Μικρά Μαθήματα για ένα Μεγάλο Κόσμο - Επεισόδιο 53

 Σύνδεση με το προηγούμενο 

Ο 19ος αιώνας στον οποίο έχουμε μπει θεωρείται ο πιο πλούσιος σε εξελίξεις αιώνας όλης της ανθρώπινης ιστορίας, σε αυτό τον αιώνα έχουμε τις εξελίξεις που ήδη είπαμε, σε αυτό τον αιώνα έχουμε το φαινόμενο της μεγαλύτερης μετανάστευσης στην ανθρώπινη ιστορία, κυρίως προς μια νέα ήπειρο, την αμερικάνικη. 

 

Άλλα που συνέβησαν στον 19ο αιώνα και αυτά είναι τα πιο πολύ σημαντικά, είναι τα όσα έφερε οι κραδασμοί της γαλλικής επανάστασης, η γαλλική επανάσταση έκανε το κύκλο της το 1815 τέλειωσε αυτός ο κύκλος και μπήκε σε άλλη τροχιά, όμως αυτά τα μηνύματα που έφεραν αυτές οι τρείς επαναστάσεις και κυρίως η αμερικάνικη και η γαλλική που επηρέασαν το κόσμο γιατί όπως σας είπα, η αγγλική παρ’ ότι ήταν πρωτοπόρα δεν επηρέασε το κόσμο, ήταν αγγλική, η αμερικανική και η γαλλική όμως ήτανε κοντά η μια στην άλλη, στο τέλος του 18ου αιώνα και  επηρέασαν τον κόσμο και μέσα σε αυτά που έλεγαν είναι, το δικαίωμα του καθενός να ζει με το τρόπο που εκείνος νομίζει ότι είναι ο σωστότερος, πολιτικά και να έχει το δικαίωμα να ανατρέπει μια κατάσταση την οποία θεωρεί ότι δεν του ταιριάζει και είναι δικαίωμα σου, μέσα στις συζητήσεις του διαφωτισμού είναι το δικαίωμα στην ευτυχία, στη ζωή, άρα ο διαφωτισμός σου λέει ότι έχεις δικαίωμα σε αυτή τη διεκδίκηση, αυτό τώρα που ο διαφωτισμός επεξεργάστηκε σε διάφορα επίπεδα θα γίνει η αφετηρία για μια πολύ μεγάλη αλλαγή στο κόσμο, διότι, έχει φθάσει και το πλήρωμα του χρόνου, μου λες ότι  έχω δικαίωμα να ζήσω όπως εγώ σκέφτομαι και θέλω;   άρα εγώ που είμαι Τσέχος και ζω κάτω από τους Αυστριακούς, έχω δικαίωμα να ζήσω όπως θέλω, αφού έχω δικαίωμα να ζήσω όπως θέλω, τώρα τι πρέπει να κάνω;  αφού ανήκω στην Αυστροουγγρική αυτοκρατορία θα διεκδικήσω την ανεξαρτησία μου γιατί εγώ θέλω να ζήσω όπως θέλω και εγώ είμαι Τσέχος και μιλάω και τη γλώσσα και έχω αυτές τις παραμέτρους και θέλω να ζω όπως θέλω εγώ, το ίδιο είπε και ο Έλληνας σε αυτό το 19ο αιώνα, αργότερα το είπε και ο Βούλγαρος, το είπε και ο Ρουμάνος, το είπε και ο Βέλγος, το είπε και ο Ούγγρος, το είπαν και οι Γερμανοί να ενωθούν, εκεί δεν είχε αυτή τη διάσταση, αλλά ήτανε επειδή ήτανε πολύ διασπασμένη να κάνουμε μια ενιαία χώρα, το είπανε και οι Ιταλοί οι οποίοι είπανε και εμείς, είμαστε πολύ διασπασμένοι, να κάνουμε μια ενιαία χώρα για να ζούμε όλοι μαζί όπως θέλουμε, στην περίπτωση της Ιταλίας, τμήματα της Ιταλίας ήταν κάτω από τους Αυστριακούς, άρα έπρεπε να κάνουν και πόλεμο εναντίον των Αυστριακών για να δημιουργηθεί η ενωμένη Ιταλία το 1870, επομένως μπαίνουμε σε μια νέα εποχή της ανθρωπότητας μετά το 1815 που την λέμε κακώς εθνικισμό, ο σωστός όρος είναι εθνισμός, δηλαδή η τάση, η λαχτάρα των λαών να απελευθερωθούν. 

