ένα Μεγάλο Κόσμο - Επεισόδιο 30

 Επεισόδιο 30 

Μετά τον 16ον αι, Αγγλία, Γαλλία, Ολλανδία ιδρύουν εμπορικές βάσεις σε καίρια σημεία της Ινδίας. Η Αγγλία ιδρύει την Αγγλική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών που θα παίξει καίριο ρόλο στον έλεγχο της Ινδίας / νικά σε πόλεμο τη Γαλλία στα μέσα του 18ου αι. / και φέρνει  τον κόσμο στη Βιομηχανική Επανάσταση (1770) επωφελούμενη από τα προϊόντα της Ινδίας, κυρίως το βαμβάκι. 

Σύνδεση με το προηγούμενο 

Λέγαμε για την πολυπλοκότητα της Ινδίας, δεν υπάρχει χώρα πιο πολύπλοκη, δεν είναι απλώς δημοκρατία η Ινδία, είναι αυτό που τις ταιριάζει, είναι ομοσπονδία, το Ινδικό κράτος έγινε ανεξάρτητο κράτος το 47 και η Κόα ήταν πορτογαλική μέχρι το 61, δηλαδή εδώ ξεκινάει κάτι ενδιαφέρον όπως καταλαβαίνετε... 

Λοιπόν έρχονται και άλλοι ευρωπαίοι και αρχίζουν και αυτοί να εμπορεύονται, είμαστε στο 1500, στο 1550, στο 1600, αυξάνεται η παρουσία των ευρωπαίων και βέβαια με την αύξηση της παρουσίας των ευρωπαίων, δημιουργούνται σε πολλά σημεία, ευρωπαϊκές πάλι βάσεις εμπορίου οι οποίες είχαν όλες, κρατήστε το αυτό, την εξής μορφή, μόλις το εμπόριο πήρε ροή και έγινε ποια δυναμικό, οι εγκαταστάσεις είχαν φρουριακό χαρακτήρα, δηλαδή υπήρχε εσωτερική αυλή και ολόγυρα κτίσματα χωρίς παράθυρα στο εξωτερικό, δηλαδή σαν φρούριο, τα παράθυρα όλα στο εσωτερικό και μια πόρτα εισόδου, πολύ γερά κτισμένη, γιατί στην Ινδία υπήρχαν ληστές όπως και σε όλα τα μέρη του κόσμου και καθώς είχε μαθευτεί ότι έχουν αυτοί αξιόλογα πράγματα, ομάδες ληστών καραδοκούσαν να τους κτυπήσουν, οπότε και δημιούργησαν τέτοιες βάσεις εμπορίου και επειδή ένιωσαν ανασφαλείς μέσα σε ένα ωκεανό, εδώ δεν είναι 1 και 2, είναι ωκεανός από άγνωστους εχθρούς, δημιούργησαν και ένοπλα σώματα που φυλούσαν αυτές τις εγκαταστάσεις, τα ένοπλα σώματα που θα τα βρίσκανε?  στους Ινδούς, όσους θέλεις, δεν έχουν τελειωμό, αρκεί να τους δώσεις όπλα, μια στολή και θα σου φυλάνε το τόπο, έτσι αυτά τα διάφορα εμπορία που στήσανε, είχαν και ενόπλους Ινδούς, αν βάζαμε καθώς περνούσαν οι αιώνες και δημιουργήθηκαν πολλά εμπορία από αυτές τις δυνάμεις, αν μαζεύαμε πόσους ενόπλους έχουνε οι ολλανδικές ας πούμε εγκαταστάσεις τους, φτιάχνανε όλες μαζί ένα μικρό στρατό, πόσους έχουνε οι Άγγλοι θα φτιάχνανε ένα στρατό, πόσους έχουν οι Γάλλοι θα φτιάχνανε ένα στρατό και προσέξτε να δείτε, δεν ήταν αυτά τα εμπορεία μόνο στα παράλια της Ινδίας, αλλά καθώς η Ινδία έχει πολλά νερά και βγαίνουν ποταμοί, μπαίνουν οι έμποροι μέσα στα ποτάμια και ποτάμι το ποτάμι έφθαναν και στο εσωτερικό της Ινδίας, δημιουργούσαν και εκεί εμπορία και έπαιρναν και από το εσωτερικό εμπορεύματα, μέχρι της στιγμής καλά, δεν είναι θέμα, αργότερα θα γίνει το θέμα και θα στηθούν προδιαγραφές για να γίνει το θέμα. Τώρα από αυτούς που μπήκανε μέσα στην Ινδία, παρ’ όλο που οι Πορτογάλοι ήτανε οι πρώτοι και οι προκομένοι, οι Πορτογάλοι ξέρετε το πάθανε αυτό, ανοίξανε το δρόμο και μετά μείνανε, βλέπω καμιά φορά το μαραθώνιο και είναι κάποιος τύπος που τρέχει τις δύο πρώτες ώρες πρώτος και μετά την δεύτερη ώρα έρχεται κάποιος άλλος που δεν τον είχες φανταστεί και παίρνει αυτός το βραβείο, λοιπόν οι Πορτογάλοι το πάθανε αυτό, δεν έμειναν οι πρώτοι του πράγματος, ακόμη το κλαίνε οι Πορτογάλοι, πως την πάθαμε εμείς και μας υποσκελίσανε οι άλλοι?  από αυτούς που ήλθαν μετά τους Πορτογάλους, οι πιο προκομένοι αποδείχτηκαν δύο, οι εξής τρείς, οι Άγγλοι οι οποίοι το 1000, κοιτάξτε πότε έγινε η Κόα, το 1510, θυμηθείτε είναι η εποχή που ο Λούθηρος σε λίγο αρχίζει την διδασκαλία του, άσχετο, αλλά λέω τι γίνεται στην Ευρώπη, 7 χρόνια μετά την Κόα, αρχίζουνε οι εξελίξεις στην Ευρώπη και παίρνει φωτιά το Κορδελιό και η Αγγλία γίνεται προτεσταντική το 1534 με τον Ερρίκο τον 8ο και η κόρη του η περίφημη Ελισάβετ, παίρνει τα ηνία προς το τέλος του 16ου αιώνα και δίνει την έμφαση στην επένδυση στο ναυτικό, βρίσκει τρόπους να καθοδηγήσει τα κεφάλαια στη χώρα της, αντί να πηγαίνουν σε σαχλαμάρες να πηγαίνουν