Από τις αυτοκρατορίες στις οποίες ανήκαν, γιατί ο κόσμος ήταν οργανωμένος ως επί το πολύ σε αυτοκρατορίες, η ρωσική αυτοκρατορία, η κινέζικη αυτοκρατορία, η οθωμανική αυτοκρατορία, η αυστροουγγρική αυτοκρατορία, αυτοκρατορίες να δουν τα μάτια σου, οι περισσότεροι άνθρωποι σε αυτοκρατορίες κατοικούσαν, λαοί που κατοικούσαν σε αυτές τις αυτοκρατορίες, λένε, δεν θέλουμε άλλο να είμαστε μαζί με τους άλλους, θέλουμε μόνοι μας, να έχουμε τη δικιά μας χώρα, τη δικιά μας ανεξαρτησία και αρχίζει αυτό το κίνημα του εθνισμού που το λένε εθνικισμό που όμως μπερδεύει, με τον όρο εθνικισμό στην ελληνική γλώσσα εννοούμε την υπερβολή του εθνισμού δηλαδή εκείνους τους οποίους θεωρούν ότι μόνο η δικιά τους χώρα είναι η σωστή, οι άλλοι είναι λάθος, μόνο η δικιά τους χώρα είναι ένδοξη, σε κάθε είδους εθνικισμό, σε όλους τους λαούς υπάρχει βέβαια, αυτοί που νομίζουν ότι μόνο εμείς είμαστε ένδοξοι, οι άλλοι δεν είναι, μόνο εμείς είμαστε έξυπνοι, οι άλλοι είναι βλάκες, σας μας ανήκουν αυτά τα σημεία στους άλλους δεν ανήκουν, ο εθνισμός δηλαδή, η διάθεση να αποκοπείς από τις αυτοκρατορίες ή από άλλες χώρες οι οποίες σε ελέγχουνε, κάνεις μια δικιά σου χώρα, είναι μεγαλειώδης, ο 19ος αιώνας ήτανε ένας αιώνας γενναίος, δηλαδή εκατομμύρια άνθρωποι μπήκαν σε αυτό το όραμα, πίστεψαν στην πατρίδα τους που την θέλανε να είναι έτσι όπως την φαντάζονταν και δεν ξέραν ακριβώς πως την φαντάζονταν, μπήκαν και στη διαδικασία του πως τι φαντάζομαι αυτή τη χώρα που μου πρέπει, έτσι μέσα στο 19ο αιώνα θα έχουμε επαναστάσεις, πολλές επαναστάσεις, εθνικές επαναστάσεις, εθνικούς πολέμους για τη δημιουργία εθνικών κρατών και δεν είναι μόνο το 19ο, το πράγμα συνεχίζεται και στον 20ο αιώνα και μέχρι σήμερα η λέξη πατρίδα, συγκινεί πολύ. Λοιπόν γυρνάμε στο θέμα μας, η πατρίδα, κάποτε ήταν η τοπική μου πατρίδα, το χωριό μου, τώρα δεν είναι το χωριό μου, δεν είναι η περιοχούλα σου, είναι κάτι που αισθάνεσαι μεγαλύτερο και είναι ένα έθνος πια, αυτό είναι το μεγαλείο του εθνισμού στο 19ο αιώνα, οι Έλληνες ήταν από τους πρωτοπόρους σε αυτή την ιστορία, το 1821 που μπήκαμε σε αυτή την αποκοτιά, να συγκρουστούμε με την οθωμανική αυτοκρατορία, ήταν από τους πρώτους λαούς που πήραν φωτιά με αυτή την εξέλιξη. Την ώρα που οι Έλληνες πολεμούν εναντίον των Οθωμανών, ακριβώς την ίδια εποχή, παίρνει φωτιά μέσα από αυτό το κίνημα του εθνισμού η Λατινική Αμερική, εκεί γίνονται τα περισσότερα γεγονότα από αυτό το ωστικό κύμα, διότι η Λατινική Αμερική από το 1500 και μετά είναι κάτω από τον έλεγχο της ισπανικής αυτοκρατορίας ή στη πορτογαλική αυτοκρατορία, οι περισσότερες στην ισπανική και τώρα αμφισβητούν το δικαίωμα της Ισπανίας να ελέγχει αυτή τη περιοχή και αρχίζουν οι εξεγέρσεις τους, δηλαδή δεν είναι τυχαίο, η πρώτη χώρα που αναγνώρισε την ελληνική επανάσταση είναι η Αϊτή και πολύ κοντά είναι περιοχές της Λατινικής Αμερικής που μόλις ακούσανε ότι οι Έλληνες επαναστατούν, έχουμε το προνόμιο να μας ξέρουν λόγω των αρχαίων Ελλήνων, άλλοι που επαναστατούν δεν τους ξέρουν, οι πρόγονοι μας όμως μας κάνουν γνωστούς, όταν οι Έλληνες επαναστάτησαν  υπήρχε μεγάλη συγκίνηση εκεί στη Λατινική Αμερική γιατί και αυτοί είχαν επαναστατήσει εναντίον των Ισπανών και τότε οι αρχηγοί, τα πιο σπουδαία πρόσωπα σε αυτή την αλλαγή του χάρτη, άλλαξε ο χάρτης, χάρις στην επανάσταση αυτή που διήρκησε πάνου από 15 χρόνια, έχουμε αυτό το χάρτη, διότι οι επαρχίες της ισπανικής αυτοκρατορίας στην αμερικανική ήπειρο μετά την επιτυχία αυτών των επαναστάσεων, η κάθε επαρχία έγινε μια χώρα και έτσι έχουνε την Κολομβία, τη Βολιβία, το Περού, τη Χιλή, τη Βραζιλία, η Βραζιλία ανήκε στον αυτοκράτορα της Πορτογαλίας, το βασιλιά της Πορτογαλίας, οι βασιλείς της Ισπανίας διεκδίκησαν για να κρατήσουν την αυτοκρατορία τους, άρα πολέμησαν και έχασαν. Ο βασιλιάς της Πορτογαλίας όταν είδε, τι γίνεται ολόγυρα και τις μάχες και ότι δεν πάει καλά η Ισπανία, μόνος του κάθισε και σκέφτηκε και είπε, αντί να γίνει εδώ πέρα ότι μέλει γενέσθαι, ας δώσω μόνος μου την ανεξαρτησία και έτσι η Βραζιλία έγινε ανεξάρτητη, εκεί στις δεκαετίες 1810-1820 γίνονται και αυτά, χωρίς αίμα, χωρίς πόλεμο, αλλά γύρω έγινε πόλεμος και οι θρυλικοί αρχηγοί αυτών των μαχών, είναι ο Σιμόν Μπολιβαρ που είναι θρυλικό πρόσωπο σε όλα τα σχολεία στη Λατινική Αμερική και ο Χοσέ σαν Μαρτίν επίσης ένα σπουδαίο πρόσωπο αυτής της εποχής, εν πάση περιπτώση η Λατινική Αμερική επιτυγχάνει, ανατρέπει τη τύχη της και δημιουργούνται ανεξάρτητα κράτη, έτσι αυτό το κίνημα του εθνισμού είναι μεγαλειώδες και συμπαρασύρει την Ευρώπη ολόκληρη, την Λατινική Αμερική ολόκληρη και μετά με ωστικά κύματα, μετακινείται σε όλο το κόσμο και μέχρι σήμερα υπάρχουν λαοί οι οποίοι πολεμούν για την ανεξαρτησία τους, δεν έχει τελειώσει αυτός ο κύκλος, είναι ακόμα οι εξελίξεις του 19ου αιώνα και τώρα αυτή η μεγάλη εξέλιξη του 19ου αιώνα δεν ήλθε μόνη της, αλλά συνοδεύτηκε από μια άλλη υπό-επανάσταση, αυτή είναι πια πολιτισμική που ονομάστηκε ρομαντισμός, είναι το κίνημα του ρομαντισμού, η εποχή του ρομαντισμού, εδώ υπάρχει μια παρεξήγηση, νομίζουμε ότι ρομαντισμός είναι να κοιτάς το φεγγαράκι, για τον καλό σου, για τη καλή σου, αγάπη μου είμαι πολύ ρομαντική!   δεν πρόκειται περί αυτού, το κίνημα του ρομαντισμού σχετίζεται με αυτό το μεγάλο κίνημα του εθνισμού, γιατί οι λαοί που πήραν την απόφαση, μπήκαν στην αποκοτιά, να συγκρουστούν με κάθε μέσο για να δημιουργήσουν μια δικιά τους πατρίδα, ανεξάρτητη με δικά της όρια και να έχουν εκείνοι την διαχείριση αυτής, έπρεπε να συζητήσουν και με τον εαυτό τους, δηλαδή, δεν είναι απλό, το ότι υπάρχουν Έλληνες, Βούλγαροι, Σέρβοι, Γερμανοί, Ιταλοί αυτό υπάρχει, αλλά σαν οργανωμένη συνείδηση ο 19ος αιώνας θα σε αναγκάσει να το επεξεργασθείς βαθιά, διότι ήσουνα Τσέχος, ήσουνα Ούγγρος μέσα στην Αυστριακή αυτοκρατορία, έλεγες είμαι Τσέχος, είμαι Ούγγρος, αλλά ήσουν διαχυμένος μέσα σε μια πολύ εθνική κατάσταση στην οποία δεν είχες αναγκαστείς να πολύ συζητήσεις με το εαυτό σου και να πεις, δηλαδή γιατί ακριβώς είμαι Ούγγρος;   τώρα που πρέπει να παλέψεις σαν Ούγγρος για να δημιουργήσεις το δικό σου κράτος, την Ουγγαρία, πρέπει οπωσδήποτε να αποφασίσεις τι σε κάνει Ούγγρο;  οι λαοί δεν ήτανε καθαροί στις περιοχές, πάντα υπήρχανε αναμείξεις, εδώ ήτανε πιο πολύ Ούγγροι, εκεί πιο πολύ Σλοβάκοι, εκεί πιο πολύ Σλοβένοι, κάπως ανάμειχτο και εσύ τώρα θα κάνουμε την Ουγγαρία, να αλλά πρέπει να ξεκαθαρίσεις το τοπίο, τι είναι αυτό που σε κάνει Ούγγρο;  και γιατί δεν είναι ο άλλος Ούγγρος και είσαι εσύ, αυτό όλοι οι λαοί χρειάστηκε να το κάνουν, σε κάποιους ήτανε πιο εύκολο, σε άλλους πιο δύσκολο και σε κάποιους το τελείως τεχνικό, ας πούμε το Βέλγιο, το Βέλγιο που δημιουργήθηκε το 1830, τι σε κάνει να είσαι Βέλγος;  οι μισοί Βέλγοι μιλάνε γαλλικά, οι άλλοι μισοί μιλάνε ολλανδικά, άρα τι κάνει τη βελγοσύνη μου;   για να πεις λοιπόν, γιατί είμαι Ούγγρος ή είμαι Τσέχος, κάθεσαι κάτω και συζητάς, τι είναι το χαρακτηριστικό, η γλώσσα μου, πολλές φορές η γλώσσα βοηθάει πολύ, γιατί μόνο εσύ την έχεις, σε άλλες περιπτώσεις όμως, μπορεί να έχουν 2-3 λαοί την ίδια γλώσσα οπότε θα πρέπει να αποφασίσεις, γιατί εγώ δεν είμαι σαν τον άλλον;  γιατί είμαι Αυστριακός και δεν είμαι Γερμανός;   οι Αυστριακοί γερμανικά μιλάνε, δεν μιλάνε καμιά άλλη γλώσσα, άρα το να στήσεις την αυστριοσύνη σου, θα έπρεπε να τα δεις κάτω και να βάλεις κάποια δεδομένα και να πεις είμαι Αυστριακός γιατί αυτό και δεν είμαι Γερμανός γιατί ενώ  αυτοί, εγώ αυτό, οι    καθίσαν στον καθρέφτη σε αυτή τη συζήτηση και μείνανε έκπληκτοι με τον εαυτό τους, βρε τι υπέροχος που είναι, όλοι οι    το 19ο αιώνα κοιτάξαν τον εαυτό τους και θαυμάσανε, καλέ είμαστε υπέροχοι!   ωραίο αυτό, μοναδικοί, θαυμάσιοι και μέσα στο αυτί τους τώρα, μέσα στη συζήτηση, τι είναι αυτό που με κάνει Ούγγρο;   τι είναι αυτό που με κάνει Τσέχο;   μπαίνει αναγκαστικά και η ιστορία, εγώ είμαι Ούγγρος διότι αυτό συνέβη τότε, διότι ο βασιλιάς μου Σησμούγδος το 1308 έκανε αυτό, γιατί αυτός ο βασιλιάς μου είχε αυτά τα εδάφη κατακτήσει εκείνη την εποχή, αυτό γιατί το θυμήθηκε στην ιστορία;   γιατί τώρα πρέπει να κάνεις     σύνορα και να πεις, άρα η Ουγγαρία είναι αυτή, πια είναι η Ουγγαρία;  πας πίσω στην ιστορία για να βρεις μια ωραία, ευρύχωρη, μεγάλη Ουγγαρία, το πρόβλημα είναι ότι το κάνει το ίδιο και ο Τσέχος και αυτός, οπότε έχει βρεθεί ότι χρειάζεται 5 φορές η γη για να καλύψει τις ιστορικές απόψεις ότι αυτή η περιοχή είναι δικιά μου, θέλω να πω, γίνεται πολύ σπουδαίο πράγμα, αν η ιστορία, δεν είναι τυχαίο ότι ο 19ος αιώνας είναι ο αιώνας της ιστορίας, της ιστορικής επιστήμης, η ιστορική