στο ναυτικό, το οποίο το πίστεψε βαθιά και το ενίσχυσε και γέμισε η Αγγλία ναυπηγεία, πλοία, ναυτικούς και εμπόρους, μέσα στα θαύματα της Αγγλίας αυτή την εποχή, ακόμη είναι σε άνοδο η Αγγλία, δεν είναι η μεγάλη Αγγλία του 18ου και 19ου αιώνα, αλλά είναι σε άνοδο. Την περίοδο ακριβώς την ελισαβετιανή όπως λέμε,  της Ελισάβετ, χάρις στις συμβουλές των συμβούλων της, όπως είπαμε αυτή η γυναίκα είχε τη σοφία του μέτρου, της ψυχραιμίας και ήξερε να ακούει, αντί να είναι αλαζών και υψιπέτης, έχοντας και την άποψη της. Την συμβούλεψαν λοιπόν οι έμποροι, κατάλαβε ότι πρέπει να βοηθηθούν οι Άγγλοι έμποροι στο τρόπο δράσης τους και πάλι ακούγοντας την γνώμη εμπόρων που ήξεραν από το κουρμπέτι, λέει, πως μπορώ να βοηθήσω τους συμπατριώτες μας όταν βγαίνουν για εμπόριο εκτός Αγγλίας και οι σύμβουλοί της που ήτανε τέλος πάντων, ειδικοί στη θάλασσα, της είπαν, βασίλισσα μου να κάνεις μια εταιρία, πως να είναι αυτή η εταιρία?  κοιτάξτε να δείτε βασίλισσα μου, κάθε έμπορος να έχει δυνατότητες αυτόνομης δράσης, αλλά αυτό που χρειάζεται ο έμπορος μακριά, είναι να έχει, να πάρει πληροφορίες και από άλλους εμπόρους, να συνδυάζεται και με άλλους εμπόρους και άμα χρειαστεί να βοηθιέται και από το κράτος σε σημεία που είναι επικίνδυνα ή δεν μπορεί, πολύ καλή ιδέα να το κάνουμε και δημιουργείται, πρώτη η Αγγλία μια εταιρία η οποία μέχρι σήμερα μελετάται, μάλιστα από κάποιους μελετητές θεωρείται η έναρξη του νέου κόσμου, αυτές οι εταιρίες με το τρόπο που ήταν δομημένες, της νέας οικονομίας δηλαδή της οικονομίας που κυριάρχησε τα τελευταία 500 χρόνια, είναι η βρετανική εταιρία ανατολικών Ινδιών, γιατί ανατολικές Ινδίες, για να μη μπερδεύεται με τις δυτικές Ινδίες που ακόμη νομίζανε...της κανονικές Ινδίες της ονομάσανε ανατολικές για να μη μπερδεύονται με αυτές που βρήκε ο Κολόμβος.  

Λοιπόν το 1599 ιδρύεται αυτή η εταιρία, οι Ολλανδοί οι οποίοι είναι πολύ ικανοί, ίσως οι πιο ικανοί όλων, αλλά δεν τα βγάλαν ποτέ πέρα με την Αγγλία, γιατί παρά ήταν λίγοι και μικροί, η Ολλανδία είναι  μια σταλιά τόπος, αλλά ήτανε για το μέγεθος τους καταπληκτικοί στις προσπάθειες τους, αυτοί κατάλαβαν ότι αυτή η εταιρία, η αγγλική, είναι πολύ πρόσφορη για το εμπόριο και ιδρύσανε αμέσως την ολλανδική εταιρία ανατολικών Ινδιών το 1601, δηλαδή δύο χρόνια μετά την βρετανική εταιρία ανατολικών Ινδιών και κατά πολλούς η καλύτερη εταιρία ήταν η ολλανδική, δηλαδή ο τρόπος που δούλευε και το σύστημα της ήταν καλύτερο και από το αγγλικό σύστημα, εν πάση περιπτώση, όπως βλέπετε αυτές οι εταιρίες έχουν στο στόμα τους        δεν τρώνε αναγκαστικά στην Ινδία, διότι στο μεταξύ έχει γεννηθεί η έρευνα των εμπόρων των Ευρωπαίων και πέραν της Ινδίας, οι Πορτογάλοι πάντα, προηγήθηκαν αυτοί, μπροστά σαν το λαγό, οι Πορτογάλοι ήτανε ο λαγός, πρώτοι έφθασαν περιηγήθηκαν την Ινδοκίνα, πέρασαν τα φρικτά στενά της Μάλαγκα, είναι καταπληκτικά αυτά τα στενά από ομορφιά φύσεως, αλλά είναι το καταλληλότερο σημείο για πειρατές, πέρασαν αυτό το πέρασμα και άρχισαν να ανεβαίνουν κόστα-κόστα, δηλαδή Βιετνάμ, φθάσανε στην Κίνα, εκεί δημιούργησαν το Μακάου, ζητήσανε και αποκτήσανε και εκεί μια βάση που είναι το Μακάου, δηλαδή το Χονγκ-Κόγκ στην ουσία, γιατί το Μακάου είναι κοντά στο Χονγκ-Κόγκ, αλλά βρεθήκανε πρωτοπόροι οι Πορτογάλοι, συνέχισαν κόστα-κόστα στην Ινδία και έφθασαν στην Ιαπωνία και δημιούργησαν εκεί, μια βάση στο Ναγκασάκι, μέσα σε 100 χρόνια οι Πορτογάλοι εμπορικά, συστηματικά στην Άπω Ανατολή, αλλά στο μεταξύ οι Άγγλοι και οι Ολλανδοί δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στο εσωτερικό της Ινδίας, δηλαδή μπαίνουν μέσα στην Ινδία και αναζητούν λιμάνια ή δημιουργούν λιμάνια ή δημιουργούν βάσεις, η χώρα που θα επωφεληθεί περισσότερο από την Ινδία είναι η Αγγλία, πριν την κάνει αποικία, την έκανε αποικία επειδή είχε την καλύτερη διείσδυση τους προηγούμενους αιώνες, όχι το αντίστροφο, καταλάβατε?  πρέπει να σας πω, ότι η Καλκούτα, δεν υπήρχε σαν πόλη, την δημιούργησαν οι Άγγλοι, το 1690. 

Εντόπισαν οι Άγγλοι έμποροι ένα σημείο εξαιρετικό και το έκαναν εμπορίο και δημιουργήθηκε η Καλκούτα, το 1690 δεν είναι μακριά για μια τέτοια πόλη που είναι μέσα στις 3 της Ινδίας και στις μεγαλύτερες του κόσμου, μιλάμε για θεριό και οι Γάλλοι δημιούργησαν πόλεις εκ των πραγμάτων, ας πούμε τι σας λέει το ινδικό τοπωνύμιο Ποτισερί, είναι η πόλη Ποτισερί, γιατί οι Γάλλοι επίσης, δηλαδή δημιουργήθηκαν πυρήνες που μετά έγιναν πόλεις και που για κάποιους αιώνες επειδή ήταν εμπορία των Άγγλων, των Γάλλων, των Ολλανδών, στην ουσία ήταν αγγλικά, γαλλικά, ολλανδικά σημεία, οι Άγγλοι τώρα, μπήκαν και οι Γάλλοι, οι Γάλλοι ήταν άξιοι την εποχή αυτή, αλλά τελικά, χάσανε από αυτή τη πλευρά, όποτε είχαν μπροστά τους τους Άγγλους, οι Γάλλοι μια φορά νικήσανε τους Άγγλους τον τριακονταετή πόλεμο που τελείωσε το 1453, έκτοτε η Γαλλία ήτανε χαμένη από χέρι όποτε συγκρούονταν με την Αγγλία, μεγάλη δύναμη, δυνατή και αυτή με προδιαγραφές, θα μπορούσε και αυτή να είναι ήταν η Αγγλία, αλλά δεν ήταν, δεν θυμάμαι αν σας έχω πει, ότι η Γαλλία υπερέχει της Αγγλίας ως χώρα, δεν ξέρω, αν γνωρίζεται η Γαλλία είναι η πιο προικισμένη χώρα όλης της Ευρώπης, καμία χώρα δεν έχει τις προδιαγραφές της Γαλλίας, πρώτα-πρώτα είναι μεγαλύτερη από την Αγγλία, δεύτερον ακουμπά σε τρείς θάλασσες, την Μεσόγειο, τον Ατλαντικό και την βόριο θάλασσα, δεν υπάρχει χώρα στην Ευρώπη που να έχει τέτοια προσόντα, επί πλέον, να τα δείξουμε, αυτή είναι η Μεσόγειος, αυτός ο Ατλαντικός και αυτή η βόρια θάλασσα και μετέχει και των τριών αυτών θαλασσών, έχει την τελειότερη αναλογία βουνών και πεδιάδων, έχει και ψηλά βουνά και χαμηλά βουνά και λόφους και πεδιάδες και ποτάμια και νερά και τι δεν έχει αυτή η χώρα, ο θεός κάθισε από πάνω και έμεινε, λογικά έπρεπε η Γαλλία να γίνει η Αγγλία, δεν έγινε, θα εξηγήσουμε γιατί, γιατί την υποσκέλισε η Αγγλία?  που η Αγγλία φαίνεται ότι είναι ζημιωμένη κατά κάποιον τρόπο, δεν έχει αυτά τα χαρίσματα της Γαλλίας. 

Προσέξτε να δείτε τώρα, η Αγγλία το 1600, δηλαδή τον 17ο αιώνα, είναι μια χώρα σε άνοδο, όχι ακόμα η πολύ μεγάλη χώρα, αλλά είναι σε άνοδο, αρχίζει και γίνεται ισχυρή στα παράλια της βόρειας Αμερικής, εκεί στα 1600τόσο, τα παράλια της βόρειας Αμερικής αρχίζουν να αποικίζονται από Άγγλους και το πράγμα προχωράει. Οι Άγγλοι έρχονται στην Ινδία και μπαίνουν και εισέρχονται και δημιουργούν ακτικές βάσεις και όλοι τους την βάση την οικονομική, ακόμη δεν είναι υπερδύναμη, θα γίνει, στηρίζονται στα μάλλινα υφάσματα που έχουν. Η Αγγλία είναι μια χορτοφόρα χώρα, όταν ένας Έλληνας πάει στην Αγγλία μένει άναυδος από τα λιβάδια, εμάς στο τοπίο μας θα υπάρχει πάντα ένα βουνό, εκεί τίποτα, είναι μια χώρα επίπεδη, πράσινη, καταπράσινη, γιατί εκεί ο καλός θεός βρέχει, κάθε μέρα, αυτό που λέμε ποτιστική βροχή. Γιατί είναι το ρεύμα του κόλπου που αλλάζει το κλίμα στην Αγγλία και δεν είναι πολύ ψυχρό, όχι ότι δεν έχει κρύες μέρες, αλλά δεν είναι κρύο, είναι υγρό και βρέχει και βρέχει....εξ’ ου και το χορτάρι, εκεί μέσα χώνουν τη μούρη τους τα πρόβατα, η Αγγλία έχει πολλά πρόβατα, μάλιστα έχει και ποικιλίες προβάτων....και από αυτά τα πρόβατα, φυσικά παίρνουν και γαλακτοκομικά κτλ., αλλά παίρνουν το μαλλί, η Αγγλία παραδοσιακά είχε βιοτεχνίες και οικοτεχνίες που σχετίζονταν με το μαλλί, δηλαδή πριν την ακμή της, γιατί στην ακμή της πήρε και τα μαλλιά από την Ινδία και το κασμίρ της Ινδίας και τελικά οι Άγγλοι πουλούσανε σε όλο τον κόσμο,δεν υπήρχε πατέρας στη γη που να μη φοράει αγγλικό κασμήρι κάποια περίοδο, μπορεί τις υπόλοιπες μέρες να ήταν ξυπόλυτος ψαράς, αλλά στην καλή του μέρα θα φορούσε αγγλικό κασμήρι, ήτανε το απαραίτητο εκείνη την εποχή, ακόμη ή Αγγλία δεν είχε γίνει τόσο, αλλά είχε καλά μάλλινα υφάσματα παραδοσιακά, οικοτεχνικά και βιοτεχνικά, μεγάλος αριθμός ανθρώπων ασχολείται με το πλύσιμο των μαλλιών, την επεξεργασία, τη ύφανση κτλ., και τα αγγλικά πλοία που φεύγουν από την Αγγλία, όταν φεύγει ένα πλοίο από μια χώρα δεν φεύγει άδειο, ποτέ, πάω άδειος στην Ινδία για να φορτώσω, φορτωμένος φεύγω με προϊόντα, είτε από το δικό μου τόπο ή από τον παρακάτω είτε από το πιο παρακάτω...και στο μεταξύ πουλώ αυτά που έχω στον επόμενο ή τμήμα από αυτά που έχω, φορτώνω άλλα, συνεχές το εμπόριο, έτσι οι ναυτικοί οι Άγγλοι, όταν έφευγαν από την Αγγλία, πρώτα ξεκινούσαν με ένα φόρτωμα μάλλινων υφασμάτων που είχαν, αυτά στην πορεία είχαν καλή αγορά γιατί ήταν καλά μάλλινα υφάσματα και χρησιμοποιούνταν σε πολλές χρήσεις σε διάφορες περιοχές και στην Αφρική είχε πώληση και σε διάφορα σημεία, γιατί χρειάζονταν και για βιοτεχνίες, δεν ήταν μόνο για ρούχα, για ποικίλες χρήσεις.  