επιστήμη αυτή που λέμε τώρα, είναι αποτέλεσμα του 19ου αιώνα, η μέθοδός της, τι είναι ιστορία, πως μελετάει τα πράγματα, πως πάει στα αρχεία, πως βρίσκει το υλικό της, πως το οργανώνει κτλ.,  είναι επιστήμη του 19ου αιώνα, δύο είναι οι επιστήμες του 19ου αιώνα, η ιστορία και η λαογραφία, γιατί είναι οι καίριες επιστήμες που βοηθούν στη διάπλαση του εθνικού αισθήματος και βέβαια και οι δύο δημιουργούνται σε γερμανικό περιβάλλον, σε γερμανικά πανεπιστήμια του 19ου αιώνα, γιατί οι Γερμανοί μέσα στο πάθος τους να ενωθούνε, είχανε μπει σε διαδικασίες τεκμηρίωσης και αυτό δημιούργησε αυτές τις επιστήμες που στη συνέχεια τις πήραν όλες και προσέξτε να δείτε τώρα, καλή ως επιστήμη, αλλά πολλές φορές και οι δύο έγιναν αντικείμενο πλάνης, διότι πως στήνεται η ουγγροσύνη, πως στήνεται η τσεχοσύνη, πως στήνεται η βουλγαροσύνη του κάθε λαού, κάθε μια από αυτές τις χώρες που πάνε να γίνουν ανεξάρτητες, εθνικές έχουν ένα τουλάχιστο εθνικό ιστορικό, κάποιος λόγιος τους σηκώνει τα μανίκια του και λέει, θα καθίσω κάτω και θα γράψω την ιστορία της Ουγγαρίας από καταβολής κόσμου μέχρι σήμερα, για αυτό στο 19ο αιώνα και στην Ελλάδα γράφονται πάρα πολλά πονήματα, σε μας είναι ο δικός μας ιστορικός  ο Παπαρηγόπουλος, αλλά μέσα στη συζήτηση μέσα στο 19ο αιώνα, είναι και γράφονται σε κάθε χώρα η ιστορία των Τσέχων από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, γιατί πρώτα-πρώτα όλοι οι λαοί  θέλουνε να βρούνε την αρχική ρίζα, θέλεις να αισθανθείς ότι είσαι παιδί της ιστορίας, δεν γεννήθηκες τώρα, υπάρχεις μέσα στο χρόνο και μέσα στο χρόνο έπλασες τα χαρακτηριστικά σου, άρα όλοι θέλουν να μάθουν την πορεία τους στο βάθος του χρόνου, κοιτάξτε όλα έχουν δύο όψεις, δεν υπάρχει τίποτα που να μην έχει δύο όψεις, τίποτα, όποια ιδεολογία θέλετε να την πάρετε, σε ένα κομμάτι της είναι υγιής, σε ένα κομμάτι της είναι υπερβολική και θρησκείες, είναι ανθρώπινος κανόνας, το λέω αυτό γιατί άλφα η ιστορία χρειάζεσαι εθνικούς ιστορικούς, τουλάχιστον ένα, εμείς είχαμε την τύχη να έχουμε ένα εξαιρετικό και λίγοι λαοί είχαν τέτοια  τύχη σαν εμάς, ο Παπαρηγόπουλος είναι πάρα πολύ μεγάλος, υποκλίνεσαι στο Παπαρηγόπουλο διότι όταν έγραψε ο Παπαρηγόπουλος το έργο του που το είχε ξεκινήσει να το γράφει την δεκαετία του1860, αλλά βγήκε το 70-80, υπήρχε μια συζήτηση στην Ευρώπη πάλι για τεχνικού όρου περιεχομένου, αν οι λαοί είναι αυτό που είναι με αιτιολογική καθαρότητα, αν δεν έχουνε αναμείξεις κτλ., και φυσικά ο κάθε λαός θα ήθελε να φανεί, ότι δεν αναμείχτηκε ποτέ με άλλον, ενώ οι αναμείξεις ήταν μέσα στο πρόγραμμα, αλλού περισσότερες, αλλού λιγότερες και η Ελλάδα είχε τότε και το μεγάλο θέμα της θεωρίας του Φαλμεράϊερ ο οποίος είχε συγγράψει το βιβλίο του για            και εκεί υποστήριζε ότι οι σύγχρονοι Έλληνες δεν έχουν σχέση βιολογική με τους αρχαίους Έλληνες και ότι είναι ανάμεικτοι με Σλάβους και Αλβανούς και εν πάσει περιπτώση στην Ελλάδα είχε δημιουργηθεί μεγάλη αναταραχή και μπήκαν στη διαδικασία της επιστημονικής αντεπίθεσης και ο Παπαρηγόπουλος ήτανε το καλύτερο όπλο αυτής της επίθεσης, είχαμε τη τύχη να έχουμε ένα τέτοιο ιστορικό, εθνικούς ιστορικούς έχει ο κάθε λαός, τουλάχιστον ένα, δύο, τρείς κτλ.,  και το άλλο το οποίο παίζει ρόλο στη διαδικασία της συζητήσεως, γιατί είμαι Ούγγρος, γιατί είμαι Τσέχος;  είναι άλφα, στο τραπέζι μπαίνει η γλώσσα, λογικό, δεύτερον η θρησκεία, η θρησκεία επίσης για κάποιους λαούς είναι χαρακτηριστική, αν και είναι λίγο δύσκολο, σε εμάς ας πούμε είναι η ορθοδοξία, είμαστε οι μόνοι ορθόδοξοι χριστιανοί στο κόσμο;   όχι, δίπλα μας οι Βούλγαροι είναι χριστιανοί ορθόδοξοι, οι Ρουμάνοι είναι χριστιανοί ορθόδοξοι, οι Σέρβοι χριστιανοί ορθόδοξοι, γιατί δεν είμαι Σέρβος;  γιατί μιλώ ελληνικά ενώ εκείνοι μιλάνε σέρβικα, δηλαδή έπρεπε να το βάλεις το ένα δίπλα στο άλλο, αλλά το άλλο που έπαιζε μεγάλο ρόλο, είναι τα ήθη και τα έθιμα, στο 19ο αιώνα θεωρήθηκε πάρα πολύ σπουδαίο πράγμα ότι τα ήθη και τα έθιμα αντανακλούν τη ψυχή του λαού και έτσι μέσα στο θαυμασμό σου, στάθηκε στο καθρέφτη ο κάθε λαός και είδε τον εαυτό του και είπε, θεέ μου, τι υπέροχος είμαι, σε ευχαριστώ θεέ μου που με έκανες τόσο έξυπνο, τόσο όμορφο και προπαντός τόσο μετριόφρονα, όλοι οι λαοί καθίσαν στο καθρέφτη και τα χάσανε από την ομορφιά τους, εκεί κοιτώντας στο καθρέφτη είδανε για πρώτη φορά με άλλα μάτια τα ρούχα τους, τι ωραίο που είναι το σεγκούνι!  