Επειδή πήγαινε καλά η ιστορία με το μαλλί και φόρτωναν τα πλοία τους και στην Αμερική βέβαια πήγαιναν τα μαλλιά, αυξήθηκε η παραγωγή του μαλλιού, αλλά εκείνο που τους ταίριαζε πολύ, ήτανε η Ινδίες η Ινδίες παρήγαγαν βαμβάκια, η Ινδία ήταν τρίτη χώρα του βαμβακιού, γιατί έχει γόνιμη γη και νερά, το βαμβάκι θέλει νερό και μάλιστα κάποιες ποικιλίες βαμβακιού της Ινδίας είναι οι καλύτερες στο κόσμο, έχει βαφικές ύλες η Ινδία, έχει επίσης λινάρια, όπως λινάρια έχει και άλλες περιοχές, παίρνοντας υφαντικά υλικά από την Ινδία και όπως γύρναγαν πίσω τα έφερναν στην Αγγλία και τα αναμείγνυαν με τα μάλλινα της Αγγλίας και γινόντανε μαλλοβάμβακα, φέρναν και μεταξωτά από άλλες περιοχές και έκαναν διάφορες δουλειές και έτσι τα προϊόντα τους έγιναν ωραιότερα, πλουσιότερα, ανταγωνιστικότερα κτλ., η Ινδία δηλαδή τους ταίριαζε στο τύπο του εμπορίου που κάνανε, τα προϊόντα της Ινδίας, για αυτό και δώσανε έμφαση στην Ινδία και προσέξτε να δείτε τώρα, καθώς έρχεται από την Ινδία το υλικό που το βρίσκουν όσο μπορούν σε καλύτερες τιμές και μπαίνουν μέσα σε διάφορα σημεία, βρίσκουν αγορές κτλ., δεσμεύουν, φέρνω. Στην Αγγλία θα συμβεί κάτι πολύ μεγάλο τελικά που ονομάζεται η περίφραξη των αγγλικών κτημάτων, αλλά ο Μαρξ όταν στο “Κεφάλαιο” στο οποίο προσπαθεί να ερμηνεύσει, κατά την γνώμη του, πως δημιουργήθηκε η συσσώρευση κεφαλαίων και πως έφτασε η βιομηχανική επανάσταση, θεωρεί κορυφαίο σημείο την περίφραξη των αγγλικών κτημάτων, θα σας φαίνεται δευτερεύων, αλλά θα σας πω τι έγινε και θα δείτε ότι έχει σημασία. Στην Αγγλία όπως είπαμε, οι επενδυτές στο ναυτικό είναι και άτομα υψηλής τάξης, ενώ σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, λόγω των ψευτιών της φεουδαρχίας, άτομα που είχανε χρήματα στις κασέλες τους, δεν τα βγάζανε τέλος πάντων για τέτοιου είδους κοινωνικά σπουδαίες επενδύσεις, είχαν αρκεστεί να είναι αυτάρκης και να κάνουν ωραία πάρτυ και να είναι χρυσά τα πόμολα των σπιτιών τους κτλ., και στις άλλες χώρες στη Γαλλία επίσης κάποιοι είχανε μπει, αλλά κατά μέσον όρο στην Αγγλία, πολλά κεφάλαια είχαν μπει στην ναυτιλία, καθώς είχε περάσει ένα αιώνας από την εποχή της Ελισάβετ, αυτό το πράγμα είχε ωριμάσει και περισσότερα άτομα της υψηλής κοινωνικής ζώνης ενδιαφέρονται για την ναυτιλία γιατί έχουν επενδύσει στην ναυτιλία, είναι σε πλοία, είναι σε μετοχές πλοίων, είναι σε μετοχές εμπορικές, καθώς βλέπουνε ότι πάει καλά το εμπόριο στις θάλασσες και ότι τα πλοία φορτώνονται με μάλλινα και έχεις μια μεγάλη γη, μιλάμε για χιλιάδες στρέμματα, λοιπόν είναι μακριά η σκέψη να παράγεις εσύ μαλλί, καθόλου μακριά, έχεις μεγάλο αγρόκτημα, σε αυτό το αγρόκτημα υπάρχουν 10,20,30 χωριά, βέβαια εδώ και αιώνες, βολικό, οι οποίοι καλλιεργούν το χωράφι τους, το οποίο καλλιεργείς δημητριακά, σιτάρι, κριθάρι, βρώμη, τώρα σκέφτεσαι αλλιώς, ρε παιδί μου, γιατί δεν κάνω το χωράφι μου βοσκοτόπι?  πως θα γίνει βοσκοτόπι, δεν είναι δύσκολο, αρκεί να το περιφράξω, ωραία, δίνεις χρήματα το περιφράσεις και δεν θα σκοτωθείς με τον διπλανό φεουδάρχη και μόλις περιφράσουν τα κτήματα, τώρα  χρειάζονται τους χωρικούς τους, η κτηνοτροφία χρειάζεται περισσότερα χέρια ή η γεωργία, η γεωργία με απόσταση, η κτηνοτροφία χρειάζεται πολύ λιγότερα χέρια και μάλιστα όταν είναι περιφραγμένη, επομένως τους γεωργού σου δεν τους χρειάζεσαι, τους περισσότερους εξ’ αυτών, οπότε πας στο σπίτι του, λες, κύριοι σας ευχαριστώ πάρα πολύ για τους αιώνες που συνυπήρξαμε μαζί, αλλά πλέον δεν χρειάζεσθε, παρακαλώ εντός ενός διαστήματος να έχετε εγκαταλείψει το κτήμα, ακούστε τώρα τι φέρνει αυτό, για αυτό και στην Αγγλία στο 17ο αιώνα έγιναν μεγάλες κοινωνικές αναταραχές, έγιναν επαναστάσεις, η Αγγλία έζησε πολλές επαναστάσεις που βέβαια την έφεραν ακόμη πιο μπροστά στον κόσμο, οι επαναστάσεις της, ήταν οι πρωτοπόρες επαναστάσεις του κόσμου, αλλά την έφεραν και στην διαχείριση των πραγμάτων, την έφεραν μπροστά στο νέο κόσμο. 