και τι ωραία που είναι τα κεντήματα ολόγυρα και τα κοσμήματα όπως τα βάζουμε και το κάλυμμα της κεφαλής, καλέ τι ωραία !!!  προσέξτε θαυμάσανε τα λαϊκά τους ρούχα, τα παραμύθια, τι ωραία παραμύθια λέμε !  τι ωραία νανουρίσματα λέμε!  τι ωραία ανέκδοτα λέμε!, τι ωραία ρητά έχουμε!  όλα έγιναν αντικείμενο θαυμασμού και η αλήθεια είναι ότι ήτανε πολλές φορές πάρα πολύ ωραία πράγματα αυτά που δεν τα είχες προσέξει πριν, δεν είναι ότι δεν υπήρχαν, αλλά δεν τα είχες κατατάξει ότι είναι κάτι που συμμετέχει τόσο σημαντικά στη ταυτότητα σου, τώρα τα θαυμάζεις και δέχεσαι ακόμη περισσότερο την αίσθηση γιατί εγώ είμαι έτσι και ξεχωρίζω από το διπλανό. Το πρόβλημα είναι, αφού πέρασε η πρώτη θεώρηση,  αποδείχτηκε ότι αρκετά από τα δικά σου δημοτικά τραγούδια, τα λέει και ο διπλανός σου με άλλα λόγια, αρκετούς από τους χορούς σου τους χορεύει και ο διπλανός σου και αρκετά από τα ρούχα σου είναι σχεδόν όμοια με του διπλανού, αλλά έτσι μπήκε πολύ δυνατά στο παιχνίδι η λαογραφία και προσέξτε, αυτό το  διττό, το δίπολο που λέμε, αυτό είναι η καρδιά του ρομαντισμού, γιατί σε πάει πίσω και η επιστήμη της ιστορίας σε παίρνει από το χέρι από εδώ για να σε πάει βαθιά πίσω, η λαογραφία το ίδιο, τι είναι αυτό το κίνημα του ρομαντισμού;  είναι ένας θαυμασμός για το παρελθόν, μια εξιδανίκευση του παρελθόντος, ο καθένας έβλεπε με τον πιο μεγαλειώδη τρόπο αυτά που συνέβησαν στο παρελθόν και θαύμαζε τον εαυτό του, είχε ανάγκη να θαυμάσει τον εαυτό του, είχε ανάγκη να θαυμάσει τον εαυτό του γιατί έπρεπε να έχει αυτοπεποίθηση, γιατί όταν ένας λαός είναι να συγκρουστεί με την αυτοκρατορία στην οποία ζει, είναι ένας Δαυίδ που θα κτυπηθεί με ένα Γολιάθ, την ώρα που θα κτυπηθείς με το Γολιάθ, αν νοιώθεις τα πόδια σου να καταρρέουν, θα χάσεις το παιχνίδι, χρειάζεται εκείνη την ώρα να λες, όχι εγώ έχω δύναμη γιατί έρχομαι από μακριά, γιατί ο Τσέχος ποτέ δεν δειλιάζει αυτά έπρεπε να το έχεις για να είσαι δυνατός και το ίδιο κάνεις και  με την λαογραφία, δηλαδή πας πίσω στα έθιμα σου και θαυμάζεις αυτό που συνέβη πριν.  Τι είναι δηλαδή ο ρομαντισμός;  σε παίρνει από το τώρα να σε οδηγήσει στο παρελθόν όχι για να μείνεις στο παρελθόν, αλλά για να εκτιναχθείς στο μέλλον, δεν είναι ένα σύνολο ιδεών που θα σε φέρει να σταθείς πίσω, αντλείς από το παρελθόν για να φέρεις το μέλλον, αυτό λοιπόν είναι το χαρακτηριστικό του 19ου αιώνα, τέτοιες διαδικασίες και όλες αυτές οι διαδικασίες δεν είναι απλώς ιστορικοί που την υπηρετούν, δεν είναι λαογράφοι οι οποίοι μπαίνουν στα χωριά και αρχίζουν και μελετούν και καταγράφουν κτλ.,  αλλά ποιητές, γέμισε ποιητές οι Ευρώπη στο 19ο αιώνα και όλοι στο 19ο αιώνα γράφουν με τρόπο έτσι θριαμβευτικό, με τρόπο έντονο για να δημιουργήσουν έντονα συναισθήματα, να σε φέρουν μπροστά, να σε ενισχύσουν, οι ζωγράφοι ζωγραφίζουν εικόνες από το παρελθόν, οι μουσικοί γράφουνε μουσικά έργα που είναι γεμάτα δύναμη για να σου δώσουν δύναμη, όλοι η κοινωνία δηλαδή μπαίνει σε αυτή την διαδικασία, για αυτό και η μουσική του 19ου αιώνα ακόμη και η κλασική μουσική, ολόκληρα      έθνη δημιουργήθηκαν, η Ιταλία δημιουργήθηκε από τον Βέρντι, ο Βέρντι δούλεψε για την ένωση της Ιταλίας όσο κανένας άλλος και προσέξτε να δείτε οι μουσικές του 19ου αιώνα αν τις ακούσετε είναι ηρωικές, για αυτό επειδή πρέπει να είναι το αίσθημα μεγάλο που παράγουν, κυριαρχούν τα πνευστά δηλαδή τα δυνατά όργανα, τα κρουστά και κάθε τόσο πέφτουν δυνατά, ολόκληρες στρατιές ήχων, ποτάμιων ήχων γιατί εκφράζουν τα πολύ δυνατά αισθήματα των ανθρώπων οι οποίοι μπαίνανε σε άλλες περιπέτειες και αυτές οι περιπέτειες θα έχουν αποτελέσματα, σταδιακά θα διαλυθούν οι αυτοκρατορίες και θα δημιουργηθούν εθνικά κράτη και αυτή η διαδικασία της δημιουργίας εθνικών κρατών θα ξεκινήσει το 18ο αιώνα, δεν έχει σταματήσει ακόμα, αλλά θα βρει τουλάχιστον για την Ευρώπη την έκφραση του κυρίως με το τέλος του 1ου παγκοσμίου πολέμου, το 1918, τελειώνει το 1918 και τότε διαλύονται η Οθωμανική αυτοκρατορία, η Αυστροουγγρική αυτοκρατορία και το ευρωπαϊκό τμήμα της ρωσικής αυτοκρατορίας, επομένως διαλύονται οι αυτοκρατορίες κατά κάποιο τρόπο στην Ευρώπη και εξ’ αυτού προκύπτουν πάρα πολλά εθνικά κράτη, δεν γίνεται το ένα μετά το άλλο.  

Είναι λοιπόν ο αιώνας του εθνισμού, είναι ο αιώνας του ρομαντισμού, ο αιώνας της ιστορίας, ο αιώνας των παραδόσεων και των ηθών και εθίμων και σε αυτόν τον αιώνα του ρομαντισμού, το πιο ρομαντικό είναι ο κομουνισμός, το εννοώ αυτό που σας λέω, αυτός ο αιώνας, είναι ο αιώνας των ιδεολογιών, των οραμάτων, σε αυτό τον αιώνα, όλοι οι -ισμοι, σοσιαλισμοί, αναρχισμοί, κομουνισμοί, φιλελευθερισμοί, στο 19ο αιώνα αν δεν γεννήθηκαν, πλάστηκαν και οργανώθηκαν και έγιναν συστήματα, διότι ο κομουνισμός είναι βαθύτατα παιδί του ρομαντισμού, από τα πιο ρομαντικά πράγματα του 19ου αιώνα, μέσα στο ρομαντισμό είναι ο κομουνισμός, όπως και ο φιλελευθερισμός, σαν συστήματα δηλαδή, ο φιλελευθερισμός για να οργανώσει αυτό που λέμε σύγχρονο δημοκρατικό σύστημα το οποίο είναι παιδί της αγγλικής επανάστασης, της αμερικανικής επανάστασης, είναι παιδί του αγγλοσαξωνικού κόσμου, αυτό το σύστημα το οποίο έχουμε και της γαλλικής επανάστασης, δηλαδή στο 19ο αιώνα ο φιλελευθερισμός οργανώνεται σε πληρότητα πια και στήνεται αυτό που λέμε, δημοκρατία, δηλαδή κοινοβούλιο, εκλογές, πως ψηφίζουμε κτλ. , για να στηθεί αυτό το πράγμα, γύρισαν πίσω στην αρχαία Ελλάδα για να πάρουν  ιδέες το πως λειτουργούσε εκεί η δημοκρατία και να το μεταφέρουν σε ένα σύγχρονο κόσμο που δεν είναι  μια πόλη, αλλά ολόκληρα κράτη, άλλο να έχεις δημοκρατία σε μια πόλη, αυτό είναι εφικτό αναλογικά, υπάρχει η αυτονόητη πρωτόγονη δημοκρατία, σε όλο το κόσμο υπάρχει μια πρωτόγονη δημοκρατία, στις απομακρυσμένες κοινότητες, τι κάνουνε;  μαζεύονται, παίρνουν μια απόφαση και λύνουν το ζήτημα τους, οι αρχαίοι όμως Έλληνες δεν είχαν μείνει στη πρωτόγονη δημοκρατία, είχανε οργανώσει αυτή τη δημοκρατία, με σύστημα, με κανόνες, με νόμους, με συνολική σύλληψη, άρα ο φιλελευθερισμός για να δώσει απάντηση σε αυτό που ήθελε, δηλαδή τη συμμετοχή, μια ευρύτερη συμμετοχή στις πολιτικές αποφάσεις,  εγύρισε στο παρελθόν και σας θυμίζω, όταν ξεκίνησε αυτό το πράγμα, ο 19ος αιώνας είναι στην ουσία ο αιώνας που στήνεται πια αυτό το σύστημα, δηλαδή να υπάρχουν εκλογές, να ψηφίζουν, ξεκίνησε στον 19ο αιώνα, ως δικαίωμα αντρών και μάλιστα αντρών από μια ηλικία και πάνω και ενός εισοδήματος και πάνω, δηλαδή αντρών οι οποίοι συνεισέφεραν στην κοινή οικονομία, σταδιακά οι ηλικίες άρχισαν να κατεβαίνουν, οι γυναίκες δεν μπήκαν σε αυτή την διαδικασία, οι χώρες οι οποίες ήταν πιο πρωτοπόρες από όλες, αγγλοσαξωνικές χώρες φυσικά σε αυτή την ιστορία, οι ΗΠΑ και η Αυστραλία, δηλαδή τα μακρινότερα παιδιά της Αγγλίας, στην Αυστραλία μάλιστα ο τρόπος ψηφοφορίας που εμείς έχουμε τώρα σε όλο το κόσμο, λέγεται αυστραλιανή ψηφοφορία, δηλαδή το πως ψηφίζεις ώστε να είναι μυστική, διότι όταν ξεκίνησε αυτή η σύλληψη, ήταν με διάφοροι τρόποι, με κάτι μολύβια και μπορούσε ο άλλος να δει, οι πρώτοι οι οποίοι καθίσαν κάτω και βρήκαν όλο αυτό το σύστημα που ήταν μυστική η ψηφοφορία, ήτανε οι Αυστραλοί και αυτό έγινε το 1856 στη πολιτεία της Βικτώρια στην Αυστραλία, όπως και στην Αυστραλία ήτανε πρωτοπόρες να ψηφίζουν οι γυναίκες. Το άλλο μεγάλο πεδίο που αναπτύσσεται στο 19ο αιώνα είναι, αυτές οι συλλήψεις του κομουνισμού που είναι παιδί του Μαρξς και Έγκελς, δηλαδή άτομα, Γερμανοί, δεν είναι τυχαίο, διότι είναι στο κέντρο της Ευρώπης, στην καρδιά του ρομαντισμού, η καρδιά του ρομαντισμού είναι στη Γερμανία, εκεί στήθηκαν αυτές οι επιστήμες, της ιστορίας και της λαογραφίας και μέσα στη καρδιά του ρομαντισμού, αυτοί οι δύο άντρες, τι συνέλαβαν;  ένα κόσμο στον οποίον δεν θα υπάρχει ατομική ιδιοκτησία και όλοι θα μοιράζονται εξ’ ίσου όλο το πλούτο που παράγεται, αυτό το πράγμα η κοινοκτημοσύνη, δηλαδή, είναι η παλαιότερη κατάσταση που γνωρίζουμε ως άνθρωποι, η ανθρωπότητα για χιλιάδες, εκατομμύρια χρόνια, είχε ζήσει ως κοινοκτημονικό  ον, ήλθε η γεωργική επανάσταση και μάθαμε τη λέξη, εγώ και τη λέξη, ιδιοκτησία και μετά η βιομηχανική επανάσταση που και αυτή έφερε τις εξελίξεις, οπότε Μαρξ και Έγκελς καθίσανε στο 1840, 50, 60 και γύρισαν πίσω, οι άνθρωποί αυτοί, όποιο βιβλίο έβγαινε που μελετούσε κοινοκτημονικές περιοχές, εκείνη την εποχή γίνονταν μεγάλες ανθρωπολογικές μελέτες και πήγαιναν ανθρωπολόγοι, Άγγλοι, Γάλλοι, Αμερικανοί, στα τάδε νησιά, στις ζούγκλες για να καταγράψουν παλαιούς πολιτισμούς που ζούσαν ακόμα σε πρωτόγονη κατάσταση και πολλοί από αυτούς ήτανε ακόμα σε φάση κοινοκτημονική και γράφανε για αυτούς τους πολιτισμούς, ο Μαρξ και ο Έγκελς μόλις μαθαίνανε για αυτά, αμέσως τα μελετούσανε για να καταλάβουν πως λειτουργούν στο μικρό επίπεδο κοινοκτημονικά για να το μεταφέρει σε κάτι μεγάλο που το είχε φανταστεί στο μέλλον να συμβεί, δηλαδή και ο κομουνισμός είναι βαθύτατα ρομαντικός, με πια έννοια;  γυρνάει στο παρελθόν για να εκτιναχθεί στο μέλλον, όχι για να μείνει στο παρελθόν και να οργανώσει κάτι που έχει φανταστεί να είναι άνευ ιδιοκτησίας και με μοιρασμό των υπαρχόντων όλων. 