Κοιτάξτε να δείτε τώρα, χωρίς να τα έχει οργανώσει κάποιος σατανικός νους, τι συμβαίνει, αυξάνονται κατά πολύ η παραγωγή μαλλιού, διότι τα κτήματα αντί να καλλιεργούνται για τρόφιμα, γίνονται βοσκοτόπια, όχι όλα βέβαια, αλλά πολλά από αυτά, με το τρόπο αυτό οι άνθρωποι, αυτοί οι επενδυτές τώρα έχουν μεγαλύτερα κέρδη από τα πλοία τους και τις εξαγωγές, κρατήστε το αυτό, την ίδια ώρα που χιλιάδες χωρικοί, δεν έγινε από τη μια μέρα στην άλλη, πήρε χρόνο, χιλιάδες χωρικοί ακτήμονες δεν έχουν που την κεφαλή κλίνε και που πας όταν δεν έχεις που τη κεφαλή κλίνε, δε πας σε κάποια πόλη, πηγαίνουν σε κάποιες πόλεις και κοιμούνται 100, 100 στη τάδε αποθήκη, στο τάδε κτίριο το εγκαταλειμμένο κλπ.,  κοιτάξτε τώρα να δείτε, τι δημιουργεί μια βιομηχανική επανάσταση, γιατί χωρίς να έχεις πεισθεί από κάποιο κεντρικό μυαλό, η Αγγλία μέσα της έχει φτηνή εργατική δύναμη, πάνφθηνη εργατική δύναμη, δεύτερον έχει κίνητρο να παράγει με πιο γρήγορα, αργούμε να βγούμε, μπορούμε να εξάγουμε περισσότερα, πως θα γίνει να κάνουμε περισσότερο γρήγορα? Και τότε μέσα σε αυτή τη πίεση, τεχνίτες, ξέρετε οι πρώτες εφευρέσεις που άλλαξαν το κόσμο έγιναν από τεχνίτες, δεν είχαν τελειώσει κανένα πολυτεχνείο ή καμιά σχολή, αλλά ήταν άτομα παρατηρητικά, ευφυή και σημειώστε τις πρώτες μηχανές που θα ξέρετε ότι η βιομηχανική επανάσταση στηρίχτηκε στις μηχανές και στις υφάνσεις γενικά, σε ποια χώρα ξεκίνησε η βιομηχανική επανάσταση, στην Αγγλία, τυχερό, δεν νομίζω.   

Αν τα δει κανείς αυτά τα στοιχεία το ένα δίπλα στο άλλο και προσέξτε να δείτε τώρα, καθώς οι εργάτες μπαίνουν     δουλειά, οι άνεργοι να μπαίνουν σε αυτή την διαδικασία, μειώνεται ο κίνδυνος στα εσωτερικά της Αγγλίας, δηλαδή η ανεργία υποχωρεί που μπορεί να φέρει μεγάλες κοινωνικές εκπλήξεις και δεύτερον υποχωρεί η ανεργία στην Αγγλία διότι πάντα υπήρχε η διέξοδος του ναυτικού και κυρίως οι ανατολικές ακτές της Αμερικής, δηλαδή μπορούσες να πας εκεί και έτσι η Αγγλία γλύτωσε από μεγάλο κακό που μπορούσε να της έχει συμβεί, εκεί στο 1600 με 1700, διότι αντί να καταβυθισθεί, πήγε σε άνοδο από αυτές τις ιστορίες, βέβαια μέσα σε διάστημα χρόνων και με πολύ πόνο από αυτό, όταν δεις στο μικρό προσωπικό, πολύς πόνος και απελπισία από κάποιες ομάδες. Προσέξτε να δείτε, οι φεουδάρχες, οι πρώην φεουδάρχες έχουν γίνει επιχειρηματίες, δεν είναι πλέον φεουδάρχες, είναι επενδυτές, είναι επιχειρηματίες σύγχρονου τύπου, στην Αγγλία δημιουργείται χρηματιστήριο, η πρώτη χώρα που δημιουργείτε χρηματιστήριο είναι η Ολλανδία, οι Ολλανδοί ήταν σε όλα πρώτοι, αλλά και η Αγγλία μπροστά γρήγορα, χρηματιστήριο, επενδυτικά σχήματα, αυτά που σήμερα έχουν κάνει το κόσμο πρόοδο και έχουν φέρει την οικονομία αλλού και έχουνε σχέση αυτά που σας λέω με την Ινδία, διότι η Αγγλία βελτιώνει πρώτα-πρώτα τα μέσα της, μπαίνει στην βιομηχανική επανάσταση, η βιομηχανική επανάσταση κάνει αμέσως τα προϊόντα της Αγγλίας, όχι απλώς να είναι ανταγωνιστικά, σπάσανε τις αγορές, διότι πλέον με τη μηχανή, είναι λιγότερο καλά, ξέρετε το βιοτεχνικό προϊόν είναι καλύτερο σε ποιότητα, αλλά όταν το άλλο είναι στο 1/10 της τιμής, θα αγοράσεις το φθηνότερο, τελείωσε! Το κόσμος θα πέσει στα βιομηχανικά είδη, με το τρόπο αυτό, θα σπάσουν τοπικές παραγωγές, θα συντριβούν οι οικονομίες, όταν αλλάζει μια οικονομία σε σύγκριση με την προηγούμενη και φέρνει τα χίλια μύρια και σε ανθρώπινο επίπεδο, αλλά ξανά στήνεται μια άλλη ισορροπία, κυριαρχεί για κάποιους αιώνες μέχρι να έλθει κάτι επόμενο, θα έλθει το επόμενο θα συντριβεί το προηγούμενο, θα υπάρχουν δράματα και όλα αυτά...  Η Αγγλία τα έζησε  αυτά πρωτοπόρα και προσέξτε τα μηχανήματα τα οποία εφευρέθηκαν από αυτούς τους εφευρέτες-τεχνίτες, δεν είναι ποια εργαλεία, άλλο το εργαλείο, άλλο το μηχάνημα, το εργαλείο δεν έχει κινητήριο δύναμη, το μηχάνημα έχει  καύσιμο  ,επειδή η Αγγλία είχε κάρβουνο, έχει ανθρακωρυχεία, ξέρετε υπήρχαν, τώρα ποια δεν υπάρχουν, οι περίφημοι Άγγλοι ανθρακωρύχοι, οι Άγγλοι ανθρακωρύχοι, η εργατική τάξη, για καλή της τύχη η Αγγλία, κοιτάξτε, η Αγγλία βοηθήθηκε πολύ στην βιομηχανική της επανάσταση γιατί είχε πολύ κάρβουνο και όχι σε μεγάλο βάθος, εύκολα δηλαδή αναλογικά έβγαινε στην επιφάνεια, επομένως ήτανε και αυτό