Μέσα στο 19ο αιώνα επίσης, έχουμε μεγάλα γεγονότα που συνδέονται με αυτές τις ιδεολογίες, είναι η πρώτη κομουνιστική εξέγερση στο κόσμο που γίνεται στο Παρίσι, λίγο μετά τη νίκη των Γερμανών που έφτασαν με το Μπίσμαρκ λίγο έξω από το Παρίσι, τότε δημιουργείται και η πρώτη κομουνιστική εξέγερση στο Παρίσι που λέγεται η κομούνα του Παρισιού, η οποία έλεγξε το Παρίσι για 2 μήνες και μετά συντρίφτηκε, αλλά αρχίζουν γεγονότα που στον επόμενο αιώνα θα γίνουν πια, πολύ μεγαλύτερα, πολύ κεντρικότερα και θα φέρουν μεγάλες επαναστάσεις, στον 20ο αιώνα ο κομουνισμός θα κάνει το κύκλο του, στο 19ο αιώνα γεννιέται, εμφανίζεται, αρχίζει να συζητάει τον εαυτό του, εξ’ αρχής υπάρχουν άπειρες απόψεις, αρχίζει το χαρακτηριστικό του, δηλαδή να έχει πάρα πολλές απόψεις, γιατί το θέμα στο κομουνισμό δεν είναι η κοινοκτημοσύνη, είναι ο δρόμος προς την κοινοκτημοσύνη, πως φτάνεις στην κοινοκτημοσύνη, οπότε σε αυτό το δρόμο υπάρχουν πάρα πολλές συλλήψεις. Άρα ο αιώνας αυτός, είναι ο αιώνας του φιλελευθερισμού, ο αιώνας του κομουνισμού, ο αιώνας του αναρχισμού, ο αιώνας του σοσιαλισμού, ιδεολογικά δηλαδή, σε αυτόν τον αιώνα επίσης θα γίνει ο μεγάλος εμφύλιος πόλεμος στις ΗΠΑ, αυτή η νέα χώρα που μοιάζει τόσο δυναμική και προχωράει, ακόμα δεν είναι οι ΗΠΑ που ξέρουμε σήμερα, το 1861 θα μπει σε εμφύλιο πόλεμο, ο αιματερότερος εμφύλιος πόλεμος του 19ου αιώνα είναι, ο αμερικανικός εμφύλιος πόλεμος και έγινε ανάμεσα στις βόρειες πολιτείες των ΗΠΑ ήταν πολιτείες εργατικών προτεσταντών οι οποίοι πίστευαν στην επένδυση και την εργασία, την ατομική ευθύνη κτλ., και οι νότιες πολιτείες των ΗΠΑ, ήτανε πάλι πολιτείες προτεσταντών που όμως είχανε βρεθεί σε περιοχές, θερμές και υγρές, άρα είχαν το κατάλληλο κλίμα για να φυτέψεις βαμβάκι και αυτό το βαμβάκι αποδείχτηκε ότι εκεί παράγει εξαιρετική ποιότητα σε τεράστιες ποσότητες, είναι πολύ παραγωγικές, αποτέλεσμα στις νότιες πολιτείες η οικονομία ήταν οικονομία μεγάλων γαιοκτημόνων οι οποίοι παρήγαγαν βαμβάκι και έσπασαν την αγορά, το αμερικανικό βαμβάκι έσπασε την αγορά, γιατί παράγονταν σε τεράστιες ποσότητες εκεί στις νότιες πολιτείες και οι νότιοι ήτανε οι πιο πλούσιοι, οι βόρειοι στις 20 ήτανε οι φτωχοί, η καλλιέργεια του βαμβακιού απαιτούσε χέρια, γιατί το βαμβάκι έχει το χαρακτηριστικό σε κάποιες περιόδους χρειάζεται πολλά χέρια, άλλες περιόδους δεν χρειάζεται πολλά χέρια, επειδή εκεί πέρα δεν υπήρχαν κάτοικοι, ήταν αραιοκατοικημένα, που θα βρίσκανε χέρια; τους μαύρους, έτσι όλη αυτή η οικονομία του νότου είχε στηριχθεί στους σκλάβους, στους δούλους, στους μαύρους που ήταν καταλληλότεροι για αυτό, αποτέλεσμα να έχουμε δύο Αμερικές, η μια να είναι σύγχρονη, τελείως συγχρονισμένη με την πιο προχωρημένη οικονομία της Ευρώπης και τα νότια κομμάτια των Ηνωμένων Πολιτειών να είναι σε επίπεδο μεσαιωνικό, έτσι όπως εξελίχθηκαν, τι μεσαιωνικό;  εκεί είχανε δούλους, δηλαδή πήγε πίσω στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, δεν ήταν δυνατόν αυτές οι δύο χώρες στην ουσία, να είναι μια, χωρίς να ξεκαθαριστεί το τοπίο και ξεκαθαρίστηκε με τον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο, τότε έδρασε ο Αβραάμ Λίνκολν που έληξε τελικά με νίκη των βορείων, στη αρχή έμοιαζε αυτονόητο ότι θα νικήσουν οι νότιοι γιατί ήταν πάμπλουτοι και θα μπορούσαν να έχουν μεγάλη υποστήριξη στο στράτευμα τους, είχανε και ένα εξαιρετικό στρατηγό, τον στρατηγό Λη ο οποίος έμοιαζε ότι είναι ο πιο προικισμένος, αλλά τελικά νίκησαν οι βόρειοι με το στρατηγό Γκραντ και βέβαια ανάμεσα στο λόγο νίκης των βορείων είναι, ότι μίλησαν στους μαύρους των νοτίων πολιτειών, ότι είμαστε ανοιχτοί, ελάτε να είστε ακριβώς σαν εμάς, θα έχετε ισοπολιτεία και θα ζήσετε μαζί μας, σαν όλους τους άλλους και έτσι οι μαύροι των νοτίων  άρχισαν να διαφεύγουν μέσα από τα δάση, όσο μπορούσανε για να πάνε στο βορά, να καταταχθούν στο στρατό και τελικά το πράγμα νίκησε με τη πλευρά των βορείων, δεν ξέρω αν το γνωρίζετε, σε αυτή τη μεγάλη χώρα που  εξελίχθηκε στην σημαντικότερη χώρα στο κόσμο, παραμένει μέχρι σήμερα η μεγαλύτερη δύναμη, καραδοκεί η Κίνα να τις το αποσπάσει, αλλά παραμένει η μεγαλύτερη δύναμη, η σχέση με το μαύρο είναι διαφορετική στις νότιες πολιτείες από τις βόρειες, μέχρι σήμερα στις νότιες πολιτείες ακούνε μαύρο, βλέπουν μαύρο και δρουν διαφορετικά, οι κοινωνίες είναι περίπλοκες, πόσο μάλλον όταν μιλάμε για μια χώρα τόσο μεγάλη όπως είναι οι ΗΠΑ. Έτσι είναι ο 19ος αιώνας , ο αιώνας όλων αυτών των αλλαγών, τώρα αυτό το οποίο συνέβη επίσης στο 19ο  αιώνα, είναι και ο αιώνας της συνειδητοποίησης της νέας κατάστασης που προέκυψε από την βιομηχανική επανάσταση, η βιομηχανική επανάσταση ήταν μια καινούργια κατάσταση στην ανθρωπότητα, δεν την ήξερε, η ανθρωπότητα για χιλιάδες χρόνια είχε ζήσει σε μια οικονομία, φυσικά είχε εξέλιξη που ο αγρότης ξύπναγε το πρωί, είχε ένα κύκλο με το φως του ήλιου μέχρι την νύχτα, πήγαινε στο σπίτι του, το χειμώνα η μέρες είναι μικρές, το καλοκαίρι είναι μεγαλύτερες, έτσι πρέπει να είναι, γιατί το καλοκαίρι ο αγρότης έχει πολύ δουλειά, το χειμώνα κάθεται, ο βιοτέχνης πάλι χιλιάδες χρόνια, όσο είχε φως δούλευε, δεν μπορούσε να δουλέψει με τα κεριά, παρά ελάχιστα, υπήρχε ένας κύκλος που κάπως στον οργάνωνε η φύση, τώρα μπήκαμε στη βιομηχανική επανάσταση και γίνονται νέες εξελίξεις, δηλαδή δεν υπάρχει φύση ακριβώς, έχεις ένα εργοστάσιο στο οποίο με τις νέες εφευρέσεις, το φως μπορεί να είναι επί 24/ώρου βάσεως , δεν υπάρχει δηλαδή κάποιος που να ορίζει, παλιότερα δεν υπήρχε αυτό το πράγμα, το ωράριο, δεν υπήρχε η έννοια ωράριο, όσο χρειαζόντανε η δουλειά, το έκανες, αν δεν είχε δουλειά, καθόσουνα, υπήρχε μια ρέγουλα, τώρα έρχεται αυτή η βιομηχανική επανάσταση που είναι καινούργιο πράγμα και παρουσιάζονται φαινόμενα τα οποία πρέπει σιγά-σιγά πρέπει να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα και ποια χώρα πρώτη πρέπει να τα αντιμετωπίσει;  αυτή που προηγήθηκε, αυτή που απέκτησε πρώτη τα περισσότερα εργοστάσια, που απέκτησε πρώτη εργάτες και ακούστε να δείτε από τα πρακτικά της αγγλικής βουλής το 1815, το 1815 είναι η Αγγλία μια χώρα που έχει βιομηχανίες εδώ και 40-50 χρόνια, είναι η πρώτη χώρα, άρα  αρχίζουν και φαίνονται τα συμπτώματα της υπερβολικής εργασίας, δεν υπήρχε καμιά πρόβλεψη, πόσες ώρες εργάζεσαι τη μέρα, ούτε αργίες είχε προβλεφθεί και καθώς στα εργοστάσια δούλευαν άτομα φτωχά που προέρχονταν από την ύπαιθρο, δεν ήξεραν τις πόλεις ακριβώς, ούτε πως να δράσουνε, είχαν βρεθεί σε μια παγίδα που κατά κάποιον τρόπο όλοι εκείνη την ώρα έπρεπε να καταλάβουν το μέγεθος της και στη Αγγλία και στη Γαλλία και στη Ολλανδία και στη Γερμανία, στις πρώτες εκφάνσεις της βιομηχανικής επανάστασης δούλευαν παιδιά ηλικίας 3-4 ετών, γιατί ε κάποιες μηχανές υφαντουργικές, επειδή έχουνε λεπτά χεράκια μπορούσανε να φτάνουνε σε σημεία της μηχανής που δεν έφτανε άλλος, μέσα επίσης στα ορυχεία παιδιά, υπήρχαν περιοχές της Γαλλίας με μέσο όρο ζωής 18 χρόνια, γιατί υπήρχε μεγάλη θνησιμότητα παιδιών κυρίως και βέβαια και των ανθρώπων που δουλεύανε, έπρεπε πάλι αυτό να καταταγεί κάπως.....