οικονομικό και δεύτερον τις χρειαζόντανε τώρα που η οικονομία της έπαιρνε τέτοιους ρυθμούς, ένα καλό δίκτυο, ένα καλό οδικό δίκτυο, μεταφορικό δίκτυο, γιατί πρέπει τα προϊόντα να φθάνουν στα λιμάνια να φορτώνονται, αν έχετε πάει στο Λίβερπουλ, στο Μπίρμιχαμ, αυτές τις θρυλικές πόλεις της Αγγλικής βιομηχανικής επανάστασης, είναι γεμάτες, τώρα αφημένα ήταν τόσα πολλά, τεράστιες αποθήκες που είναι λίγο θλιβερά τα σημεία είναι οι αποθήκες, τώρα βέβαια μπορεί να τα έχουν κάνει κάτι άλλο, πανεπιστήμια, πολιτιστικά κέντρα, μουσεία  κλπ., αλλά άλλα είναι θλιβερά γιατί πλέον δεν χρησιμοποιούνται πια, αλλά πως αποφάσισαν, αντί για οδικό δίκτυο, να στηριχτεί στα κανάλια και δημιούργησε καλά και οδικό δίκτυο, αλλά κυρίως κανάλια, στην Αγγλία είναι αναλογικά εύκολο, αλλά είναι αναλογικά εύκολο να δημιουργήσεις κανάλια, γιατί είναι χωματοχώρα, γιατί δεν σκάβεις πέτρα, σκάβεις χώμα και δημιουργήθηκαν χιλιόμετρα δικτυομένων καναλιών, σήμερα πολλά έχουν στομώσει και δεν χρησιμοποιούνται, αλλά σε πολλές  από αυτές τις μεγάλες  πόλεις της θρυλικές της βιομηχανικής επανάστασης κάποια χιλιόμετρα παραμένουν μέσα στις πόλεις και μπορείς να δεις πως ήταν η Αγγλία στη περίοδο της μεγάλης της ακμής, δηλαδή φθηνό κάρβουνο, επειδή είναι σχετικά επιφανειακό, σχετικά εύκολη δημιουργία καναλιών αναλογικά με μια πέτρινη χώρα, φθηνή εργατική δύναμη, ενισχυμένο ναυτικό, επενδυτές οι οποίοι επενδύουν πια σε πρωτοπόρα σχήματα, έμποροι οι οποίοι κινούνται με την ανατολική εταιρία ανατολικών Ινδιών, αυτή η εταιρία των ανατολικών Ινδιών, η αγγλική διήρκησε 280τόσα χρόνια, άλλαξε το κόσμο, μαζί με τους Ολλανδούς και άλλαξε και το σύστημα σύλληψης της οικονομικής δράσης, managment, αυτό που λέμε διοίκηση, οι άνθρωποι αυτοί μπήκαν σε νέες εποχές, ξεπεράσαμε τα προηγούμενα σχήματα και μπήκαμε στην καινούργια εποχή. 

Έτσι η Αγγλία τελικά είχε την καλύτερη διείσδυση στην Ινδία, έπαιρνε τα προϊόντα και τα επαναπροωθούσε και φυσικά σταδιακά κατάλαβε ότι μήπως αυτή τη χώρα μπορεί και να την πάρω? Ήδη βρίσκομαι σχεδόν παντού, ήδη την ξέρω καλά και κατάλαβε ότι είναι και εύκολο φρούτο να πέσει, γιατί δεν είχε ακριβώς κεντρική διοίκηση, δηλαδή η δύναμη και η αδυναμία της Ινδίας είναι αυτή της η πολυδιάσπαση, καθώς και οι Μουγκάλ που έλεγχαν ένα κάλο τμήμα της Ινδίας ήταν σε παρακμή και τα άλλα τμήματα ήταν αδιάφορα, σου λέει, πρέπει να ελέγξουμε αυτή τη χώρα και έτσι γύρω στο 1750 πια, η Αγγλία δείχνει ότι πάει προς έλεγχο της Ινδίας, το ίδιο δείχνει και η Γαλλία, θέλει και αυτή μερίδιο και γίνεται ένας ωραίος πόλεμος μεταξύ Γαλλίας και Αγγλίας στην Ινδία, πως σας φαίνεται αυτό, μέσα στην Ινδία γίνεται πόλεμος, Αγγλίας και Γαλλίας, με τα στρατεύματα που είχαν έλθει εκεί, μισθώνανε και άλλους Ινδούς όσους θέλανε, κάηκε το πελεκούδι στην Ινδία, σε διάφορα σημεία της Ινδίας, νίκησε η Αγγλία και έτσι η Γαλλία μάζεψε τα βρεγμένα της και ήξερε πια ότι δεν μπορεί να ελέγξει πια αυτή την Αγγλία, μάλιστα εκείνη την εποχή που συγκρούονταν Αγγλία-Γαλλία, σε κάποια κρατίδια γίνονται και μάχες των κρατιδίων με την Αγγλία, αλλά καθώς είναι κατασπασμένα τα κρατίδια δεν μπορούν να φέρουν, ο ένας πολεμάει, ο άλλος δεν πολεμάει, είναι ένα σκηνικό που οδηγεί μαθηματικά την Αγγλία στον έλεγχο της Ινδίας και τελικά θα τελειώσει το πανηγύρι, φτάσαμε 1800, ο τελευταίος ηγεμών Μουκάλ δηλώνει υποταγή στους Άγγλους, προσέξτε να δείτε τι ενδιαφέρον έχει, η Αγγλία, το στέμμα αναθέτει την διοίκηση της Ινδίας στην βρετανική εταιρία ανατολικών Ινδιών, μέχρι το 1857 διοικεί την Ινδία αυτή η εταιρία, διότι προσέξτε, οι Άγγλοι, ένας από τους λόγους της υπεροχής τους παγκοσμίως είναι το απλό πνεύμα, πρακτικό πνεύμα, μη πανικός, αυτός ο λαός είναι εντυπωσιακός, αυτή η ψυχραιμία, τα στοιχεία κάτω, τι με εξυπηρετεί καλύτερα, τι συμβαίνει εδώ, αυτό το απλό πράγμα που ταυτοχρόνως είναι μεγάλο, η κοινή λογική και σκέφτηκε το στέμμα, ποιος ξέρει καλύτερα την Ινδία, ποιος έχει μπει σε κάθε κρατίδιο, σε κάθε δρόμο και δρομάκι, σε κάθε πόλη και κωμόπολη και ξέρει σε βάθος, ένας τη ξέρει, η εταιρία, εγώ να πάω η βασίλισσα να διοικήσω την Ινδία δεν την ξέρω, επομένως πρακτικά δεν υπάρχει κάτι άλλο, εσείς, τους έδωσε κάποιες οδηγίες και η Ινδία έγινε αποικία. 

Και αρχίζει τώρα μια νέα στιγμή και για το κόσμο το 1800, διότι κοιτάξτε να δείτε, τώρα πια είναι εμφανής η υπεροχή της Αγγλίας, μέχρι πριν λίγο δεν ήσουν βέβαιος αν η Γαλλία θα μπορούσε να την υποσκελίσει, γιατί και η Γαλλία είχε μπει, δεν ήταν μόνο η Αγγλία που μπήκε στην βιομηχανική επανάσταση, πρωτοπόρησε, γρήγορα μπήκε και η Γαλλία, γρήγορα μπήκε και η Ολλανδία, προσέξτε να δείτε τι έπαθε η Γαλλία, η Γαλλία άργησε να ξεκαθαρίσει το πολιτικό της τοπίο, οι Άγγλοι είχαν ξεκαθαρίσει το πολιτικό τους τοπίο τον 17ο αιώνα, κόψανε το κεφάλι του βασιλιά τους, εκεί στο μέσα του 17ου αιώνα και μετά επανήλθε η βασιλεία στην Αγγλία έγινε η επανάσταση, τοποθετήθηκαν τα πράγματα σε νέα βάση, οι Γάλλοι καθυστέρησαν 140 χρόνια σε σχέση με τους Άγγλους να τακτοποιήσουν τα πολιτικά τους ζητήματα, πρώτη έκανε η Αγγλία την πολιτική της επανάσταση και άλλαξε το κόσμο, ξανά μανά και τον εαυτό της και δεν ήταν απλή επανάσταση, γιατί περάσαν τα 40 κύματα, ονομάζεται η ένδοξη επανάσταση, η μεγάλη επανάσταση, επανήλθε η βασιλεία στην Αγγλία με άλλες βάσεις, Γουίλιαμ Κρομγουέλ, επανήλθε με άλλες βάσεις, τώρα το κοινοβούλιο είχε αυξημένες αρμοδιότητες, οι νέες τάξεις που είχανε δημιουργηθεί είχανε έκφραση στο κοινοβούλιο, το κοινοβούλιο των κοινοτήτων, το κοινοβούλιο των λόρδων και ο βασιλέας πλέον είχε κύρος, αλλά ήταν σαφές που μπορεί να επεμβαίνει και που μπορεί να μην επεμβαίνει, έτσι η Αγγλία είχε λύσει, ποτέ δεν λύνεις ένα θέμα γιατί πάντα η κοινωνία εξελίσσεται και πάντα πρέπει να αναπροσαρμόζεσαι, αλλά έστησε το νέο της πρόσωπο, ενώ η Γαλλία σερνόντανε ακόμα με μια βασιλεία η οποία έμοιαζε να είναι παρωχημένη και τελικά πότε κάνει η Γαλλία την επανάσταση της ?  εμφύλιος πόλεμος είναι οι επαναστάσεις, ε!, οι επαναστάσεις είναι εμφύλιοι πόλεμοι, βαρύτατοι εμφύλιοι πόλεμοι και στην Αγγλία ήτανε εμφύλιος πόλεμος, μάχες, νεκροί κτλ., αλλά τούτο το πράγμα που έγινε στη γαλλική επανάσταση, ήτανε ο αρμαγεδών του αίματος, δεν ξέρω αν ξέρετε, η γαλλική επανάσταση ήταν πάρα πολύ αιματηρή επανάσταση και πολλές φορές χωρίς λόγο, δηλαδή ήτανε τα ιακωβιτικά, παίρνανε τα κεφάλια χωρίς λόγο, πολλές φορές δεν ήξερες γιατί τον εκτέλεσαν αυτόν τον άνθρωπο, έβγαινε η μια ομάδα έκοβε τα κεφάλια της άλλης και ανθρώπους πολλές φορές που θα έπρεπε να τους έχει φυλάξει σαν φυλακτό για την επανάσταση της, αλλά ήταν ομάδες ανεξέλεγκτες πολλές από αυτές, η γαλλική επανάσταση εξ’ αυτού ήταν πολύ παρατεταμένη, εξαιρετικά  αιματηρή, ένας βαρύς εμφύλιος πόλεμος, μεγαλειώδης βέβαια, αυτός ο εμφύλιος πόλεμος που έγινε τόσο καθυστερημένα, έδωσε απολύτως το χώρο στην Αγγλία, η Αγγλία πλέον ήταν μόνη της, οι Γάλλοι ήταν απασχολημένοι με τον εμφύλιο τους πόλεμο, από το 1789 έως το 1815 στην ουσία είναι απασχολημένη, είτε με τον εμφύλιο της πόλεμο που κράτησε πολύ, είτε με τους ναπολεόντειους πολέμους που είχαν το μεγαλείο τους, γιατί έγιναν οι ναπολεόντειοι πόλεμοι?  διότι τέλειωσε η γαλλική επανάσταση, τέλειωσε και την εξουσία την πήρε ένας στρατιωτικός, αυτός ήταν παιδί της γαλλικής επανάστασης, εξήγαγε την γαλλική επανάσταση, αλλά τι ήθελε στην ουσία, να κερδίσει το χαμένο θρόνο της Γαλλίας, διότι η Αγγλία είχε κερδίσει το παν και βέβαια ποιος κατενίκησε την Γαλλία τελικά, η Αγγλία, ο Νέλσον στη θάλασσα ο οποίος συνέτριψε κάθε αντίσταση των Γάλλων, για αυτό λένε οι Άγγλοι για τους Γάλλους, αν μιλούσαν τα ψάρια θα μιλούσαν γαλλικά, δεν ξέρω αν το ξέρετε, οι Άγγλοι είναι κάπως με τους Γάλλους, είναι πικροί γείτονες, κάτω από τα λόγια της αγάπης υπάρχει ακόμα ανταγωνισμός, έτσι και οι δύο δεν είναι πια τόσο σπουδαίες χώρες, οπότε, τότε όμως ήταν πολύ σπουδαίες χώρες. Ο Νέλσονας στην θάλασσα, για αυτό και στο Λονδίνο είναι η στήλη μέχρι επάνω μεσουρανεί ο Νέλσον και βέβαια στην ξηρά, οι μεγάλες μάχες που δόθηκαν, με αποκορύφωση το Βατερλό, στο Βατερλό συγκρούστηκαν Άγγλοι με Γάλλους σε βελγικό έδαφος, Άγγλοι με Γάλλοι και ποιος νίκησε?  οι Άγγλοι και έτσι το 1815 τελείωσε το παραμύθι, η Γαλλία δεν θα μπορέσει πια να ανταγωνιστεί την Αγγλία, είναι μια μεγάλη χώρα, τέλειωσε, ποιος είναι ο πρώτος, έχει φανεί και τα σκυλιά δεμένα πια, το 1815 οι Άγγλοι έχουνε μπει στην βιομηχανική επανάσταση, πρωτοπορούν, η μια εφεύρεση μετά την άλλη, τα πρώτα 100 χρόνια της βιομηχανικής επανάστασης, αυτή η χώρα παρήγαγε την μια εφεύρεση μετά την άλλη, πολλά από αυτά που ζούμε είναι αγγλικές εφευρέσεις εκείνης της εποχής, ο σιδηρόδρομος τότε. Δεύτερον νικούν τη Γαλλία, κάνουν την Ινδία αποικία, τι άλλο θέλεις, τέλειωσε το παραμύθι, ελέγχεις το κόσμο, η βασίλισσα Βικτωρία, μια προτεστάντισσα, ντυμένη..., την έχετε δει σε φωτογραφία, τίποτα με ένα ρούχο αγρότισσας, αγρότισσας κυριολεκτικά, είχε χάσει τον σύζυγος της και έπλεε στο μαύρο, δεκαετίες, με ένα μαύρο ρούχο, τίποτα άλλο, η μεγαλύτερη βασίλισσα της γης, μια γυναίκα εργατικότατη, σοβαρή, βικτωριανή εποχή, άλλη Ελισάβετ αυτή, αλλά σε καλύτερο πεδίο γιατί  η Ελισάβετ έβαλε τις βάσεις, αυτή που έλεγε, στο βασίλειο μου ο ήλιος δεν δύει ποτέ και το εννοούσε, δεν το έλεγε στον αέρα. Διότι έλεγχε τον Καναδά, την Αυστραλία, την Ινδία, το Άντεν, ξέρετε οι Άγγλοι δεν ήταν σαβουροαποικιοκράτες, να πάνε σε όλα τα μέρη και να τα καταλαμβάνουν, ήτανε πρακτικοί άνθρωποι, καθίσανε πάνω από το χάρτη και είπανε, εντάξει είμαστε οι καλύτεροι, ένα το κρατούμενο, είμαστε σπουδαίοι, άλλοι σαν εμάς δεν υπάρχουν τρίτο το κρατούμενο, ο Άγγλος εκείνη την εποχή ήταν ότι οι Αμερικανοί σήμερα, αλλά επειδή είναι προτεστάντες είναι και κάπως ταυτοχρόνως ασέμνως, από κάτω φαίνεται η αλαζονεία......., τώρα έχει το χάρτη πάνω του, μπροστά του και λέει, τι θέλω να ελέγχω?  το κόσμο, συμφωνώ, για να ελέγχω το κόσμο, ποια σημεία μου χρειάζονται, αυτό, αυτό, αυτό, αυτό, όχι να έχω όλη τη γη δικιά μου, διότι άμα έχω όλοι τη γη δικιά μου, θα με φάνε οι κότες, θα μπλεχτώ με όλους τους λαούς της γης, ποιο είναι το αυτό, αυτό, αυτό, κοιτάξτε οι άνθρωποι, μιλάμε για την Αγγλία, εδώ για να ελέγχεις την Ερυθρά θάλασσα και την πρόσβαση στο Περσικό κόλπο, έχεις το Άντεν που είναι αυτή η μύτη εδώ πέρα, καλό...., ελέγχεις έτσι δύο ωκεανούς, δύο θάλασσες και δύο ηπείρους, με μια μύτη, άμα ελέγχεις το Γιβραλτάρ, μήπως ελέγχεις την είσοδο, μέχρι σήμερα είναι το Γιβραλτάρ αγγλικό, η Ισπανία φωνάζει, κλαίει να  της δώσει η Αγγλία το Γιβραλτάρ, η Αγγλία σφυρίζει ανέμελα , μήπως θα θέλατε και την νότιο Αφρική, γιατί ελέγχει όλο αυτό το πέρασμα και στην Ινδοκίνα, τι θα λέγατε για τη Σιγκαπούρη που είναι ένα σημείο εκεί πέρα και μέσα στην Μεσόγειο, δεν θα σας άρεσε η Μάλτα που είναι στη διαδρομή, σε καίριο σημείο, καταλάβατε, τα Φώγκλανς, είναι το πέρασμα προς τον Ειρηνικό. Η Κύπρος δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία, αλλά τους ήλθε στο χέρι και το πήραν μια χαρά. Έτσι έγιναν τόσο μεγάλη αυτοί οι άνθρωποι, στον 19ο αιώνα δεν τους κουνιόντανε κανένας, στον 20ο πολλοί, όλα έχουνε το κύκλο τους, έτσι....